Ta groźna choroba wywoływana przez kilka grzybów z rodzaju Fusarium spp. powoduje duże straty ilościowe, ale jej szkodliwość najbardziej dotyka jakość ziarna. W jednym z artykułów opisujemy zasady ochrony zbóż przed chorobami kłosów, a także sposób wykonania testu kopertowego, który umożliwia stwierdzenie obecności fuzariozy, zanim zobaczymy jej objawy w warunkach polowych. A jak się objawia, jakie warunki sprzyjają jej rozwojowi?
Zarejestruj się, i zaloguj aby przeczytać kolejne 3 artykuły. Wszystkie przeczytasz dzięki prenumeracie lub kupując dostęp.
Dziś przypominamy najważniejsze informacje biologii sprawcy fuzariozy kłosów opracowane przez naukowców z IOR–PIB w Poznaniu.
To nie jest jeden gatunek grzyba
Warto na wstępie podkreślić, że fuzarioza kłosów pojawia się jako jedna z grupy chorób zbóż powodowanych przez grzyby z rodzaju Fusarium, włączając fuzaryjną zgorzel siewek, fuzaryjną zgorzel źdźbła i korzeni oraz fuzariozę liści.Najmocniej zagraża pszenicy twardej i pszenicy zwyczajnej, ale także uprawom pszenżyta, żyta, jęczmienia i owsa.
Poza niekorzystnymi parametrami fizycznymi ziarniaków z porażonych kłosów najgroźniejsza jest w nich kumulacja metabolitów grzybów – mikotoksyn. Choć szkodliwość fuzariozy kłosów jest znana, to w metodykach integrowanej ochrony zbóż nie znajdziemy progów szkodliwości tej choroby. Generalnie naukowcy są zdania, że jeżeli zauważymy pierwsze objawy choroby, koniecznie powinniśmy wykonać zabieg chemiczny fungicydem skutecznym na fuzariozę kłosów.
Jak przebiega infekcja?
r e k l a m a
Źródłem zakażenia łanów zbóż przez grzyby Fusarium jest zakażone lub zanieczyszczone ziarno siewne, resztki pożniwne, gleba oraz chwasty. Grzyby powodujące fuzariozę kłosów zbóż rozprzestrzeniają się w łanie głównie za pomocą zarodników konidialnych, które tworzą się na resztkach pożniwnych, a także na obumarłych dolnych liściach i z kroplami deszczu przedostają się na górne części roślin.
Dynamiczny rozwój choroby następuje, gdy utrzymuje się temperatura od 12 do 24°C w dzień i od 5 do 12°C w nocy i towarzyszy tym temperaturom długo utrzymująca się wysoka wilgotność i częste opady deszczu. Jest to jednak spore uogólnienie, bo każdy ze sprawców choroby (fuzariozę kłosów powodują najczęściej: F. culmorum, F. graminearum, F. avenaceum, M.nivale dawniej F. nivale) ma nieco inne wymagania do optymalnego rozwoju (dane w tabeli).
Warunki meteorologiczne sprzyjające rozwojowi różnych grzybów z rodzaju Fusarium
Gatunek grzyba
Temperatura st. C
Wilgotność
Opady mm
F. avenaceum
5–10
wysoka
rosa, mgła
opady 2–5 mm
F. culmorum
20–22
niska
F. graminearum
16–18
umiarkowana
Microdochium nivale
(F. nivale)
0–5
wysoka
(źródło: Poradnik sygnalizatora ochrony zbóż)
Rozwojowi choroby sprzyja łagodna jesień i zima, chłodna i mokra wiosna, monokultura zbożowa i zbyt gęsty siew. Do czynników zwiększających ryzyko porażenia możemy zaliczyć także częstą uprawę zbóż na tym samym polu, niezbilansowane nawożenie azotem oraz wysiew ziarna pochodzącego z plantacji porażonych przez fuzariozę kłosów, jak również deszczową i ciepłą pogodę w okresie kwitnienia. Najgroźniejsze jest porażenie roślin w fazie kwitnienia i na początku mlecznej dojrzałości ziarna.
Porażone kłosy zamierają
Fuzarioza kłosów zbóż rozwija się, gdy w czasie dojrzewania przez długi okres występują opady deszczu i utrzymuje się wysoka wilgotność powietrza. Wyleganie łanu sprzyja rozwojowi choroby. Pierwsze objawy choroby na kłosach pojawiają się w fazie dojrzałości mlecznej ziarna i jest to żółte, częściowe lub całkowite przebarwienie kłosków, początkowo pojedynczych, następnie większej ilości.
