Jak rozwiązać problem zakwaszenia gleby?

Ponieważ w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku wiedza na temat roli odczynu gleby i technik jej regulacji była powszechna, dlatego dziwić może fakt, że nadal w Polsce jest tak wysoki - najwyższy w Europie - procent gleb silnie zakwaszonych, a zużycie nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych (CaO+MgO) w przeliczeniu na równoważnik wapniowy (CaO) wynosi ok. 1300 tys. ton. To daje średnie zużycie wapna (CaO+MgO) na poziomie (90 kg w równoważniku CaO na ha), co nie równoważy nawet strat spowodowanych nawożeniem azotem (120 kg CaO). Sytuacja wygląda jeszcze gorzej, jeżeli zestawimy powyższe dane ze średnimi stratami całkowitymi (300 kg CaO). Takie podejście pogłębia tę fatalną sytuację i w wielu gospodarstwach może prowadzić do realnej katastrofy. Wiele gospodarstw skutki tego stanu rzeczy odczuwa już w tym roku, gdzie na glebach zakwaszonych w wyniku nakładającej się suszy zbiory są bliskie zeru. I wystarczyło przejechać się z pH- metrem po jednej miejscowości żeby przekonać się co to znaczy odczyn gleby.

• Rysunek 1. Proces wysiewu wapna w początkach XX wieku (USA)

O tym, że odczyn jest ważny, wiadomo od dawna, ale powstaje pytanie: jak duża jest jego rola? Doskonale przedstawił to prof. Witold Grzebisz (rys. 2).

• Rysunek 2. Czynniki plonotwórcze - prof. dr hab. Witold Grzebisz

Umiejscowienie odczynu na drugim miejscu po wodzie wskazuje na kluczową rolę tego czynnika w uzyskaniu wydajnego plonu. Zaniedbania prowadzą w rezultacie do takich sytuacji jak na rysunkach 3 i 4.

Prawidłowe pH w gospodarstwie uzależnione jest od rodzaju gleb i palety uprawianych roślin. Należy stosować się do zasady, że celem jest odczyn odpowiedni dla najbardziej wymagającej rośliny w płodozmianie (średnio 5,6 – 7,0).

• Rysunek 3. Jęczmień jary -  27 kwiecień – pH gleby 3,9 - 4,3

• Rysunek 4 . Pszenżyto ozime - faza liścia flagowego – pH gleby 3,6 - 4,0

Uzyskanie optymalnej kwasowości dla danego użytku przynosi wiele korzyści:

Pozytywnie wpływa na żyzność gleby - wzrost odczynu wiąże się z większym wysyceniem kompleksu glebowego kationami zasadowymi, głównie wapnia i magnezu, co sprzyja tworzeniu struktury porowatej i normalizacji stosunków powietrzno - wodnych. Gleba staje się łatwiejsza w uprawie, w okresach suchych rośliny znacznie później odczuwają brak wody, a w okresach wilgotnych gleba jest mniej zlewna. Odczyn gleby zbliżony do obojętnego pozytywnie wpływa na gospodarkę i dostępność makroelementów (N, P, K, S, Ca, Mg). Wzrost odczynu zwiększa możliwość pobierania i wykorzystania głównych makroskładników pokarmowych (rys. 5).

• Rysunek 5. Przyswajalność niektórych pierwiastków w zależności od pH.

Szczególnie istotna jest eliminacja toksycznego glinu (Al). Związki tego metalu są najbardziej niebezpieczne przy pH poniżej 4,5 - w kwaśnym środowisku zakłócają rozwój i prawidłowe funkcjonowanie systemu korzeniowego. Objawy tego zjawiska obserwujemy na rysunkach 3 i 4.

Zwiększa aktywność biologiczną gleby - biologicznie żywa gleba jest doskonałym środowiskiem dla wzrostu i rozwoju roślin. Funkcjonują w niej takie organizmy jak: bakterie, grzyby, glony, promieniowce, a spośród organizmów wyższego rzędu - dżdżownice. Najważniejszą rolę w życiu biologicznym gleby odgrywają bakterie odpowiedzialne za przemiany azotu, fosforu i węgla. Wraz ze wzrostem odczynu zwiększa się ich ilość i masa. Niezwykle ważne dla roślin motylkowych i strączkowych są bakterie wiążące azot, dla których pH powinno osiągać poziom minimum 6,0.

