Całkowite wyeliminowanie strat składników pokarmowych pochodzących ze źródeł rolniczych nie jest możliwe. Znacząco można je jednak ograniczyć i wiele gospodarstw to robi. Niestety, efektywne rozwiązania wymagają zaplecza technicznego, a to kosztuje. Precyzyjna aplikacja nawozów ze zmiennym dawkowaniem z wykorzystaniem GPS, aplikacja gnojowicy zakwaszonej kwasem siarkowym, a nawet doglebowa aplikacja gnojowicy, to rozwiązania zalecane, bardzo dobre, ale poza zasięgiem ekonomicznym większości gospodarstw.
Zarejestruj się, i zaloguj aby przeczytać kolejne 3 artykuły. Wszystkie przeczytasz dzięki prenumeracie lub kupując dostęp.
Jak ograniczyć emisję amoniaków w nawozach mineralnych?
Jak zmniejszyć emisję amoniaku z mocznika?
Dlaczego warto postawić na saletrę amonową?
r e k l a m a
Są jednak prostsze i skuteczne rozwiązania wymagające tylko wiedzy i chęci. Rolnicy mogą i powinni wdrażać dobrą praktykę rolniczą, której celem jest redukcja emisji amoniaku, ochrona wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi z rolnictwa. Wystarczy bardziej optymalnie zarządzać azotem pochodzącym ze wszystkich źródeł rolniczych, a przede wszystkim z nawozów naturalnych.
Emisję amoniaku ze stosowanych nawozów azotowych można zmniejszyć
A co konkretnie można i należy robić? W tym celu opracowano nowe zalecenia dla rolników: „Kodeks doradczy dobrej praktyki rolniczej dotyczący ograniczenia emisji amoniaku”. Według rekomendacji UE emisję amoniaku ze stosowanych nawozów azotowych można zmniejszyć m.in. przez zastąpienie nawozów na bazie mocznika nawozami na bazie azotanu amonu, przez zastępowanie nawozów mineralnych nawozami naturalnymi i generalnie nawożeniem azotem pod potrzeby roślin i w okresach ich krytycznego zapotrzebowania.
Do mocznika, który jest w Polsce powszechnie stosowany, a jednocześnie jest uważany za najbardziej emisyjny nawóz azotowy przejdziemy za chwilę. Na wstępie chcę przypomnieć, że każdego rolnika obowiązują pewne wytyczne do dobrowolnego stosowania, ale i obowiązki wynikające z obowiązującego prawa. W przypadku nawozów naturalnych nie można ich stosować na gruntach nasyconych wodą, zamarzniętych lub pokrytych śniegiem. W przypadku gnojowicy rekomendowane jest jej rozlewanie wozami asenizacyjnymi z wężami wleczonymi, a najlepiej aplikatorami doglebowymi. Obornik, jak i gnojowica powinny być po zastosowaniu na gruntach ornych przyorane w ciągu kilku godzin od aplikacji. Jaki ma to sens wyjaśnimy w dalszej części, ale pamiętajmy, że ograniczenie emisji amoniaku i zanieczyszczenia wód azotanami jest też celem wprowadzonego i obowiązującego tzw. „Programu działań”. Większość obowiązków z „Programu działań” rolnicy znają i jest to m.in. ustalona maksymalna roczna dawka azotu (170 kg/ha) z nawozów naturalnych, określone terminy, kiedy można stosować nawozy zawierające azot, maksymalne dawki azotu działającego ze wszystkich źródeł, a także tworzenie planu nawożenia azotem, o ile obowiązek ten dotyczy gospodarstwa.
Na temat metod ograniczania emisji amoniaku jest wiele publikacji i w przypadku np. chowu i hodowli zwierząt są opisane zalecenia kierunkowego bilansowania dawki pokarmowej z zastosowaniem np. skondensowanej taniny (poprawia gospodarkę azotem i redukuje emisję amoniaku od 24 do 56%), wprowadzanie żywienia wielofazowego bydła tak, aby zmniejszyć nadmiar białka w diecie krów, czy stosowanie w diecie większych ilości białka chronionego przed rozkładem w żwaczu. Są też opisywane tzw. niskoemisyjne systemy utrzymania zwierząt i niskoemisyjne systemy przechowywania nawozów naturalnych i ich aplikacji.
