Po zbiorze ziarna kukurydzy trzeba zagospodarować resztki pożniwne. Jeżeli uda się przygotować takie stanowisko na pierwsze dni listopada, siew pszenicy ozimej jest jeszcze możliwy. A jeżeli nie, to czy jedynym wyborem będą uprawy jare? Niekoniecznie. Jest alternatywa – uprawa przewódkowych odmian zbóż jarych, dla których listopad i zima są optymalnym okresem siewu.
Regulacja pH gleby po zbiorze kukurydzy na ziarno
Zanim przedstawię podstawowe zasady uprawy przewódek, przypomnę kilka istotnych informacji wynikających z Planu Strategicznego WPR 2023–2027. Jeżeli jesteśmy jeszcze przed zbiorem kukurydzy, czekamy na okno pogodowe umożliwiające wjazd kombajnu i nie będziemy eksperymentować z siewem przewódek, to ten czas po zbiorze powinniśmy wykorzystać chociażby na uregulowanie pH gleby. Plan Strategiczny jasno określa potrzebę utrzymania właściwego pH jako warunku poprawy efektywności nawożenia i ograniczenia strat azotu.
Kukurydza na ziarno zależnie od systemu uprawy i miejsca w płodozmianie może pełnić różne funkcje w kontekście Planu Strategicznego, a jedną z nich w uprawie bezorkowej jest wykorzystanie resztek na mulcz stanowiący dla gleby ochronną okrywę zimową. Na sposób zagospodarowania resztek pożniwnych po kukurydzy, realizację planów nawozowych wpływa też plan zasiewów w zmianowaniu i generalnie wskazane we wniosku o dopłaty warianty ekoschematów. Oczywiście przy późnym zbiorze kukurydzy, szczególnie w warunkach nadmiernej wilgotności, Plan Strategiczny WPR 2023–2027 dopuszcza elastyczne podejście, o ile zachowana zostanie zgodność z zasadami dobrej kultury rolnej i celami środowiskowymi.
W jaką pogodę siać zboża jare w siewie zimowym?
Na siewy listopadowe, przy czym bezpieczniej po 15 listopada, oraz przez całą zimę (także w grudniu i styczniu) odmiany przewódkowe zbóż jarych są idealne. Biorąc paletę przewódkowych odmian jarych pszenicy, pszenżyta, żyta, a także jęczmienia można znaleźć rozwiązanie na gleby najsłabsze o niskim pH z oddziaływaniem toksycznego glinu, jak i na gleby najlepsze. Warunkiem powodzenia takiego późnojesiennego lub zimowego siewu jest oczywiście pogoda i stan gleby. Stanowisko musi być przygotowane, a operacja siewu nie może być destrukcyjna dla gleby. Jeżeli temperatura jest na plusie i możemy doprawić glebę bez niszczenia jej struktury, możemy siać przewódki.
W jakim terminie po zbiorach kukurydzy na ziarno i buraka cukrowego siać przewódki?
Z przewódkami zapoznał się z pewnością każdy rolnik odwiedzający Dni Pola firm hodowlanych. Jeżeli planowaliśmy siew zbóż ozimych po późnych przedplonach (kukurydza ziarnowa, buraki cukrowe) i terminy uciekły, to zamiast czekać na siew zbóż jarych w optymalnych wiosennych terminach, warto pomyśleć o przewódkach. Siane po 15 listopada i zimą zaplonują znacznie wyżej niż siane wiosną. Wykorzystają wodę zimową i uciekną przed wiosenną posuchą, która właściwie każdego roku staje się normą. Zanim posucha nadejdzie, przewódki mają rozwinięty system korzeniowy. Przy siewie zbóż jarych wiosną, to główny czynnik plonotwórczy i przyczyna niskiego plonowania. Oczywiście zboża ozime siane w akceptowalnych terminach dadzą plon wyższy od przewódek, ale przy siewie po 15 listopada już nie. Biorąc natomiast pod uwagę parametry jakościowe ziarna, przewódkowe zboża jare mają je na wyższym poziomie niż ozime.
Przeczytaj również: Przewódki jare dają plon jak oziminy. Jak siać? Jakie odmiany wybrać?
Technologia uprawy odmian przewódkowych
Technologię uprawy odmian przewódkowych od wielu lat testują polskie hodowle. m.in.:
- Hodowla Roślin Strzelce,
- Hodowla Roślin Smolice,
- Danko Hodowla Roślin.
Badania porównawcze plonowania odmian między mocno spóźnionym siewem pszenic ozimych a późnojesiennym siewem przewódkowych odmian pszenicy jarej prowadzi też COBORU. Co prawda opóźniony siew pszenicy ozimej nie ma istotnego wpływu na parametry jakościowe ziarna, ale ma za to duży wpływ na wysokość plonu.
O ile spadnie plon pszenicy ozimej zasianej na koniec października?
Czy spadek potencjału plonowania z powodu opóźnionego siewu będzie na tyle duży, by rezygnować z opóźnionego siewu pszenicy ozimej na korzyść przewódkowej pszenicy jarej? Z badań wynika, że siew pszenicy ozimej w końcu października powoduje spadek plonu o 4–6 q na hektarze w stosunku do siewu w terminie optymalnym i w zasadzie koniec października to dla pszenicy ozimej graniczny termin siewu. Tylko w niektórych rejonach i sezonach pszenica ozima siana do połowy listopada potrafi plonować lepiej niż pszenica jara przewódkowa.
