Siew międzyplonów ozimych przypada na koniec lata, a celem ich uprawy jest uzyskanie plonu wartościowej zielonki wczesną wiosną następnego roku. Zielonki zbiera się w maju, zwykle na paszę dla przeżuwaczy. Wczesny termin zbioru tych plonów umożliwia uprawę roślin w plonie wtórym. Można też kontynuować użytkowanie międzyplonu ozimego, w którego składzie są życice.
Przedsiewna agrotechnika
Wybór rośliny na międzyplon ozimy lub mieszanki roślin powinien być podyktowany wieloma czynnikami. Decyduje o tym termin zejścia rośliny przedplonowej i plan uprawy rośliny następczej po poplonie. Ważne jest dopasowanie roślin poplonowych do warunków glebowych i klimatycznych (na północy kraju ważna zimotrwałość komponentów). Duże znaczenie ma w praktyce wartość paszowa i możliwość konserwacji zbieranego plonu. Najwartościowszą paszę poplonową na wiosnę dają mieszanki szybko rosnących i zimujących roślin motylkowych z trawami lub zbożami.
Poplony ozime wymagają starannej uprawy przed siewem, optymalnego nawożenia oraz niezbyt późnego siewu. Zwykle wysiewa się poplony ozime od drugiej połowy sierpnia. W przypadku żyta w czystym siewie obowiązuje oczywiście optymalny termin siewu dla tego gatunku, czyli wrzesień. Po zbiorze rośliny przedplonowej dla poplonu ozimego należy możliwie szybko przerwać ewaporację (zahamować płytką uprawką utratę wody przez parowanie z gleby) a potem wykonać orkę przedsiewną na średnią głębokość. Pod siew większości roślin orka przedsiewna musi być odpowiednio wczesna, aby gleba mogła osiąść, co ma znaczenie dla żyta, ale i innych gatunków z drobnym nasionami będących składnikiem mieszanek poplonowych. Poplony ozime wymagają odpowiedniego nawożenia i na plon wiosenny pobierają z hektara od 80 do 100 kg N, od 60 do 80 kg K2O i od 30 do 40 kg P2O5.
- Mieszanka gorzowska należy do najwydajniejszych poplonów, ale wymaga stosunkowo łagodnego przebiegu zimy. Najwierniej plonuje na zachodzie Polski. Modyfikując nieco skład tej mieszanki, można ją dostosować do trudniejszych warunków klimatycznych
Najbardziej sprawdzona jest mieszanka gorzowska
Zobacz także
Rośliny na poplony ozime powinniśmy wybierać z uwzględnieniem warunków klimatycznych w miejscu ich uprawy. Co innego można bowiem uprawiać w południowo-zachodniej Polsce, a co innego w północno-wschodniej. Najbardziej mrozoodpornymi i zimotrwałymi gatunkami jest wyka ozima i żyto ozime. Cennymi roślinami na poplony ozime, ale też wrażliwymi na mrozy są życica wielokwiatowa i inkarnatka. Dlatego w rejonach o surowszych warunkach klimatycznych warto i trzeba zastępować wrażliwe komponenty mieszanek tymi bardziej mrozoodpornymi i zimotrwałymi. Np. wrażliwszą życicę wielokwiatową można zastąpić życicą trwałą lub życicą mieszańcową i zmniejszyć ilość wysiewu inkarnatki w mieszance.
Najbardziej sprawdzonym poplonem jest mieszanka gorzowska, wysiewana w rozmaitych ilościach komponentów, np.: wyka ozima – 40–50 kg/ha + inkarnatka – 16–20 kg/ha + życica wielokwiatowa – 16–20 kg/ha. Mieszankę gorzowską wysiewa się w drugiej połowie sierpnia, zwykle wszystkie składniki razem rzędowo w rozstawie co 12–15 cm i nie głębiej niż 1,5 cm.
Z uwagi na różną wielkość nasion i inne zalecane głębokości ich siewu można np. o 10–14 dni wcześniej wysiać wykę ozimą i następnie rzędowo dosiać życicę i inkarnatkę, które kiełkują i rosną szybciej. Jest to możliwe tylko wtedy, kiedy sami komponujemy mieszankę gorzowską i pod warunkiem, że uda nam się kupić oddzielnie nasiona komponentów tej mieszanki. Wtedy ilości wysiewu poszczególnych składników możemy zmniejszać lub zwiększać, zależnie od warunków klimatycznych i glebowych.
Struktura zebranej w maju następnego roku mieszanki zależy od przebiegu warunków pogodowych. Wartość poplonu zwiększają intensywne odmiany życicy wielokwiatowej, z korzystnym rozkładem plonowania w poszczególnych odrostach w całym okresie wegetacji. Istotną cechą odmian życicy wielokwiatowej jest ich dobra energia odrastania wiosną oraz po zbiorze pierwszego i drugiego odrostu. Odmiany uprawne życicy mieszańcowej natomiast różnią się między sobą plennością oraz rozkładem plonowania w sezonie wegetacji. Jeżeli sami komponujemy mieszankę gorzowską, warto wcześniej zapoznać się z charakterystyką odmian życicy mieszańcowej, które mogą być w typie życicy wielokwiatowej, typie pośrednim lub w typie życicy trwałej (niskie).
Zebraną zielonkę mieszanki gorzowskiej można przeznaczyć na bieżące żywienie przeżuwaczy, na sianokiszonkę lub siano. W korzystnych warunkach pogodowych można w maju zebrać plon 20–25 ton zielonki z 1 ha. Po sprzątniętym pokosie można przejść do uprawy roślin w plonie wtórym (kukurydza, soja, ziemniaki) albo ponownie zasilić życicę dawką 60–70 kg N/ha, aby w połowie sierpnia zebrać 150–200 q zielonki z hektara. Jeżeli na tym stanowisku przewiduje się rośliny ozime, to po zbiorze tego pokosu należy wykonać uprawę przedsiewną. W przypadku planowanej uprawy roślin jarych można życicę jeszcze raz nawieźć azotem (30–40 kg/ha) i znów zebrać ok. 150 q/ha zielonki wczesną jesienią. Zamiast kosić ostatni odrost życicy przed orką można wypasać.
- Inkarnatka rośnie szybko, bujnie i jest ważnym składnikiem białkowym mieszanki gorzowskiej, poznańskiej i swojeckiej
Na cięższe warunki jest mieszanka poznańska i swojecka
Mieszanka poznańska może być uprawiana w sroższych warunkach niż gorzowska, gdzie jest ryzyko wymarzania życicy wielokwiatowej. Mieszanka taka składa się wg różnych źródeł z: wyki ozimej – 40–50 kg/ha + inkarnatki – 20 kg/ha + życicy trwałej – 16 do 20 kg (przy czym norma dla odmian diploidalnych to 10–12 kg, a tetraploidalnych 16–20 kg/ha).
Przy wysiewie w końcu sierpnia mieszanka ta daje duże plony zielonki w następnym roku. Pierwszym zabiegiem wiosną, możliwie jak najwcześniej, jest nawożenie azotowe w dawce do 60 kg N/ha. Większych dawek nie poleca się, ponieważ mogą one powodować zmniejszenie udziału motylkowych w plonie mieszanek. Skoszoną zielonkę można zagospodarować dowolnie, a najlepiej po podsuszeniu sporządzić z niej sianokiszonkę. Termin zbioru mieszanki zależy od naszych preferencji i pogody, a wyznacza go także kwitnienie wyki. Najbardziej odporną na mrozy jest mieszanka swojecka, ale wymaga dość żyznych stanowisk. Nie ma w jej kompozycji wrażliwych życic. Mieszanka swojecka składa się z: wyki ozimej – 40 kg/ha + inkarnatki – 20 kg/ha + żyta – 60 kg/ha. Inkarnatkę i wykę ozimą należy wysiać w połowie sierpnia, a żyto należy dosiać w 15–20 dni później, aby przy szybszym kiełkowaniu i wzroście nie przygłuszyło wcześniej wysianych roślin.
Dobór odmian na paszę ma znaczenie
r e k l a m a
Przy uprawie żyta w międzyplonie ozimym na paszę duże znaczenie ma dobór odmian. Bardziej przydatne na paszę są odmiany typu zielonkowego, charakteryzujące się większą odpornością na choroby i wczesną suszę wiosenną oraz dobrze wykorzystujące wodę jesienną i zimową. Poza tym wyróżniają się wczesnym wznawianiem wegetacji wiosną i dobrym przyrostem biomasy przy niższych temperaturach powietrza. Na rynku nasiennym są interesujące odmiany żyta typu zielonkowego np. Pastar, Sellino i Magnifico.
Warunkiem uzyskania wczesną wiosną dobrej paszy objętościowej jest wysiew takiego międzyplonu w ilości ok. 170–180 kg/ha ziarna do 10 września oraz pogłówne nawożenie azotem w ilości 120–150 kg/ha przed wiosennym ruszeniem wegetacji. Bezpośrednio przed siewem ziarna trzeba zastosować nawożenie podstawowe w zależności od zasobności gleb w składniki pokarmowe w kg/ha: 20–30 N, 30–40 P₂O₅ i 60–80 K₂O.
Międzyplon ozimy żyta można wypasać lub systematycznie kosić do fazy początku kłoszenia żyta i zadawać zwierzętom świeżą zielonkę. Nadwyżki można przeznaczyć na kiszonkę (GPS). Żyto można też uprawiać w wielu wariantach mieszanek dwuskładnikowych, a rekomendowanym partnerem jest wyka ozima (kosmata). Taka mieszanka jest doskonałym rozwiązaniem dla rejonów z bardziej srogimi zimami, gdzie zimotrwała wyka zastępuje inkarnatkę. Żyto ozime z wyką ozimą można siać w ilości odpowiednio 80–90 kg/ha ziarna żyta + 60–70 kg/ ha nasion wyki ozimej.
Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski
