Pierwiastki zdrowia, wydajności i rozrodu

?

Obok węglowodanów, białek i tłuszczy, czyli podstawowych składników pokarmowych, dla prawidłowej pracy organizmu niezbędne jest pokrycie zapotrzebowania na związki mineralne, które zwykle stanowią około 3% masy ciała zwierząt, z czego blisko 50% przypada na wapń, 25% na fosfor, a 25% na pozostałe minerały. Od zawartości makro- i mikroelementów, ich wzajemnych stosunków i oddziaływań w pobieranych paszach, jak i w organizmie zależą wzrost, rozwój, rozród, produkcyjność, zdrowotność, budowa kośćca czy synteza witamin, enzymów i hormonów.

Do podstawowych makroelementów, ważnych z punktu widzenia produkcji mleka, należą: wapń, sód, potas, siarka, chlor i magnez. Pełnią one rolę budulca komórek, mają wpływ na utrzymanie ciśnienia osmotycznego i odczynu pH. Wchodząc w skład tkanek i płynów ustrojowych, uczestniczą w przemianie materii, która w dużym stopniu decyduje o zdrowiu i produkcyjności zwierząt.

Od czego zależy zapotrzebowanie na makroelementy?

Z każdym kilogramem mleka krowa wydziela z organizmu ok. 1 g fosforu i 1,2 g wapnia. Dlatego dla zachowania zdrowia i dobrej kondycji produkcyjnej zwierzęciu należy  dostarczyć składniki mineralne w ilościach i proporcjach niezbędnych do funkcjonowania organizmu. Zapotrzebowanie bydła na makroelementy zależy od:

• rasy,
• wieku,
• okresu fizjologicznego
• wielkości produkcji.

Stosunkowo niskie są potrzeby krów zasuszonych, dużo większe u znajdujących się w okresie laktacji. Z tego powodu żywienie krów zasuszonych nie może być przypadkowe, gdyż decyduje o zdrowiu krów w całej laktacji.

Krowy pobierają makroelementy w paszach objętościowych, mieszankach treściwych oraz w postaci pasz i dodatków mineralnych, takich jak: kreda (Ca), dolomit (Ca i Mg), fosforany wapniowe (Ca i P), sól (Na i Cl). Więcej wapnia, a mniej fosforu zawierają części wegetatywne roślin, głównie liście. Bogate w wapń są motylkowe, średnio zasobne – trawy, a mało go ma kukurydza. Ubogie w wapń, a bogate w fosfor są z kolei ziarna zbóż i śruty poekstrakcyjne.

Krowy mniej wydajne, żywione z reguły małymi dawkami pasz treściwych, są narażone na niedobór fosforu, z kolei w przypadku krów wysokowydajnych, które otrzymują dużo pasz treściwych, istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia niedoboru wapnia. 

Najważniejsze mikroelementy

r e k l a m a

Do mikroelementów, niezbędnych dla przeżuwaczy, zalicza się żelazo, miedź, cynk, kobalt, jod oraz selen. Przyswajalność tych pierwiastków jest bardzo różna. Wysoka w przypadku jodu i kobaltu, średnia dla cynku, selenu i miedzi. Najsłabiej przyswajalne są żelazo i mangan. 

Cynk dość powszechnie występuje w paszach, lecz jego zawartość jest zróżnicowana. Więcej cynku znajduje się np. w trawach niż lucernie. Bogatym źródłem tego pierwiastka są drożdże i otręby. Stosowane w żywieniu krów pasze nie pokrywają jednak w pełni zapotrzebowania zwierząt na cynk, dlatego nieodzowne jest stosowanie dodatków mineralnych zawierających ten pierwiastek.


Fot. Archiwum

Zawartość miedzi w paszach zależy od jej zawartości w glebie (mało znajduje się w glebach kwaśnych). Niedobór miedzi w dawkach pokarmowych dla krów mlecznych wiąże się z zaburzeniami w rozrodzie (ciche ruje, zatrzymanie łożyska, trudne porody). Dodatkowa podaż miedzi wraz z magnezem ma zwykle korzystny wpływ na płodność.

U dorosłych przeżuwaczy nie spotyka się zwykle niedoboru żelaza, a zapotrzebowanie na ten mikroelement jest niewielkie. Przyswajalność żelaza u przeżuwaczy jest wysoka, a dobrym źródłem tego pierwiastka są rośliny zielone, siano i otręby. 

Jod jest kluczowym pierwiastkiem śladowym dla przemiany materii. Uczestniczy w syntezie hormonów tarczycy i jest niezbędny do rozwoju systemu nerwowego płodu. Niedobór jodu powoduje zaburzenia płodności, osłabienie tempa wzrostu cieląt oraz zmniejszenie wydajności mlecznej. 

Według norm żywienia dla krów w okresie laktacji dzienna dawka selenu powinna wynosić 0,1–0,3 mg/kg s.m. paszy, a nie powinna zaś przekraczać poziomu 0,5 mg/kg s.m. paszy. Niedobór tego pierwiastka może sprzyjać zatrzymaniu łożyska oraz zwiększeniu ilości komórek somatycznych w mleku.

Beata Dąbrowska
(Fot główne:Pixabay)