Badanie poubojowe pomaga dokładniej monitorować status zdrowotny stada
W warunkach terenowych, ze względu na szereg czynników oddziałujących w środowisku chlewni, trudno wyciągnąć jednoznaczne wnioski dotyczące charakteru zakażeń. Zazwyczaj konieczne jest równoczesne wykonanie wielu badań uwzględniających objawy kliniczne, badanie sekcyjne, laboratoryjne oraz badanie krwi. Tymczasem monitorowanie statusu zdrowotnego świń poprzez badanie poubojowe ułatwia podjęcie decyzji co do strategii postępowania, które najczęściej wiąże się z kosztami. Dotyczą one zarówno wprowadzenia szczepień, jak i potencjalnych strat, jakie choroba spowoduje w gospodarstwie.
– W przypadku chorób płuc opracowano metody oceny występujących zmian i dzięki temu można określić ich wpływ na chów trzody chlewnej. Podczas badań w rzeźni skupiamy się głównie na zmianach spowodowanych przez Mycoplasma hyopneumoniae oraz Actinobacillus pleuropneumoniae, które stosunkowo łatwo można ocenić wzrokowo. Ale co ważne, musimy również mieć możliwość dotykania narządów, aby odróżnić te zmiany od innych, niespowodowanych chorobami, a na przykład zachłystem podczas uboju – mówi Renata Lewko-Wojtowicz, lekarz weterynarii z firmy Ceva Animal Health Polska.
- Zrosty na opłucnej płucnej spowodowane przez mykoplazmowe zapalenie płuc
Sprawdzanie płuc świń po uboju ma sens, ponieważ od dawna wiadomo, że istnieje związek między zmianami wynikającymi ze schorzeń układu oddechowego a wynikami produkcyjnymi. Prowadzone są badania dotyczące wpływu zmian w płucach spowodowanych przez Mycoplasma hyopneumoniae na wydajność, choć jest to trudne ze względu na wieloczynnikową etiologię schorzeń oddechowych. Punktową ocenę zmian w płucach podczas audytu w rzeźni można przeprowadzić także przed wdrożeniem w stadzie nowych programów profilaktyczno-leczniczych (nowe szczepionki, nowe terminy szczepień) lub okresowo, na przykład raz na kwartał (co uwzględni wpływ warunków klimatycznych).
- Zmiany charakterystyczne dla enzootycznego zapalenia puc na tle mycoplasma hyopneumoniae
r e k l a m a
Badanie poubojowe świń jest bardzo dobrym uzupełnieniem badania laboratoryjnego
Chociaż metody oceny płuc w rzeźni są znane od lat, to jednak wciąż wykorzystywane na zbyt małą skalę. Jednak, jak twierdzi specjalistka, liczba wykonanych audytów rośnie – w 2022 roku podwoiła się w porównaniu z rokiem poprzednim. Nie można wciąż mówić o powszechnym zastosowaniu wyników badań poubojowych, choć są one doskonałym uzupełnieniem badań laboratoryjnych. Można bowiem dzięki nim ocenić zapalenie płuc i opłucnej w sposób ilościowy i jakościowy.
– Do badań laboratoryjnych wysyła się próby od kilku, kilkunastu świń, natomiast w rzeźni badamy minimum kilkadziesiąt zwierząt, najczęściej około stu, jeśli oczywiście partia sprzedanych świń na to pozwala – wylicza Renata Lewko-Wojtowicz.
- Podczas oceny ważne jest dokładne obejrzenie i omacanie narządu, aby prawidłowo ocenić stan płuc i ewentualne zmiany
W celu ułatwienia ustalenia prawidłowego rozpoznania chorób układu oddechowego na podstawie poubojowej oceny płuc opracowany został Ceva Lung Program (CLP), który opiera się na punktowej ocenie zmian w poszczególnych płatach płuc z uwzględnieniem ich objętości, gdyż poszczególne płaty nie odpowiadają jednakowej części płuca.
– Program umożliwia wykrycie nawet subklinicznych zakażeń, które wcześniej nie były zauważone w tuczu. Uzyskane i wyliczone wartości pozwalają oszacować zarówno stopień zmian, jak i częstość występowania zapalenia płuc i opłucnej. Umożliwia on zapis ocenianych zmian w aplikacji i przetworzenie danych. Oprócz oceny zmian w tkance płuc na tle mykoplazmowego zapalenia obejmuje ocenę zmian w obrębie opłucnej charakterystycznych dla pleuropneumonii świń – opowiada Renata Lewko-Wojtowicz.
