Nowe podejście do definicji TUZ
W normie GAEC 1: „Utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o proporcję trwałych użytków zielonych w stosunku do użytków rolnych” zmieniają się dwie rzeczy. Po pierwsze, Polska może zmniejszyć powierzchnię TUZ w stosunku do użytków rolnych w porównaniu z 2018 r. maksymalnie o 10%, czyli o 5 punktów procentowych więcej niż dotychczas. Po drugie modyfikacji ulega definicja trwałych użytków zielonych. Od tego roku za trwałe użytki zielone uważa się grunty, które są wykorzystywane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych) i które nie były objęte zmianowaniem upraw przez co najmniej siedem lat (dotychczas było to 5 lat). Przy czym zaoranie, uprawa lub wysiew innego gatunku należącego do traw lub innych zielnych roślin pastewnych po uprawie lub zaoraniu, z wyłączeniem uprawy traw w siewie czystym, nie powoduje zmiany klasyfikacji danego obszaru jako trwałego użytku zielonego.
Zmiana jest korzystna zwłaszcza dla hodowców bydła, którzy w żywieniu zwierząt wykorzystują trawy. Ograniczy także przypadki orki wykonywanej wyłącznie w celu uniknięcia przekształcenia gruntu w TUZ, co będzie sprzyjać ochronie gleby i poprawie stosunków wodnych. Takie podejście pozwoli również na skoncentrowaniu działań ochronnych na najbardziej wartościowych przyrodniczo TUZ.
Dopłaty rolno-środowiskowe za GAEC 2 w trzech wariantach
Rolnicy, którzy zostali zobligowani do realizacji wymogów normy GAEC 2 dotyczącej ochrony torfowisk i obszarów podmokłych, mogą korzystać z dobrowolnego wsparcia w ramach interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych „Ochrona torfowisk i obszarów podmokłych na gruntach użytkowanych rolniczo”. Płatność będzie przyznawana rolnikom posiadającym co najmniej 1 ha użytków rolnych w gospodarstwie, do użytków rolnych będących objętych norma GAEC 2. Wdrożenie tej interwencji ma umożliwić rolnikom uzyskanie rekompensaty poniesionych kosztów i utraconych dochodów wynikających z realizacji wymogów ustanowionych w ramach normy, które sprzyjają ochronie torfowisk i pozostałych obszarów podmokłych poprzez zapobieganie ich odwadnianiu, zachowanie trwałych użytków zielonych czy wykluczenie głębokiej orki. Nowa interwencja będzie sprzyjała przekształcaniu gruntów ornych w użytki zielone, co pozwoli na zachowanie i regenerację gleb organicznych na obszarach objętych normą GAEC 2, a także przyczyni się do ograniczania lub zapobiegania emisji gazów cieplarnianych.
Przewidziano tutaj trzy warianty.
Wariant 1 „Ochrona torfowisk i obszarów podmokłych na trwałych użytkach zielonych”, który uwzglednia:
• zakaz przekształcania i zaorywania TUZ, z wyjątkiem możliwości wykonania zabiegu renowacji z zastosowaniem płytkiej uprawy gleby i podsiewu nie częściej niż raz na 4 lata,
• zakaz wydobywania torfu,
• zakaz budowy i odnawiania rowów i instalacji drenujących do odwadniania lub odprowadzania wody z terenu.
Zobowiązanie to podejmowane jest na 1 rok i łączy się z roczną dopłatą na poziomie 581 zł/ha.
Wariant 2. „Ochrona torfowisk i obszarów podmokłych na gruntach ornych” obejmuje:
• zakaz zaorywania; umożliwia się płytką uprawę gleby do głębokości 15 cm,
• zakaz wydobywania torfu,
• zakaz budowy i odnawiania rowów i instalacji drenujących do odwadniania lub odprowadzania wody z terenu.
To zobowiązanie podejmowane jest także na 1 rok i łączy się z dopłat na poziomie 627 zł/ha/rok.
Wariant 3. „Przekształcanie gruntów ornych w użytki zielone” polega na przekształcaniu gruntów ornych objętych normą GAEC 2 w użytki zielone. W ramach tego wariantu rolnik będzie zobowiązany do wysiania odpowiedniej mieszanki roślin na gruncie ornym oraz właściwego użytkowania tego obszaru. Z tego względu zobowiązanie to ma charakter wieloletni i jest podejmowane na 5 lat, roczna płatność wynosi tutaj 2 387 zł/ha i będzie wypłacana przez 5 lat.
Od tej kampanii dopłat, grunty, do których będzie przyznawana płatność do ekoschematu „Integrowana produkcji roślin” będą szczegółowo określone w przepisach wykonawczych do ustawy o Planie Strategicznym. Takie rozwiązanie będzie wygodniejsze i wykluczy nieprozumienia. Metodyki do poszczególnych roślin mogą być zatwierdzane przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w ciągu całego roku kalendarzowego, podczas gdy wnioski o przyznanie płatności w ramach ekoschematu są składane co do zasady, do 15 maja.
Zmiany w ekoschemacie dobrostanowym
Od tego roku stawki płatności dobrostanowych w zależności od liczby zwierząt w gospodarstwie kwalifikujących się do tych płatności będą różnicowane nie tylko w odniesieniu do owiec, kóz, koni oraz drobiu, ale także w odniesieniu do świń i bydła.
Ponadto, przewidziano możliwość podniesienia maksymalnych planowaniach kwot jednostkowych za realizację praktyk poprawiających poziom dobrostanu zwierząt o 21%. Wzrost do maksymalnych stawek będzie możliwy jednak jedynie w sytuacji dostępności środków, czyli tak naprawdę tylko wtedy, gdy do płatności zakwalifikuje się mniejsza niż założono, liczba zwierząt. Ta zmiana obejmie także wnioski złożone w ubiegłorocznej kampanii.
Natomiast od tegorocznej kampanii praktyka „Utrzymywanie zgodnie z system jakości QAFP/QMP” zostanie powiększona o systemy jakości, które obejmują także wymóg ograniczenia stosowania antybiotyków, np. zwierzęta utrzymywane w systemie ekologicznym.
Planowane są również zmiany w zakresie definicji „aktywnego rolnika”, jednak na razie pozostają one na etapie konsultacji. Wszystko wskazuje na to, że w 2026 roku obowiązek wykazania „aktywności” obejmie relatywnie niewielką grupę rolników.
Magdalena Szymańska
