Ubój świń na użytek własny: przepisy, obowiązki i kary

Jak legalnie przeprowadzić ubój świń na użytek własny? Jakie obowiązki ma rolnik i jakie kary mu grożą za nieprzestrzeganie przepisów?

Ubój świń wyłącznie na użytek własny

Rolnik ma możliwość chowu świń na użytek własny, a także ich uboju na terenie własnego gospodarstwa (lub gospodarstwa dopuszczonego do dokonywania uboju zwierząt pochodzących z innych gospodarstw), w celu pozyskania mięsa.

Pozyskane w wyniku uboju/odstrzału mięso może być przeznaczone wyłącznie na użytek własny. Nie może być sprzedawane ani nieodpłatnie przekazane osobom trzecim.

Jakie są warunki uboju świń?

Rolnik musi przestrzegać następujących warunków uboju świń:

zwierzęta muszą być zdrowe,
gospodarstwo nie może podlegać ograniczeniom ze względu na występowania chorób zakaźnych zwierząt podlegających zwalczaniu,
zwierzęta nie były leczone lub upłynął okres karencji dla produktu leczniczego, jeżeli przed poddaniem ubojowi zwierzęta były leczone takimi produktami,
zwierzęta są zarejestrowane i oznakowane.

Gdzie i kiedy należy zgłosić zamiar przeprowadzenia uboju świni?

Co najmniej na 24 godzin przed dokonaniem uboju świni należy pisemnie poinformować powiatowego lekarza weterynarii o zamiarze jego przeprowadzenia. Informację tę przekazuje właściciel zwierząt, jeżeli ubój ma być dokonany w gospodarstwie, w którym zwierzęta są utrzymywane. W przypadku, gdy ubój dokonywany jest w gospodarstwie innym niż gospodarstwo, w którym zwierzęta były utrzymywane, informację przekazuje podmiot prowadzący to gospodarstwo.

Informacja powinna zawierać:

imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz adres posiadacza zwierząt,
imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz adres podmiotu prowadzącego gospodarstwo – w przypadku gospodarstwa innego niż gospodarstwo, w którym zwierzęta były utrzymywane,
gatunek i liczbę zwierząt poddawanych ubojowi,
numer identyfikacyjny zwierzęcia poddawanego ubojowi,
miejsce i termin uboju,
imię, nazwisko i adres osoby uprawnionej do przeprowadzenia uboju,
inne dane mające na celu ułatwienie kontaktu z informującym (numer telefonu),
może również zawierać zgłoszenie mięsa do badania poubojowego (nie jest obowiązkowe),

Hodowca, który dokonał uboju świni w celu pozyskania mięsa na użytek własny, zobowiązany jest do zgłoszenia tego faktu do oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W przypadku gdy gospodarstwo położone jest na obszarach objętych restrykcjami w związku z wystąpieniem ASF, zgłoszenia należy dokonać w ciągu 24 godzin od dokonania uboju.

W przypadku, gdy gospodarstwo znajduje się na obszarze ASF, dodatkowo hodowca zobowiązany jest do złożenia oświadczenia, że świnie były utrzymywane w gospodarstwie co najmniej przez 30 dni przed ubojem.

Natomiast w przypadku prowadzenia chowu świń na użytek własny badanie laboratoryjne w kierunku ASF, dla wszystkich obszarów objętych ograniczeniami, będzie wykonywane tylko w przypadku podejrzenia wystąpienia ASF. Decyzja dotycząca konieczności wykonania takiego badania pozostanie w gestii organów Inspekcji Weterynaryjnej.

Warto tu przypomnieć, że od 1 stycznia rolnicy, którzy utrzymują świnie na użytek własny mogą odznaczyć ten fakt w bazie IRZplus ARiMR. Ministerstwo utworzyło nowy model produkcji świń w danej siedzibie stada wyłącznie w celu produkcji mięsa na swoje potrzeby.

Jaką liczbę świń i innych zwierząt można ubić na potrzeby własne?

Obowiązujące przepisy nie określają liczby świń, które posiadacz tych zwierząt może ubić na potrzeby własne. Ograniczeniem są w tym przypadku potrzeby własne posiadacza zwierząt i zamieszkującej z nim rodziny.

Czy rolnik może sam przeprowadzić ubój świni?

Ubój musi odbywać się przy zachowaniu przepisów o ochronie zwierząt. Ma to na celu zminimalizowanie ich cierpienia. Uboju na użytek własny może dokonywać osoba (także właściciel zwierząt) posiadająca odpowiednie kwalifikacje potwierdzone dokumentem.