Charakterystyczna pomarańczowa lub łososiowa barwa sporodochi z zarodnikami na plewach oznacza jedno – atak sprawców fuzariozy kłosów
Przy wysokiej wilgotności plewy porażonych kłosów pokrywają się białym lub różowym, watowatym nalotem grzybni, na którym można zaobserwować pomarańczowe lub łososiowe sporodochia. Porażone kłosy częściowo lub całkowicie zamierają. Porażone kłosy pszenicy mają identyczny pokrój jak kłosy zdrowe. Kłosy żyta mają pokrój zmieniony. Porażona część kłosa żyta jest zwężona.
Ziarno porażone przez grzyby z rodzaju Fusarium jest zniekształcone, pomarszczone i często zmienia barwę na różową. Przy bardzo silnym porażeniu ziarna dochodzi do zakażenia zarodka i utraty zdolności kiełkowania. Takie ziarno może zawierać znaczne ilości silnie trujących mikotoksyn. Nawet mniej porażone ziarno przy wykorzystaniu do siewu stanowi źródło infekcji w następnym okresie wegetacji.
Z metod agrotechnicznych największe znaczenie w zapobieganiu fuzariozie kłosów ma płodozmian, w którym najważniejsze jest zachowanie odpowiedniej przerwy między uprawą pszenicy i jęczmienia oraz unikanie monokultury tych gatunków. Ważna jest agrotechnika i bardzo dokładne przyorywanie resztek pożniwnych. W wielu gospodarstwach przedplonem dla pszenicy bywa kukurydza porażana przez fuzariozę kolb, a to oznacza spore kłopoty. Przy zbożowej monokulturze zbożowej oraz przy uprawie pszenicy po kukurydzy zabieg T3 ograniczający sprawców fuzariozy kłosów powinien być obligatoryjny.
Chorobę ogranicza zbilansowane nawożenie zbóż, staranne czyszczenie i zaprawianie materiału siewnego. Ważny jest dobór odmian o wyższej odporności na fuzariozę kłosów. Z zabiegów chemicznych ważne w technologii uprawy zbóż jest ich skracanie zapobiegające wyleganiu, które jest jedną z przyczyn wspomagających infekcję grzybów Fusarium. Jeżeli stwierdzimy w łanie objawy fuzariozy kłosów, niezbędny jest w zbożach zabieg fungicydowy.
Marek Kalinowski Zdjęcia: Marek Kalinowski
r e k l a m a
Autor Marek .Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „agroporady”. Publikuje m.in. najnowsze wiadomości i porady dotyczące uprawy zbóż ozimych i jarych, rzepaku, ziemniaków, kukurydzy czy buraków cukrowych. Podpowiada jaką obrać strategię nawożenia oraz kiedy i w jaki sposób zastosować środki ochrony roślin.
Wyróżniony odznaką „Zasłużony dla Rolnictwa”.
Skrollując treść naszego Serwisu, zamykając okno tego komunikatu (X), klikając na elementy strony poza tym komunikatem bez zmian ustawień w zakresie prywatności, zgadzasz się na przetwarzanie danych osobowych przez Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o. (dalej PWR/my) i Zaufanych Partnerów do celów marketingowych, w szczególności na potrzeby wyświetlania reklam dopasowanych do Twoich zainteresowań i preferencji w serwisach PWR i w Internecie. Pamiętaj, że wyrażenie zgody jest dobrowolne a wyrażoną zgodę możesz w każdej chwili cofnąć. Dowiedz się więcej lub zdecyduj o zgodzie.
Nasz cel to dostarczanie interesujących Ciebie treści, również przez dopasowane do Twoich zainteresowań reklamy. Twoja zgoda na wykorzystanie plików cookies i podobnych technologii w Twojej przeglądarce umożliwi nam dostosowanie przekazu do Twoich preferencji. Pozwoli ograniczyć ilość prezentowanych reklam Brak zmian ustawień przeglądarki jest Twoją zgodą na zapis plików cookies i podobnych technologii w Twoim urządzeniu końcowym i wykorzystanie zapisanych w nich informacji. Ustawienia przeglądarki w zakresie cookies możesz zawsze zmienić (szczegóły w Polityce Prywatności).
✕
Drogi Użytkowniku!
Przez dalsze Aktywne korzystanie z Serwisu, bez zmian ustawień przeglądarki, oznacza, że zgodziłeś się na przechowywanie w Twojej przeglądarce plików cookies i na przetwarzanie gromadzonych dzięki nim danych osobowych przez Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o. i naszych Zaufanych Partnerów. Dowiedz się więcej lub wycofaj zgody
✕
Na co wyrażasz zgodę?
Przechodząc do serwisu poprzez: scrollowanie treści poza wyświetlanym u dołu strony komunikatem, klikanie w linki prowadzące do elementów serwisu, a także przez zamknięcie okna informacyjnego dotyczącego cookies i przetwarzania danych zgadzasz się na przetwarzanie danych osobowych przez PWR Sp. z o.o. i jej zaufanych partnerów w celach marketingowych, w tym na potrzeby wyświetlania reklam targetowanych, czyli dopasowanych do twoich zainteresowań.
O konieczności podjęcia decyzji dotyczących przetwarzania przez PWR i Zaufanych Partnerów Twoich danych i sposobach wyrażenia lub niewyrażenia zgody na ich przetwarzanie a także o użyciu plików Cookies i podobnych technologii w celu dopasowywać reklamy do Twoich zainteresowań i prowadzenia analityki stron naszych serwisów informujemy Cię u dołu stron na naszych serwisach do momentu podjęcia przez Ciebie decyzji dotyczących tych rozwiązań.
Brak wyrażonych zgód może skutkować większą liczbą reklam, wyświetlanych losowo, bez odniesienia do Twoich zainteresowań. Więcej informacji o plikach Cookies i podobnych technologiach oraz celach ich wykorzystania znajduje się Polityce Prywatności.
Podmioty odpowiadające za przetwarzanie Twoich danych to:
Administrator Danych, czyli Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o. (PWR) z siedzibą w Poznaniu przy ul. Metalowej 5 oraz nasi Zaufani Partnerzy, z którymi współpracujemy realizując nasze cele analityczne i marketingowe.
Jakie dane przetwarzamy?
Do danych tych należą: adres IP, adres URL żądania, nazwa domeny, identyfikator urządzenia, mobilny identyfikator reklamowy, typ przeglądarki, język przeglądarki, liczba kliknięć, ilość czasu spędzonego na poszczególnych stronach, data i godzina korzystania z Serwisu, typ i wersja systemu operacyjnego, rozdzielczość ekranu, dane zbierane w dziennikach serwera, a także inne podobne informacje.
Podstawy przetwarzania tych danych
a/ uzasadniony interes PWR, jakim jest prowadzenie działań marketingu własnego i podmiotów trzecich współpracujących z PWR, w tym dopasowywanie treści i reklam do Twoich zainteresowań, przeprowadzanie analiz dotyczących ruchu na stronach serwisu i ich funkcjonalności, a także zapewnienie bezpieczeństwa usług, możliwości dochodzenia praw i roszczeń, b/ wyrażona zgoda – na realizację działań marketingowych PWR i jej Zaufanych Partnerów-reklamodawców, polegających na dopasowaniu treści i reklam do Twoich zainteresowań
Prawa, z jakich możesz skorzystać w związku z przetwarzaniem Twoich danych to:
Prawo wycofania w dowolnym momencie udzielonej zgody na przetwarzanie danych osobowych. Wycofanie zgody nie ma wpływu na legalność działań w okresie, gdy zgoda była wyrażona. Prawo dostępu do własnych danych, do ich sprostowania, usuwania, prawo do przenoszenia danych, wyrażenia sprzeciwu, prawa do ograniczenia przetwarzania, a także z prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych. (Szczegóły dostępne w Polityce Prywatności)
Dzięki Twojej zgodzie na przetwarzanie Twoich danych w celu targetowania przez PWR i Zaufanych Partnerów treści i reklam będziemy mogli ograniczyć ilość wyświetlanych reklam i prezentować Tobie tylko te, którymi możesz być zainteresowany. Takich wyborów musisz dokonać oddzielnie dla każdego urządzenia lub przeglądarki internetowej, z których korzystasz
Brak Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych w celu targetowania przez PWR i Zaufanych Partnerów treści i reklam nie daje nam możliwości ograniczenia treści i reklam do tych, które mogą Cię zainteresować. Reklamy nadal będą widoczne, będą wyświetlane losowo – bez uwzględniania Twoich zainteresowań. Rozwiązania techniczne uniemożliwiające w niektórych przeglądarkach zainstalowanie tzw. cookies trzeciorzędowego blokuje nam skuteczne wyłączenie dopasowywania reklam we wszystkich naszych serwisach. Najlepiej wyłącz dopasowywania reklam w każdym z naszych serwisów niezależnie. Jeśli korzystasz z różnych urządzeń i/lub przeglądarek, pamiętaj, że wyłączenie możliwości dopasowywania reklam w wybranej przeglądarce lub urządzeniu jest skuteczne tylko na nim. Dlatego takich wyborów musisz dokonać oddzielnie dla każdego urządzenia lub przeglądarki internetowej.
Zgoda/wycofanie zgody
1. W każdej chwili można wycofać zgodę na instalowanie cookies i podobnych technologii. Można to zrobić poprzez zmianę ustawień przeglądarki.
2. Aby wycofać zgodę na przetwarzanie danych osobowych do celów marketingowych w szczególności związanych z wyświetlaniem reklam targetowanych, należy skorzystać z poniższej opcji i w zależności od wyboru zaznaczyć (zgoda) lub odznaczyć (brak zgody) checkbox.