Łubin żółty: Lista Odmian Zalecanych na sezon 2024 rok

Jak łubin żółty plonował w roku 2023?

W roku 2023 pogoda nie sprzyjała plonowaniu łubinu żółtego. Obliczenia nie są ostateczne, ale wg wstępnych wyników plonowania podawanych przez COBORU plon wzorca w 2023 (to średni plon wszystkich badanych odmian) wyniósł 14,3 t/ha (w 2022 r. było to 16,9 t/ha). Łubin żółty zdecydowanie najlepiej udaje się w rejonie V uprawy (woj. dolnośląskie, opolskie, śląskie) i tam w 2023 r. plon wzorca wyniósł 18,5 t/ha.

LOZ z 2023 r.

Tradycyjnie po nowym roku przedstawiamy Listy Odmian Zalecanych poszczególnych gatunków jarych, ale też potrzeby dogłębnych analiz wyników badań oficjalne LOZ pojawiają się na stronach COBORU często w momencie, kiedy rolnik jest już po zakupach materiału siewnego. Oczywiście rok do roku Listy Odmian Zalecanych zmieniają się. Odpada jedna dwie odmiany najsłabsze, a w to miejsce wchodzą najnowsze, z wyższym potencjałem plonowania. Warto zatem przedstawić odmiany rekomendowane na 2023 r., bo po latach badań potwierdziły one swoją wartość i stabilność plonowania w poszczególnych województwach.

Tym rolnikom, którzy śledzą postęp hodowlany i testują nowości, dodam, że ze względów formalnych najnowsze odmiany wpisane do Krajowego rejestru mimo nawet rewelacyjnych wyników w badaniach rejestrowych, zanim trafią na LOZ muszą potwierdzić wartość gospodarczą co najmniej jednoletnimi badaniami porejestrowymi. W przypadku łubinu żółtego rekomendacje obejmują wszystkie odmiany. W Krajowym rejestrze wpisanych jest 8 odmian, a najmłodszą jest Salut zarejestrowany w 2020 r.

Jak nadmieniłem, województwa tworzące Listy Odmian Zalecanych z przyczyn formalnych nie przedstawiły jeszcze rekomendacji łubinu żółtego na 2024 r. Prawdopodobnie niewiele się zmieni w stosunku do zaleceń z ub.r. Dlatego dziś przedstawimy rekomendacje zeszłoroczne oraz kilka ważnych informacji z zakresu agrotechniki łubinów.

Jakie odmiany umiesza się na LOZ?

Przy omawianiu List Odmian Zalecanych roślin bobowatych, które przedstawiać będziemy w styczniu, warto dodać, że do roku 2018 tworzenie LOZ w gatunkach bobowatych grubonasiennych (bobiku, grochu siewnym, łubinie wąskolistnym i żółtym) oraz soi dla poszczególnych województw było ograniczone (dotyczyło jedynie części z nich). Począwszy od roku 2019 stało się ono powszechne a jest możliwe dzięki realizacji "Inicjatywy białkowej" COBORU, zakładającej m.in. rozszerzenie zakresu doświadczalnictwa odmianowego i umożliwienie powszechnej rekomendacji odmian w tej grupie roślin. Już rok temu LOZ utworzono dla większości, a w przypadku soi i grochu siewnego dla wszystkich województw.

Należy zwrócić uwagę na to, że ze względów formalnych, najnowsze odmiany nie mogą znaleźć się na LOZ mimo obiecujących wyników doświadczeń rejestrowych, jak i wyników w pierwszym roku badań PDO. Procedury stanowią, że na LOZ umieszcza się odmiany wyróżniające się wartością gospodarczą, potwierdzoną zazwyczaj co najmniej dwuletnimi wynikami doświadczeń porejestrowych.

W jakim terminie siać łubin?

Łubiny trzeba siać wcześnie, bo mają małe wymagania termiczne i to przez cały okres wegetacji. Nasiona kiełkują już w temperaturze 3–4 st. C i to dlatego warunkiem powodzenia w uprawie jest właśnie jak najwcześniejszy siew łubinów. Opóźnienie siewu do ok. 10 dni w stosunku do terminu optymalnego jest możliwe tylko w przypadku termoneutralnych odmian łubinu. Młode siewki łubinów znoszą przymrozki nawet do minus 8 st. C, a zatem nie są im straszne majowe przymrozki. Bardzo wczesny wysiew umożliwia roślinom skorzystanie z pozimowego zapasu wody w glebie i ucieczkę przed ewentualną wiosenną posuchą.

Łubiny kiełkują już przy 3–4°C, a o powodzeniu w uprawie decyduje jak najwcześniejszy siew. Co do parametrów siewu pamiętajmy że łubiny kiełkują epigeicznie – rozwijają część podliścieniową zarodka (hypokotyl) i liścienie wynoszone są na powierzchnię gleby. Dlatego w odróżnieniu do bobiku i grochu kiełkujących hipogeicznie łubiny należy siać stosunkowo płytko, na głębokość 3–4 cm

FOTO: Marek Kalinowski

Łubin wytwarza silny system korzeniowy i jest odporny na niedobór opadów nawet w krytycznym okresie kwitnienia i zawiązywania strąków. Korzenie łubinu mogą sięgać nawet do 240 cm w głąb profilu glebowego. Ma to wielkie znaczenie dla gleby. Łubin penetrując ją tak głęboko działa strukturotwórczo i poprawia warunki wodno-powietrzne gleby.

Jakie wymagania glebowe ma łubin żółty?

Łubin żółty plonuje co prawda słabiej niż wąskolistny i biały, ale ma zdecydowanie najniższe wymagania glebowe. Preferuje lekkie gleby, ale muszą to być gleby o optymalnym dla łubinu żółtego pH 5,5–6,0. Gatunek ten nie znosi gleb o odczynie obojętnym, o odczynie zasadowym lub świeżo wapnowanych. Na glebach zasobnych w wapń będzie chorował na chlorozę wynikającą z zablokowanego dostępu do ważnych mikroelementów. Łubin żółty wymaga skromnego nawożenia fosforem (20–40 kg P₂O₅/ha) i potasem (30–40 K₂O kg/ha). Dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi łubin nie wymaga nawożenia azotem i pozostawia spore jego ilości roślinom następczym.

Co ważne, spośród krajowych nasion roślin bobowatych rynek paszowy w ostatnich latach interesował się nasionami łubinu żółtego. Powód oczywisty. Nasiona łubinu żółtego zawierają średnio dwa razy mniej alkaloidów niż wąskolistnego, a najważniejsze jest, że spośród bobowatych uprawianych w Polsce na nasiona łubin żółty zawiera najwięcej, bo powyżej 43% białka ogólnego. Nasiona soi zawierają ok. 36% białka ogólnego, bobiku i łubinu wąskolistnego – ok. 30%, grochu – ok. 23%.

Zależnie od odmiany, okrywa nasienna łubinu żółtego może mieć barwę od białej do czarnej z marmurkowaniem. Cechą charakterystyczną na ciemnych nasionach jest przejaśnienie w formie półksiężyca. Nasiona odmian łubinu żółtego są słodkie (2 razy mniej alkaloidów w porównaniu z łubinem wąskolistnym), zawierające od 42 do nawet 48% białka, ok. 6% tłuszczu, są spłaszczone z małym wgłębieniem

FOTO: Marek Kalinowski

Co siać na przedplon łubinu żółtego?

Najlepszym przedplonem są dla łubinu żółtego zboża i należy go wysiewać jak najwcześniej (koniec marca lub początek kwietnia) na głębokość ok. 3–4 cm i w zagęszczeniu na 1 m² ok. 90 nasion odmian tradycyjnych (ok. 130 kg/ha) i ok. 120 nasion odmian samokończących (ok. 180 kg/ha). Odmiany samokończące sieje się gęściej, bo wytwarzają znacznie mniejszą liczbę pędów bocznych i najczęściej tylko pierwszego rzędu. Obecnie w Krajowym rejestrze takich odmian już nie ma.

Ważną częścią agrotechniki łubinu żółtego jest zapotrzebowanie na azot, które pokrywa symbioza z bakteriami brodawkowymi. Nasiona przed siewem warto zaprawiać bakteriami. Początek współżycia bakterii brodawkowych z łubinami rusza, kiedy rośliny są w fazie 2–3 liści. Maksymalne wiązanie azotu ma miejsce na początku kwitnienia łubinów. W dobrych warunkach glebowych i wilgotnościowych, przy poprawnej agrotechnice, można uzyskać nawet do 3 t/ha nasion łubinu żółtego (lub do 500 q zielonki o niskiej zawartości włókna). Jak jednak pokazują doświadczenia COBORU jest to możliwe tylko na południu (w woj. dolnośląskim, opolskim, śląskim) i w północnych rejonach Polski (w woj. zachodniopomorskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim i podlaskim). Średnia plonów odmian wzorcowych w kraju wyniosła w 2021 r. 15,3 t/ha, w 2022 r. 16,9 t/ha, a w 2023 r. 14,3 t/ha. W każdym sezonie zdecydowanie najwyżej na tle wzorca plonowała odmiana Puma.

Czym cechują się odmiany łubinu?

Istotną cechą odmian łubinu jest równomierność dojrzewania. Odmiany samokończące wykazują się najlepszą równomiernością, ale w rejestrze i na liście takich nie ma. Z odmian tradycyjnych niesamokończących dość równomiernie dojrzewają Mister i Baryt. Zarejestrowane odmiany są wczesne i są termoneutralne, co czyni je mało wrażliwymi na opóźnienie terminu siewu, bo nie wymagają przejścia procesu jaryzacji. Wszystkie odmiany łubinu żółtego cechuje niska zawartości alkaloidów – są słodkie

Ile odmian łubinu żółtego jest obecnie w Krajowym rejestrze?

W Krajowym rejestrze jest obecnie 8 odmian łubinu żółtego, wszystkie to odmiany niesamokończące:

• Baryt (rejestracja w 2011 r.),
• Bursztyn (2014),
• Diament (2019),
• Dukat (2006),
• Goldeneye (2019),
• Mister (2003),
• Puma (2017),
• Salut (najnowsza zarejestrowana w 2020 r.).

Jedyną do niedawna w Krajowym rejestrze odmianą samokończącą, dojrzewającą równomiernie i o 5–6 dni wcześniej, przez co nieco odporniejszą na antraknozę łubinu, był Taper (zarejestrowany w 2002 r.). Z dniem 31 grudnia 2022 r. odmiana wygasła z Krajowego rejestru i z tą datą została wycofana z obrotu, bo genotypy samokończące po prostu plonują słabiej. Czy jest szansa na rejestrację nowych odmian? Trwają badania urzędowe dwóch odmian niesamokończących zgłoszonych przez Poznańską Hodowlę Roślin.

Rekomendacje łubinu żółtego na 2023 r.

Jeszcze kilka lat temu LOZ łubinów tworzyły tylko woj. podlaskie i kujawsko-pomorskie. Na rok 2023 takie listy dla łubinu żółtego utworzyło 13 województw. Oto rekomendacje odmian łubinu żółtego na 2023 r., jeszcze bez aktualizacji na 2024 r.:

Kujawsko-pomorskie:

• Diament,
• Mister,
• Puma,
• Goldeneye.

Lubelskie:

• Mister,
• Puma,
• Salut.

Lubuskie:

• Diament,
• Mister,
• Puma,
• Goldeneye.

Łódzkie:

• Diament,
• Mister,
• Puma,
• Salut.

Mazowieckie:

• Diament,
• Puma.

Podkarpackie:

• Diament,
• Puma,
• Salut.

Podlaskie:

• Diament,
• Mister.

Pomorskie:

• Diament,
• Puma,
• Goldeneye.

Śląskie:

• Diament,
• Mister,
• Puma,
• Salut.

Świętokrzyskie:

• Mister,
• Puma.

Warmińsko-mazurskie:

• Diament,
• Mister,
• Salut.

Wielkopolskie:

• Diament,
• Mister,
• Puma,
• Goldeneye.

Zachodniopomorskie:

• Diament,
• Mister.

Marek Kalinowski