W trosce o unormowanie odczynu gleby zaleca się pobranie prób zarówno na gruntach ornych, jak i na użytkach zielonych, oraz zlecenie analizy w Stacji Rolniczo – Chemicznej. Kolejny krok to zastosowanie się do otrzymanych wytycznych lub analiza wyników i samodzielne opracowanie programu wapnowania, w czym z pewnością pomogą materiały (broszury, kalkulator wapnowania) ze strony www.nordkak.pl.

• Tabela 1– Zalecenia dawki wapna tonach CaO na hektar (wg IUNG)

I tak przykładowo – posiadając pole z glebą lekką i pH 4,8 wg tabeli 1 należy zastosować 2,5 tony CaO, co daje 5 ton wapna o zawartości 50% CaO. Tak dużą dawkę należy podzielić na 2 zabiegi rozłożone w czasie. Pierwsza może być wyższa np. 3 tony, a po 1-2 latach druga - 2 tony. W niektórych przypadkach, gdy zaniedbania są wysokie, a gleby ciężkie, dochodzenie do prawidłowego odczynu może zająć nawet 3-5 lat.

Innego podejścia wymaga wapno granulowane. Ponieważ jest to produkt o wysokiej reaktywności, zdecydowanie wyższej cenie traktujemy przeważnie jako produkt do zadań specjalnych. Często używamy go  interwencyjnie, pogłównie lub asekuracyjnie przedsiewnie albo traktujemy jako wapnowanie zasadnicze gdy nie mamy sprzętu do wysiewu wapna sypkiego. Wówczas traktujemy te wapnowanie jako „jednoroczne” i w zależności od sytuacji dajemy co roku w ilości od 250 do 1000 kg. Oprócz właściwych dawek ważne jest również miejsce umieszczenia wapna, by rośliny mogły swobodnie po nie sięgać. Wapno należy dobrze wymieszać z glebą, mając w pamięci, że będzie przemieszczać się w dół. Dlatego najlepszą metodą aplikacji jest stosowanie wapna granulowanego pod agregat (rys. 6B). Satysfakcjonujące efektów  można się spodziewać w uprawie przy technologiach uproszczonych. Zarówno przy siewie bezpośrednim, jak również przy innych technologiach uproszczonych w tym coraz powszechniejszej uprawie  pasowej - Strip-Till - płytkie zastosowanie wapna doskonale się sprawdza.

• Rys.6. Miejsca umieszczenia wapna w glebie w zależności od technologii wysiewu: A – wysiew na ścierń pod orkę; B - wysiew po orce pod agregat, (przedsiewna), C - wysiew pogłównie, D - wysiew w uprawie uproszczonej

Firma Nordkalk ma kilka produktów w swojej ofercie. Są to głównie wapna sypkie wapniowe -  Standard Cal oraz Fast Cal, jak również wapno z wysoką zawartością magnezem – Magnesium.  Wszystkie produkty Nordkalk  mają wysoką efektywność działania. W ofercie mamy też  wapno granulowane – AtriGran. Jest to produkt naturalny wysoko reaktywny. Zapewnia szybkie działanie odkwaszające i stanowi źródło najwyższej jakości składnika nawozowego. AtriGran nadaje się na wszystkie rodzaje gleb w rolnictwie, ogrodnictwie i sadownictwie, korzystnie wpływa na właściwości fizyczne gleby. Doskonale sprawdza się w wapnowaniu wiosennym i pogłównym ze względu na swoje właściwości.

Dostępność dwóch frakcji i wyrównanie granuli umożliwia wysiew na różne szerokości, zapewnia dużą wydajność i równomierność rozsiewu. Niska wilgotność (0,3%) ułatwia przechowywanie, transport i wysiew, a także gwarantuje wysoką koncentrację składnika nawozowego. Stanowi dużą pomoc w staraniach o przywrócenie glebie właściwego odczynu.

Rutkowski Roman