Jak wyjaśnia specjalistka, jeśli program oceny w rzeźni jest stosowany rutynowo, może pomóc w rozpoznaniu dynamiki tych zakażeń oraz obserwacji różnic sezonowych, a także ocenie skuteczności szczepień. Szybka punktacja na linii uboju dostarcza istotnych informacji o obecności i zasięgu zmian wskazujących nie tylko na obecność i intensywność zapalenia płuc w stadzie trzody chlewnej, ale także na straty w przyrostach masy ciała świń.
- Jak tłumaczy Renata Lewko-Wojtowicz, zakażenia Mycoplasma hyopneumoniae bardzo często nie dają widocznych objawów, a mogą wyrządzić bardzo duże straty w chowie świń, głównie związane ze słabymi przyrostami
Jak podkreśla Bartosz Sokołowski z Ceva Animal Health Polska, bezpośrednio po zejściu z linii ubojowej możliwe jest wysłanie raportu z oceny płuc, więc lekarz opiekujący się stadem od razu widzi, z czym ma ewentualne problemy.
– Jeśli rolnik widzi problemy oddechowe u zwierząt i chciałby je potwierdzić lub wykluczyć poprzez ocenę płuc w ubojni, może zgłosić to lekarzowi weterynarii opiekującemu się stadem, a ten nawiązać kontakt z nami. Wówczas łatwiej będzie im opracować skuteczny program szczepień lub zmodyfikować dotychczasowy – zachęca Sokołowski.
Takie badanie to również ważne narzędzie poprawy efektywności dla rzeźni, gdyż zakład może sugerować rolnikom, z czym jest ewidentny problem, z którym związane są straty surowca i konfiskaty. Wszelkie zmiany chorobowe w narządach to pomniejszony zysk zarówno dla zakładu mięsnego, jak i producenta świń.
- – Badanie poubojowe jest bardzo dobrym uzupełnieniem badania laboratoryjnego. Pozwala określić ilościowo zakres oraz poziom zmian na tle Mycoplasma hyopneumoniae i Actinobacillus pleuropneumoniae – mówi Bartosz Sokołowski
Bolesna pleuropneumonia w znaczący sposób upośledza możliwości produkcyjne świń
Współczynnik APPI stosowany w programie firmy Ceva dostarcza informacji na temat stopnia zaawansowania zapalenia opłucnej w okolicy dogrzbietowo-doogonowej, co jest wskaźnikiem potwierdzającym wcześniejsze wystąpienie zapalenia płuc i opłucnej wywołanych przez Actinobacillus pleuropneumoniae. Patogen odpowiedzialny jest za poważną, często przebiegającą w postaci ostrej chorobę, która charakteryzuje się włóknikowo-martwicowym zapaleniem płuc. Może w znaczący sposób upośledzać możliwości produkcyjne zwierząt, gdyż zmiany w opłucnej dogrzbietowej powodują dolegliwości bólowe i trudności w oddychaniu, co w konsekwencji powoduje zmniejszenie dziennych przyrostów masy ciała, gdyż zwierzęta niechętnie poruszają się i podchodzą do paszy oraz wody.
– Podczas uboju przewlekłe zmiany opłucnej można łatwo zauważyć. Informują o stanie zdrowia zwierząt w gospodarstwie oraz o tym, czy metody zwalczania choroby są włączane we właściwym czasie i jaka jest skuteczność ich stosowania. W skrajnych przypadkach dochodzi do tak silnych zrostów, że część płuc zostaje przy tuszy i konieczne jest zatrzymanie linii ubojowej lub spowolnienie i doczyszczenie. To generuje straty dla rolnika w masie poubojowej tuszy i dla zakładów, bo wydłuża proces obróbki i zwiększa nakład pracy – wyjaśnia specjalistka.
