Obcinanie ogonów świń – jak wyeliminować tę praktykę?

Różnego typu organizacje zainteresowane dobrostanem świń koncentrują się na polepszeniu warunków produkcji w gospodarstwach, aby móc zlikwidować w przyszłości rutynowe obcinanie ogonów u prosiąt. Przepisy europejskie mówią, że zanim podejmie się decyzję o obcinaniu ogonów, należy wdrożyć inne środki zapobiegające ich gryzieniu. Obcinanie ogonów należy przeprowadzać tylko, jeżeli istnieją dowody na to, że nastąpiły akty agresji wśród świń. W związku z tym analiza ryzyka powinna być przeprowadzana indywidualnie dla każdego gospodarstwa.

W Szwecji i Finlandii obcinanie ogonów jest zabronione. Poza tym w żadnym innym kraju nie wprowadzono przepisów ograniczających ten zabieg. Dzięki obcinaniu ogonów pojawienie się pogryzień u warchlaków i tuczników może być powstrzymane, ale również zminimalizowano wpływ na zdrowie w przypadku wystąpienia agresywnych epizodów.

Kluczowy aspekt ograniczania gryzienia ogonów opiera się na kontrolowaniu czynników, które wywołują to zachowanie. Obgryzanie ma wieloczynnikowe podłoże, choć można powiedzieć, że generalnie wynika z sytuacji stresowej potencjalnie wywołanej wieloma przyczynami. Dlatego przed obcinaniem ogonów należy wdrożyć środki mające na celu uniknięcie gryzienia ogonów i innych złych nawyków, mając na uwadze warunki środowiskowe i gęstość obsady. Z tego powodu nieodpowiednie warunki środowiskowe lub systemy zarządzania powinny zostać zmodyfikowane. W tym celu należy przeprowadzić dokładną analizę ryzyka w każdym gospodarstwie, aby móc wdrożyć system, który zapobiega zapoczątkowaniu tego problemu.

W przypadku pojawienia się gryzienia gęstość obsady i warunki środowiskowe są pierwszą rzeczą, na którą trzeba zwrócić uwagę. Według opinii ekspertów, jest to często podstawa problemu. Im więcej przestrzeni mają zwierzęta, tym mniejsze ryzyko obgryzania ogonów. Jednak zmniejszanie zagęszczenia ma dość istotny wpływ na wynik ekonomiczny, ponieważ mniej świń jest produkowanych z wykorzystaniem takiej samej przestrzeni i przy takich samych kosztach stałych. Mniejsza gęstość obsady może zapobiec gryzieniu ogonów, ale jednocześnie jest to jeden z elementów o największym wpływie na produkcję i czasami staje się wyzwaniem.

Gospodarstwa stale próbują odsadzać jak najwięcej prosiąt od lochy, więc produkcja może potencjalnie przekroczyć możliwości budynków dla prosiąt po odsadzeniu i w tuczu. Należy dokładnie obliczyć, ile prosiąt powinniśmy umieścić w konkretnych pomieszczeniach, tak aby nie występowały opóźnienia w przenoszeniu zwierząt do kolejnych, a świnie nie przebywały w nich powyżej zalecanej masy ciała. Praktyki takie, jak zwiększona obsada, są wbrew zasadom, co powoduje pojawienie się problemów z gryzieniem ogonów.

Zaleca się dodanie do kojców materiałów manipulacyjnych i zabawek w celu zmniejszenia stresu i odwrócenia uwagi od urazów powstałych u świń. Przedmioty te muszą być zdatne do eksplorowania, żucia, mogą być jadalne.