Agrotechnika przewódek przy siewie jesienno-zimowym a siew wiosenny
Każdy rolnik zawsze obawia się mroźnej zimy, ale nie mniej groźną sytuacją dla pszenic ozimych sianych bardzo późno jest zima bardzo łagodna. Wtedy zdecydowanie wygrywają jare odmiany przewókowe, a chodzi oczywiście o plonotwórczą jarowizację, której formy ozime potrzebują w dużo większym stopniu niż pszenice jare przewódkowe. A jeżeli chodzi o wymarzanie, to tak naprawdę ryzyko dla form ozimych i przewódkowych jarych jest porównywalne. Odmiany o cechach przewódkowych mają bowiem geny zimotrwałości z form ozimych. Jednak trzeba tutaj dodać ważną uwagę.
Agrotechnika przewódek przy siewie jesienno-zimowym niewiele różni się od siewu wiosennego. Optymalna głębokość siewu to ok. 3 cm. Normę wysiewu odmian przewódkowych należy zwiększyć w stosunku do zaleceń wiosennych o ok. 10–15%. Co do terminu siewu, to przewódki powinny być siane od połowy listopada, ale jeżeli zima jest łagodna, gleba nie jest zamarznięta i jest możliwy wjazd w pole, można je siać przez całą zimę. Termin jest ważny i nie można przyspieszać siewu przewódek. Idealnie jest, kiedy przewódki w fazę spoczynku zimowego wchodzą w fazie szpilkowania. Bardziej zaawansowany rozwój zwiększa ryzyko wymarznięcia. Generalnie nic się nie stanie, jeżeli przed spoczynkiem zimowym ziarniaki tylko skiełkują albo jeżeli wschody będą miały miejsce dopiero po ruszeniu wiosennej wegetacji. Dla zimotrwałości to nawet lepiej.
Zobacz też: Do kiedy można siać pszenicę ozimą po burakach lub kukurydzy?
Przewódkowe pszenice, pszenżyta i żyta - odmiany
Jeżeli ktoś chce spróbować technologii uprawy przewódek pszenicy, pszenżyta lub żyta jeszcze w tym roku zachęcam do kontaktu z firmami hodowlanymi mającymi w ofercie przewódki i sprawdzającymi je w doświadczeniach poletkowych i łanowych. Np. strzelecka hodowla roślin do siewu listopadowego zbóż jarych proponuje swoje przewódkowe odmiany:
- pszenicy jarej:
- Aura,
- Anakonda,
- Alibi,
- Aplauz,
- Atrakcja,
- Nimfa,
- Rusałka,
- Unis,
- Sova,
- Euforia,
- pszenżyta jarego, m.in.:
- Gucio,
- Hugo,
- Kompan,
- Odys,
- Misterio,
- Fanfaro,
- Toristo,
- (szczególnie polecana przewódkowa odmiana) Hugo.
Warto kontaktować się też z Hodowlą Roślin Smolice, której sztandarową odmianą przewódkową pszenicy jarej jest Ostka Smolicka (także Fala i Merkawa). W starszych badaniach COBORU w komorach niskich temperatur i badaniach własnych HR Smolice Ostka Smolicka miała spośród odmian przewódkowych najwyższy procent roślin żywych. Z badań porównawczych wynika, że Ostka Smolicka w siewie późnojesiennym plonuje do 30% wyżej niż w siewie wiosennym w optymalnym terminie. Im suchsza wiosna, tym przewaga przewódek z siewu późnojesiennego i zimowego nad wiosennym jest wyższa. W ostatnich latach hodowla smolicka zrobiła postęp w życie jarym i poza odmianą Bojko jest sporo nowych kreacji (SM Ananke, SM Elara, SM Fobos, SM Stefano) także o cechach przewódek. A skoro jesteśmy przy życie, to niezwykle ciekawą i hybrydową odmianą przewódkową żyta jarego jest KWS Allocator F1. Jest ponadto bardzo tolerancyjna na oddziaływanie toksycznego glinu, nadaje się na najsłabsze stanowiska o niskim pH.
Małopolska Hodowla Roślin zachęca do uprawy przewódkowych pszenic jarych odmiany Harenda i Tybalt. Dobrymi przewódkami Danko Hodowla Roślin są:
- pszenice jare:
- Arabella,
- Etoila,
- Itaka,
- Mandaryna,
- Telimena,
- pszenżyta jarego:
- Dublet,
- Impetus,
- Mamut,
- Mazur,
- Sopot.
Danko HR pokazywała w ostatnich latach na Dniach Pola w Szelejewie także przewódkowe odmiany jęczmienia jarego. Do uprawy przewódek tego gatunku podchodziłbym jeszcze ostrożnie.
Odmian przewódkowych jest wiele, a w pszenicy jarej mają je także hodowle zagraniczne. Agrotechnika przewódek jest prosta i takie zalecenia hodowcy udostępniają. COBORU prowadzi doświadczenia porównawcze uprawy pszenicy ozimej z późnych siewów i przewódkowych pszenic jarych. Z wynikami tych doświadczeń warto się zapoznać.
Marek Kalinowski