Badanie na obecność włośni

Mięso świń poddanych ubojowi na użytek własny, poddaje się badaniu na obecność włośni.

Warto zaznaczać, że 1 stycznia 2024 zaczęły obowiązywać także przepisy rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 sierpnia 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny (Dz. U. 2022 poz. 1896).

Zmiany te dotyczą metod badania w kierunku włośni, które mają zastosowanie od 1 stycznia 2024 r. do badania mięsa świń i nutrii poddanych ubojowi w gospodarstwie oraz mięsa dzików odstrzelonych w celu produkcji mięsa na użytek własny.

- Od 1 stycznia 2024 r. nie można już stosować metody trichinoskopowej do badania mięsa świń i nutrii poddanych ubojowi w gospodarstwie oraz mięsa dzików odstrzelonych w celu produkcji mięsa na użytek własny - wyjaśnia ministerstwo.

Resort zaznacza, że do badania mięsa w kierunku włośni tych gatunków zwierząt będą miały zastosowanie metody określone w załączniku I i III do ww. rozporządzenia 2015/1375 z dnia 10 sierpnia 2015 r. ustanawiającym szczególne przepisy dotyczące urzędowych kontroli w odniesieniu do włośni (Trichinella) w mięsie (Dz. Urz. UE L 212 z 11.08.2015, str. 7, z późn. zm.)

Należy zauważyć, że metoda badania trichinoskopowego wykorzystywana do badania mięsa przeznaczonego na użytek własny nie wykrywa nieotorbionego gatunku Trichinella pseudospiralis występującego u zwierząt wolnożyjących, a ponadto czułość tej metody nie jest wystarczająca przy ograniczonej inwazji Trichinella i dlatego jej użycie może dawać wyniki fałszywie ujemne.

Ponadto zgodnie z ww. rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2015/1375 metoda badania trichinoskopowego nie jest metodą referencyjną wykorzystywaną do badania mięsa.

Mięso świń poddanych ubojowi nie może zostać spożyte ani przetworzone przed uzyskaniem zaświadczenia ws. włośni.

Jakie są kary dla rolnika za naruszenie przepisów dotyczących uboju świń?

Za nieprzestrzeganie przepisów związanych z ubojem zwierząt w celu pozyskania mięsa na użytek własny, powiatowy lekarz weterynarii nakłada karę pieniężną w drodze decyzji administracyjnej lub mandatu karnego.

Wysokość kar pieniężnych za naruszenie przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego wynosi:

od 100 zł do 2000 zł – za niespełnienie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa na użytek własny,
od 1000 zł do 5000 zł – za wprowadzenie na rynek mięsa pochodzącego z produkcji mięsa na użytek własny.

Na podstawie art. 118 Kodeksu wykroczeń:

1. Kto:

dokonuje uboju zwierzęcia bez wymaganego zezwolenia lub niezgodnie z warunkami określonymi w tym zezwoleniu,
usuwa części zwierzęcia przed wykonaniem wymaganego badania po uboju,
nie poddaje mięsa badaniu, jeżeli takie badanie jest wymagane

- podlega karze grzywny.

2. Kto:

bez wymaganego oznakowania i świadectwa,
warunkowo zdatne do spożycia lub niezdatne do spożycia, wbrew określonemu sposobowi jego wykorzystania

- podlega karze aresztu albo grzywny.

Przepisy dotyczące chowu i uboju świń na użytek własny

Każdy posiadacz świń ma obowiązek spełnić wymagania wynikające z aktów prawnych, tj.:

Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej określającego wymagania i sposób postępowania przy utrzymywaniu świń (Dz. U. nr 56 poz. 344 z późn. zm).
Ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. 2023 poz. 885) – w tym m.in. w zakresie uzyskania (w biurze powiatowym ARiMR) numeru identyfikacyjnego posiadacza zwierzęcia gospodarskiego.
Ustawy z dnia 4 listopada 2022 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. poz. 2727 oraz Dz. U. 2023 poz. 412) – w tym obowiązki w zakresie oznakowania świń i zgłaszania tego faktu do ARiMR.
Przepisy z zakresu bezpieczeństwa żywności pochodzenia zwierzęcego, tj. przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2023 poz. 872) oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 października 2010 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny (Dz. U. 2021 poz. 2059) – określające zasady uboju na użytek własny na terenie gospodarstwa.

Przypomnijmy. Od maja 2023 roku rolnik może chować świnie na użytek własny. Nie obowiązuje go część obostrzeń, związanych z zapobieganiem i zwalczaniem ASF. O tym, jakie warunki musi spełniać, piszemy TUTAJ: