Od formy azotu zależy jego dostępność i szybkość działania

Rzadko jednak rolnicy robią przed ich zakupem analizę wad i zalet form azotu w konkretnym nawozie. To od formy azotu zależy jego dostępność, szybkość działania i straty czystego składnika. Jak wszyscy wiemy, w typowych nawozach mineralnych azot wprowadzamy do gleby w formie azotanowej (NO3-), amonowej (NH4+) lub amidowej (CO(NH2)2).

To typowo przedsiewna forma azotu, dobrze zatrzymywana (sorbowana) w glebie, jest wolniej pobierana przez rośliny, dobrze działa również w niskich temperaturach. Wskazane jest, by była wymieszana z glebą. Stosowanie formy amonowej sprzyja rozwojowi systemu korzeniowego, lepszemu krzewieniu, sprzyja pobieraniu fosforu, siarki, boru, czyli pierwiastków stymulujących prawidłowe krzewienie, fotosyntezę, odporność roślin itd. Jej stosowanie ogranicza akumulację azotanów w roślinach. Forma amonowa jest lepiej pobierana przez rośliny niż forma azotanowa (saletrzana) w warunkach gleb o odczynie obojętnym. Dodatnio na nawożenie formą amonową reagują ziemniaki i kukurydza.

Fot. Marek Kalinowski

• Roślinami preferującymi formę amonową azotu są ziemniaki i kukurydza. Wyjątkowo dobrze wykorzystywanym przez kukurydzę nawozem z tą formą azotu jest fosforan amonu
  
  

Typowa forma pogłówna – nie jest zatrzymywana w glebie (łatwo ulega wymywaniu), lepiej działa w wyższych temperaturach (w niskich działa bardzo wolno) i nie wymaga mieszania z glebą. Azot saletrzany zaleca się stosować w czasie intensywnego wzrostu roślin (saletra sodowa, magnezowa, potasowa i wapniowa). Stosowanie formy saletrzanej wpływa korzystnie na pobieranie przez rośliny potasu, magnezu i wapnia. Wpływa jednak na gromadzenie azotanów w roślinach, szczególnie w tych o krótkim okresie wegetacji, uprawianych w niższych temperaturach, podczas krótkiego dnia (wczesna wiosna, jesień) oraz zbieranych we wczesnych fazach ich rozwoju (np. pokosy traw). Powoduje większe uwodnienie roślin, co obniża ich mrozoodporność, dlatego nie wolno stosować jej jesienią, a także pogarsza właściwości przechowalnicze płodów rolnych. Ta forma azotu powoduje zasolenie gleby. Dodatnio na nawożenie formą saletrzaną reagują buraki cukrowe.


Fot. Marek Kalinowski

• Wybitnie dodatnio na nawożenie azotem w formie azotanowej (saletrzanej) reagują buraki cukrowe
  
  

Występująca w moczniku forma amidowa czyni go chemicznie nawozem organicznym. Roślina może skorzystać z azotu z mocznika dopiero po jego hydrolizie do formy amonowej i dalej do formy saletrzanej. Forma amidowa charakteryzuje się wolnym działaniem i polecana jest do wiosennego nawożenia roślin. Mocznik jest nawozem uniwersalnym i oczywiście działającym szybciej przy wyższej temperaturze. Znacznie mniej zasala gleby niż pozostałe nawozy azotowe i lepiej niż inne formy ogranicza kumulację azotanów w roślinie. Nie powinien być stosowany wczesną wiosną pod rośliny o szybkim początkowym wzroście. Wolny początkowy wzrost mają ziemniaki i kukurydza i tam mocznik sprawdza się doskonale.

Fot. Marek Kalinowski

• Rośliny pobierają azot przez system korzeniowy z gleby głównie w formie amonowej i azotanowej. Obie formy azotu są równorzędne w żywieniu roślin. O tym, która forma jest aktywniej pobierana zależy od gatunku roślin, stanu fizjologicznego, formy azotu nawozowego, warunków glebowych, temperatury, uwilgotnienia oraz pH gleby. W warunkach odczynu zbliżonego do obojętnego, lepszym źródłem azotu dla roślin jest forma amonowa. Wraz ze wzrostem zakwaszenia gleby wzrasta intensywność pobierania formy azotanowej (saletrzanej)
  
  

Szybkość przemiany mocznika (hydrolizy) zależy od temperatury. Przy temp. 30 st. C hydroliza mocznika zachodzi w ciągu 2 dni, w temp. 20 st. C – w 7 dni, ale już w temp. 10 st. C hydroliza mocznika zachodzi w 21 dni, a przy niższej temperaturze trwa jeszcze dłużej.