Azot jest drogi, a mocznik jest nawozem mineralnym z którego straty azotu są największe. Wiele działań pozwalających ograniczyć emisję amoniaku wymaga jedynie refleksji, opracowania planu nawożenia i jego realizacji
Straty z saletry amonowej są mniejsze
r e k l a m a
Rozpatrując możliwości redukcji emisji amoniaku trzeba przyjrzeć się całemu obiegowi azotu w gospodarstwie. Ale dziś najwięcej uwagi poświęcimy mocznikowi. Straty azotu w formie amoniaku z mineralnych nawozów azotowych mogą zawierać się w szerokim przedziale w zależności od warunków glebowo-klimatycznych, techniki aplikacji oraz rodzaju zastosowanego nawozu. Straty z nawozów azotowych takich jak: fosforan amonu, siarczan amonu, mocznik i roztwory mocznika szacuje się w zależności od warunków na 5–40%, przy czym te największe dotyczą mocznika. Natomiast straty z saletry amonowej są mniejsze, rzędu 0,5–5% całkowitej ilości stosowanego azotu.
W nawozach mineralnych azot występuje w formie amonowej, azotanowej (saletrzanej) i amidowej a szerzej o właściwościach poszczególnych form napiszemy za tydzień. Forma amidowa azotu zawarta jest w moczniku, który jest uważany za nawóz uniwersalny. Działa wolniej, gdyż musi ulec rozkładowi do formy amonowej, a następnie do azotanowej – dostępnej dla roślin.
W wyniku oddziaływań enzymu ureazy pochodzenia mikrobiologicznego, a także ureazy pozaustrojowej, związanej z glebą, zachodzi dynamiczny proces hydrolizy wniesionego do gleby mocznika, w wyniku czego powstaje nietrwały węglan amonu. Związek ten bardzo szybko ulega rozkładowi do NH3 i dwutlenku węgla. Jeśli rozkład mocznika następuje na powierzchni gleby, oba te gazy trafiają do atmosfery.
Poziom strat azotu z mocznika w postaci amoniaku zależy głównie od właściwości gleby (struktury, zawartości substancji organicznej, zawartości wody, pH), dawki nawozu, warunków klimatycznych (temperatury, prędkości wiatru, opadów) oraz obecności roślin. Na początku podaliśmy, że te straty azotu z mocznika dochodzą do 40%, ale w skrajnych przypadkach, zwłaszcza przy wysokich temperaturach, te straty mogą sięgać 60%, bowiem potencjał uwalniania się amoniaku podwaja się przy zwiększeniu temperatury o każde 5 0C. Przy takich faktach nie ma się co zastanawiać – trzeba redukować emisję amoniaku, bo można i warto. Przecież gdyby nie straty, dawki nawozowe azotu z mocznika można byłoby zmniejszyć o połowę.
Obornik to nawóz doskonały, ale w czasie jego aplikacji też uwalnia się amoniak. Powinien być przyorany niezwłocznie, bo każda godzina zwłoki oznacza konkretne straty azotu
Aplikuj skutecznie i bezpiecznie dla środowiska
W celu zmniejszenia emisji amoniaku z mocznika zaleca się jak najszybsze wymieszanie go z glebą. To najprostsze do wykonania i efektywne działanie, bowiem przykrycie mocznika glebą natychmiast po zastosowaniu daje obniżenie emisji amoniaku o ok. 50–80%. Szacuje się, że ta dobra praktyka jest stosowana w ok. 70% gospodarstw, a pozostałe 30% powinno przemyśleć popełniany błąd i ratować kupiony azot.
Bardziej skomplikowaną operacją jest iniekcja mocznika do gleby, najlepiej w czasie siewu roślin, ale uwaga – tak aby wprowadzony nawóz był możliwie jak najdalej od nasion, bo hamuje ich kiełkowanie. Z badań wynika, że taki sposób aplikacji może ograniczyć emisję amoniaku z mocznika nawet o 90%.
Kolejne rozwiązanie, które w 2022 r. będzie już w Polsce siłą rzeczy obowiązkowe, to stosowanie mocznika z inhibitorem ureazy. Inhibitor ma kilka plusów. Mocznik z inhibitorem wydłuża dostępność azotu dla roślin z 6–8 tygodni (mocznik) do 8–12 tygodni (mocznik z inhibitorem). Nawet niewielki dodatek inhibitora do mocznika redukuje emisję amoniaku o 70% (w przypadku RSM o 40%). Wydawać by się mogło, że to gorszy wynik niż szybkie przemieszanie nawozu z glebą. Pamiętajmy, że to dwie różne możliwości ograniczenia strat, bo jeżeli zastosujemy mocznik z inhibitorem i wprowadzimy nawóz do gleby – ograniczymy straty do minimum. Oczywiście nie zapominajmy o podstawowych zasadach stosowania nawozów azotowych, to jest w ilościach potrzebnych roślinom z uwzględnieniem azotu ze wszystkich źródeł i w podzielonych dawkach w okresach krytycznego zapotrzebowania roślin (przykład w tabeli).
Naukowcy radzą, aby najlepiej w nawożeniu azotowym zastąpić mocznik saletrą amonową, co może ograniczyć emisję amoniaku o 90%. Zwracają jednak uwagę, że jest to coś za coś. Uzyskamy redukcję amoniaku, ale wzrośnie emisja tlenku N20. Skupiliśmy się na moczniku, ale warto na koniec podać ważne fakty dotyczące strat azotu z nawozów naturalnych. W czasie magazynowania nawozów naturalnych (zależnie od technologii) straty azotu oceniane są na 2 do nawet 30%. Po przechowaniu przychodzi czas na aplikację, a na tym etapie ocenia się, że straty azotu w postaci amoniaku przy aplikacji na gruntach ornych wynoszą od 25 do 95%. Wpływa na to wiele czynników, a najczęściej popełnianym przez rolników błędem jest zbyt duża zwłoka z przyoraniem nawozów po aplikacji. Najlepiej zrobić to natychmiast (90% redukcja emisji), maksymalnie do 4 godzin po aplikacji (45–65% redukcja emisji amoniaku).
Gatunek rośliny
I dawka
II dawka
III dawka
zboża ozime
przed ruszeniem wegetacji wiosną
faza strzelania w źdźbło
początek kłoszenia
zboża jare
przedsiewnie
faza strzelania w źdźbło
początek kłoszenia
kukurydza
przedsiewnie
do wysokości roślin ok. 30 cm
ziemniaki średnio późne i późne
przed sadzeniem
początek wschodów
buraki cukrowe
przedsiewnie
po przerywce lub w fazie 4-6 liści
rzepak
przed ruszeniem wegetacji wiosną
faza rozety
początek pąkowania
trawy, motylkowate i ich mieszanki w roku siewu
przedsiewnie
po I pokosie *
trawy, motylkowate i ich mieszanki w latach pełnego użytkowania
Skrollując treść naszego Serwisu, zamykając okno tego komunikatu (X), klikając na elementy strony poza tym komunikatem bez zmian ustawień w zakresie prywatności, zgadzasz się na przetwarzanie danych osobowych przez Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o. (dalej PWR/my) i Zaufanych Partnerów do celów marketingowych, w szczególności na potrzeby wyświetlania reklam dopasowanych do Twoich zainteresowań i preferencji w serwisach PWR i w Internecie. Pamiętaj, że wyrażenie zgody jest dobrowolne a wyrażoną zgodę możesz w każdej chwili cofnąć. Dowiedz się więcej lub zdecyduj o zgodzie.
Nasz cel to dostarczanie interesujących Ciebie treści, również przez dopasowane do Twoich zainteresowań reklamy. Twoja zgoda na wykorzystanie plików cookies i podobnych technologii w Twojej przeglądarce umożliwi nam dostosowanie przekazu do Twoich preferencji. Pozwoli ograniczyć ilość prezentowanych reklam Brak zmian ustawień przeglądarki jest Twoją zgodą na zapis plików cookies i podobnych technologii w Twoim urządzeniu końcowym i wykorzystanie zapisanych w nich informacji. Ustawienia przeglądarki w zakresie cookies możesz zawsze zmienić (szczegóły w Polityce Prywatności).
✕
Drogi Użytkowniku!
Przez dalsze Aktywne korzystanie z Serwisu, bez zmian ustawień przeglądarki, oznacza, że zgodziłeś się na przechowywanie w Twojej przeglądarce plików cookies i na przetwarzanie gromadzonych dzięki nim danych osobowych przez Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o. i naszych Zaufanych Partnerów. Dowiedz się więcej lub wycofaj zgody
✕
Na co wyrażasz zgodę?
Przechodząc do serwisu poprzez: scrollowanie treści poza wyświetlanym u dołu strony komunikatem, klikanie w linki prowadzące do elementów serwisu, a także przez zamknięcie okna informacyjnego dotyczącego cookies i przetwarzania danych zgadzasz się na przetwarzanie danych osobowych przez PWR Sp. z o.o. i jej zaufanych partnerów w celach marketingowych, w tym na potrzeby wyświetlania reklam targetowanych, czyli dopasowanych do twoich zainteresowań.
O konieczności podjęcia decyzji dotyczących przetwarzania przez PWR i Zaufanych Partnerów Twoich danych i sposobach wyrażenia lub niewyrażenia zgody na ich przetwarzanie a także o użyciu plików Cookies i podobnych technologii w celu dopasowywać reklamy do Twoich zainteresowań i prowadzenia analityki stron naszych serwisów informujemy Cię u dołu stron na naszych serwisach do momentu podjęcia przez Ciebie decyzji dotyczących tych rozwiązań.
Brak wyrażonych zgód może skutkować większą liczbą reklam, wyświetlanych losowo, bez odniesienia do Twoich zainteresowań. Więcej informacji o plikach Cookies i podobnych technologiach oraz celach ich wykorzystania znajduje się Polityce Prywatności.
Podmioty odpowiadające za przetwarzanie Twoich danych to:
Administrator Danych, czyli Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o. (PWR) z siedzibą w Poznaniu przy ul. Metalowej 5 oraz nasi Zaufani Partnerzy, z którymi współpracujemy realizując nasze cele analityczne i marketingowe.
Jakie dane przetwarzamy?
Do danych tych należą: adres IP, adres URL żądania, nazwa domeny, identyfikator urządzenia, mobilny identyfikator reklamowy, typ przeglądarki, język przeglądarki, liczba kliknięć, ilość czasu spędzonego na poszczególnych stronach, data i godzina korzystania z Serwisu, typ i wersja systemu operacyjnego, rozdzielczość ekranu, dane zbierane w dziennikach serwera, a także inne podobne informacje.
Podstawy przetwarzania tych danych
a/ uzasadniony interes PWR, jakim jest prowadzenie działań marketingu własnego i podmiotów trzecich współpracujących z PWR, w tym dopasowywanie treści i reklam do Twoich zainteresowań, przeprowadzanie analiz dotyczących ruchu na stronach serwisu i ich funkcjonalności, a także zapewnienie bezpieczeństwa usług, możliwości dochodzenia praw i roszczeń, b/ wyrażona zgoda – na realizację działań marketingowych PWR i jej Zaufanych Partnerów-reklamodawców, polegających na dopasowaniu treści i reklam do Twoich zainteresowań
Prawa, z jakich możesz skorzystać w związku z przetwarzaniem Twoich danych to:
Prawo wycofania w dowolnym momencie udzielonej zgody na przetwarzanie danych osobowych. Wycofanie zgody nie ma wpływu na legalność działań w okresie, gdy zgoda była wyrażona. Prawo dostępu do własnych danych, do ich sprostowania, usuwania, prawo do przenoszenia danych, wyrażenia sprzeciwu, prawa do ograniczenia przetwarzania, a także z prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych. (Szczegóły dostępne w Polityce Prywatności)
Dzięki Twojej zgodzie na przetwarzanie Twoich danych w celu targetowania przez PWR i Zaufanych Partnerów treści i reklam będziemy mogli ograniczyć ilość wyświetlanych reklam i prezentować Tobie tylko te, którymi możesz być zainteresowany. Takich wyborów musisz dokonać oddzielnie dla każdego urządzenia lub przeglądarki internetowej, z których korzystasz
Brak Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych w celu targetowania przez PWR i Zaufanych Partnerów treści i reklam nie daje nam możliwości ograniczenia treści i reklam do tych, które mogą Cię zainteresować. Reklamy nadal będą widoczne, będą wyświetlane losowo – bez uwzględniania Twoich zainteresowań. Rozwiązania techniczne uniemożliwiające w niektórych przeglądarkach zainstalowanie tzw. cookies trzeciorzędowego blokuje nam skuteczne wyłączenie dopasowywania reklam we wszystkich naszych serwisach. Najlepiej wyłącz dopasowywania reklam w każdym z naszych serwisów niezależnie. Jeśli korzystasz z różnych urządzeń i/lub przeglądarek, pamiętaj, że wyłączenie możliwości dopasowywania reklam w wybranej przeglądarce lub urządzeniu jest skuteczne tylko na nim. Dlatego takich wyborów musisz dokonać oddzielnie dla każdego urządzenia lub przeglądarki internetowej.
Zgoda/wycofanie zgody
1. W każdej chwili można wycofać zgodę na instalowanie cookies i podobnych technologii. Można to zrobić poprzez zmianę ustawień przeglądarki.
2. Aby wycofać zgodę na przetwarzanie danych osobowych do celów marketingowych w szczególności związanych z wyświetlaniem reklam targetowanych, należy skorzystać z poniższej opcji i w zależności od wyboru zaznaczyć (zgoda) lub odznaczyć (brak zgody) checkbox.