Prawidłowe temperatura i cyrkulacja powietrza ułatwiają zapobieganie gryzieniu ogonów. Interakcja między aktami agresji a parametrami powietrza i środowiska jest złożona, ponieważ obejmuje również czynniki takie, jak sezonowość i klimat. Można to jednak uprościć, skupiając się na zapewnieniu komfortu cieplnego i odpowiedniego stężenia gazów, gdyż niektóre z nich są czynnikami drażniącymi i mogą wpływać na zachowanie zwierząt. Przepływy powietrza przypadkowo skierowane na świnie, nawet jeśli są prawie niezauważalne, mogą zwiększyć niepokój. Jednocześnie wentylacja musi być utrzymywana na wystarczającym poziomie, aby zapewnić wymianę powietrza oraz usuwanie szkodliwych gazów.

Środkiem zapobiegawczym jest też zapewnienie odpowiedniej paszy i wody. Konkurencja o paszę, sposób jej podawania i skład mają kluczowe znaczenie dla zmniejszenia stresu u zwierząt i zapobiegania gryzieniu ogonów. Jeśli przy karmnikach nie ma wystarczająco miejsca, to tylko największe lub dominujące zwierzęta będą miały do nich dostęp, powodując frustrację u pozostałych świń. To nie zbieg okoliczności, że zwierzęta, które gryzą, są najmniejsze z grupy i atakują swoich towarzyszy przy korycie. Należy też rozważyć włączenie większych dawek soli do paszy oraz zapewnienie wystarczającej ilości włókna w celu zwiększenia uczucia sytości. Jeśli chodzi o wodę, jej dostęp, rozmieszczenie poideł i przepływ są ważnymi czynnikami w zmniejszeniu stresu, a zatem też gryzienia ogonów.

Bardzo ważne jest, aby nauczyć się rozpoznawać pogryzienia ogonów tak wcześnie, jak to możliwe, aby odizolować gryzące zwierzę od reszty grupy. Takie incydenty zwykle poprzedzone są bardziej nerwowym zachowaniem zwierzęcia inicjującego agresję. Jeśli to zwierzę zostanie natychmiast zidentyfikowane, sytuacja często ustępuje sama. Natomiast jeśli liczba i nasilenie zmian wzrasta, inne zwierzęta również zaczynają gryźć. Czasami dlatego, że przyciąga je krew obecna na ogonach albo po prostu kopiują zachowania swoich rówieśników. Dlatego osoby obsługujące zwierzęta stają się ważne w kwestii zapobiegania i muszą bardzo uważnie obserwować świnie.

Pierwszym krokiem przy problemach z agresją jest bowiem oddzielenie zranionego zwierzęcia od reszty stada i przeniesienie go do innego kojca, a także zidentyfikowanie i oddzielenie gryzącej sztuki.

Obecność chorób zakaźnych w stadzie także może zwiększać ryzyko gryzienia ogonów, ponieważ chore i gorączkujące zwierzęta mają mniejszą zdolność ucieczki. Ponadto dyskomfort spowodowany zaburzeniami zdrowia prowadzi do wzrostu agresywności. Warto więc zastosować rozpuszczalne w wodzie elektrolity i środki przeciwgorączkowe, gdy istnieje podejrzenie występowania schorzenia. Nie bez znaczenia są też czynniki indywidualne oraz genetyczne. Niektóre rasy mogą być bardziej lub mniej uległe bądź agresywne, a nerwowość czy streso­genność niektórych świń może być czynnikiem ryzyka. Zwraca się szczególną uwagę na potomstwo od ras z dużym odsetkiem genetyki świń wielkiej białej, jak również z niektórych linii pietrain. Produkcja niekastrowanych samców wiąże się także z ryzykiem w porównaniu z kastrowanymi osobnikami, ponieważ te pierwsze są aktywniejsze.

Wielkość grupy (bardzo mała lub bardzo duża) jest istotnym czynnikiem wpływającym na zwierzęta, podobnie jak niewłaściwe zarządzanie przy mieszaniu świń z różnych grup, co modyfikuje znane im wcześniej środowisko bytowania. Niestety, jeśli chodzi o gryzienie ogonów u świń, możemy znaleźć też inne czynniki ryzyka, które mogą wpływać na wystąpienie problemu, dlatego jest to tak trudne do kontrolowania i zapobiegania.

Zdjęcia: Dominika Stancelewska