- Program Ceva Lung jest wykorzystywany głównie do oceny skuteczności kontroli Mycoplasma hyopneumoniae oraz Actinobacillus pleuropneumoniae
W formie ostrej pleuropneumonii tkanka płucna ulega silnemu przekrwieniu i obrzękowi, staje się twarda, ciemnoczerwona do czarnej, wystaje ponad zdrową powierzchnię płuc. Z reguły pokryta jest wysiękiem włóknikowym, z ogniskami martwicy. Ogniska najczęściej znajdują się w płatach przeponowych. Jak dodaje Renata Lewko-Wojtowicz, zmiany spowodowane pleuropneumonią nasilają się zwłaszcza zimą i wtedy otrzymuje najwięcej zgłoszeń od terenowych lekarzy weterynarii z prośbą o ocenę w ubojni. Jednak choroba często występuje w formie przewlekłej, nie dając widocznych objawów klinicznych, a przekładając się na znaczne straty ekonomiczne, bo zwierzęta mniej jedzą, a zatem dłużej rosną.
– Forma przewlekła, którą spotyka się jednak najczęściej podczas audytu w ubojni, ma postać mniej lub bardziej rozległego zapalenia opłucnej – tłumaczy Renata Lewko-Wojtowicz.
- Plamy mleczne na wątrobie wskazują na potrzebę weryfikacji programu odrobaczania świń
W następstwie zakażenia Actinobacillus pleuropneumoniae w płucach powstają niedokrwienia, zmiany zapalne i ogniska martwicy, co uwidacznia się objawami ze strony układu oddechowego.
r e k l a m a
Ile kosztuje hodowcę mykoplazmowe zapalenie płuc u świń?
Zmiany w obrębie płatów szczytowych, sercowych i górnej części płatów przeponowych wskazują z kolei na prawdopodobieństwo zakażeń Mycoplasma hyopneumoniae, który jest głównym patogenem enzootycznego zapalenia płuc, najczęstszej choroby układu oddechowego świń charakteryzującej się wysoką zakaźnością, ale niską śmiertelnością. Jest też jednym z głównych czynników wywołujących zespół chorób układu oddechowego świń (PRDC).
Ostra reakcja zapalna wywołana zakażeniem prowadzi do pojawienia się nieżytowego, a nawet ropnego wysięku w drogach oddechowych. Pojawiają się obszary o mięsnym wyglądzie i zabarwieniu od fioletowego do szarego. Zmiany są zlokalizowane głównie w płatach szczytowych i sercowych, w przedniej części płatów przeponowych oraz w płacie pośrednim. Ustępują po 12–14 tygodniach z utworzeniem szczelin międzypłatowych określanych jako bliznowacenie. Dlatego stwierdzenie dużej liczby rozpadlin, pęknięć lub blizn również może wskazywać na przebyte w przeszłości zakażenie wywołane prawdopodobnie przez Mycoplasma hyopneumoniae.
Patogen jest też odpowiedzialny za rozwój zapalenia opłucnej w doczaszkowo-dobrzusznej części płuc, najczęściej między płatami szczytowym i sercowym. Zapalenie opłucnej w tej okolicy jest prawie zawsze wywołane przez mykoplazmy. Zachorowania skutkują zmniejszonym tempem wzrostu i gorszym współczynnikiem wykorzystania paszy, zwykle bez śmiertelności lub z niewielkimi upadkami.
– Zrosty między płatami szczytowym i sercowym oraz górną częścią przeponowego mogą świadczyć o wikłanych zakażeniach mykoplazmą i grypą. Jeśli odsetek tych zmian jest większy niż typowych spowodowanych przez Mycoplasma hyopneumoniae, może to sugerować konieczność wykonania w gospodarstwie diagnostyki w kierunku grypy świń – mówi Renata Lewko-Wojtowicz.
- Zrosty na opłucnej ściennej na skutek przebytego zapalenia płuc na tle Actinobacillus pleuropneumoniae
Ocena płuc świń w rzeźniach pomaga w podjęciu właściwej decyzji dotyczącej dalszego postępowania po wstępnej diagnozie sekcyjnej i laboratoryjnej. Bazując na dużej grupie (50–100 sztuk), daje konkretne informacje na temat skali problemu. Dodatkowo umożliwia wykrycie subklinicznych zakażeń, które oprócz wpływu na wyniki produkcyjne mogą nie dawać żadnych objawów.
– Wiadomo, że szczepienie świń przeciwko mykoplazmowemu zapaleniu płuc skutecznie zmniejsza zmiany w płucach obserwowane w rzeźni i przynosi korzyści ekonomiczne ze względu na szybsze tempo wzrostu. Pogram oceny płuc pozwala określić odpowiedni protokół szczepień i monitorować wyniki jego stosowania – dodaje Bartosz Sokołowski.
Dominika Stancelewska
Zdjęcia: Dominika Stancelewska
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 10/2023 na str. 46. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
