Jak dochodzi do zapalenia wymienia?
Zaburzenia w oddawaniu mleka oraz stany zapalne wymienia mogą powstawać na skutek uszkodzenia mechanicznego błony śluzowej strzyka spowodowanego pustodojem, nieodpowiednim ciśnieniem, wadliwym masażem strzyków, zaleganiem mleka resztkowego, przenoszeniem się infekcji przez kubki udojowe oraz niewłaściwym stanem higienicznym sprzętu udojowego.
W czasie doju jedyną częścią dojarki, która bezpośrednio styka się z wymieniem jest aparat udojowy. Do najważniejszych czynników wpływających na przebieg doju należy stabilność podciśnienia roboczego w instalacji udojowej oraz pulsacja. Każde wahanie ciśnienia wiąże się ze zmianami warunków doju i powoduje odchylenia w pracy kubka udojowego, co przejawia się zmianą intensywności masażu strzyka oraz warunków odprowadzania mleka z aparatu. Przy niedostatecznym pobudzeniu wymienia do doju i przy zbyt długo trwającym doju, dochodzi do tzw. pustodoju, który powstaje wtedy, gdy w zatoce strzykowej nie ma amortyzującego słupka mleka. Zjawisko to jest przyczyną powstawania urazów w obrębie tkanki gruczołowej i strzyków.
W efekcie ocierania się o siebie przeciwległych ścian zatoki strzykowej – zgniatanych pulsującą gumą – dochodzi do przekrwienia i obrzęku błony śluzowej (niekiedy do pękania naczyń i pojawienia się krwi w mleku), a z upływem czasu do przerostu błony śluzówki z narastaniem ziarniny zapalnej. Ponadto, w wyniku pustodoju następuje tzw. wspinanie się kubków udojowych co uniemożliwia lub ogranicza spływ mleka. Szczególnie wrażliwy na uraz mechaniczny jest odcinek błony śluzowej w miejscu przejścia zatoki strzyka w zatokę mlekonośną, ponieważ jest on wyścielony tylko jednowarstwowym nabłonkiem wydzielniczym. Przewlekły pustodój może spowodować również rozlegle uszkodzenia mięśnia zwieracza kanału strzykowego, czego następstwem może być mimowolny wyciek mleka i trwałe zniekształcenie kopuły strzyka.
Niektóre wymiona są bardziej podatne na powstawanie stanów zapalnych
Istnieje ścisła zależność pomiędzy budową wymienia (szczególnie strzyków) a nasileniem schorzeń gruczołu mlekowego. Wymiona nieodpowiednio ukształtowane morfologicznie są bardziej podatne na zaburzenia wydzielania mleka i zapalenia. Strzyki za długie (powyżej 10 cm) swym końcem zamykają wlot przewodu mlecznego kubka udojowego, za krótkie (zaś poniżej 5 cm) utrudniają zawieszanie kubków udojowych i powodują ich opadanie. Wadliwe są również strzyki za cienkie, o średnicy poniżej 20 mm w połowie długości oraz za grube – o średnicy powyżej 40 mm.
Beata Dąbrowska
