Kukurydzę atakują też bakterie wywołujące bakteryjne gnicie łodygi (Pantoea ananatis), bakteryjne gnicie łodygi kukurydzy (Enterobacter cloaceae subsp. dissolvens) oraz zarazę liści i więdnięcie naczyniowe kukurydzy i sorga (Pantoea agglomerans). Obok grzybów i bakterii plon kukurydzy mogą zmniejszyć wirusy wywołujące smugowatą mozaikę pszenicy na kukurydzy, mozaikę kukurydzy i żółtą karłowatość jęczmienia na kukurydzy.
Choroby bakteryjne
i wirusowe nie stanowią tak dużego znaczenia gospodarczego jak choroby grzybowe. Jak wspomniałem, część chorób grzybowych można ograniczać zabiegami nalistnymi, ale gorzej jest niestety, z głownią guzowatą (Ustilago maydis). Nasilenie występowania głowni guzowatej w kukurydzy z zakażeń pierwotnych mogą zmniejszać zaprawy składające się z tiuramu i karboksyny, jednak recepty na całkowite wyeliminowanie tej choroby nie ma. Można spodziewać się, że utrzymanie lepszej zdrowotności roślin przez zabiegi fungicydowe na inne choroby kukurydzy ograniczy także nasilenie głowni guzowatej.
Z dotychczasowych obserwacji i badań wynika, że głownia guzowata nie jest szkodliwa dla przeżuwaczy, ale znacznie pogarsza jakość paszy. Kiszonka z kukurydzy, w której znajduje się ten grzyb ma gorszą wartość, smakowitość i koncentrację składników pokarmowych.
Porażeniu głownią
sprzyja utrzymująca się dłużej ciepła pogoda z przelotnymi deszczami. Na stopień opanowania roślin przez patogen duży wpływ ma nasilenie ploniarki zbożówki, mszyc i przylżeńców, a także omacnicy prosowianki, które uszkadzając rośliny ułatwiają wnikanie zarodników do tkanek roślin. Źródłem infekcji są zarodniki grzyba zimujące w glebie na resztkach pożniwnych, a także na ziarnie siewnym.
Objawy chorobowe głowni guzowatej mają postać narośli (guzów) zlokalizowanych na blaszkach liściowych, łodygach, wiechach i kolbach, we wnętrzu których znajduje się masa zbitych, szaroczarnych zarodników. Początkowo narośla są jasne i jędrne, z czasem brunatnieją, marszczą się i pękają Ponieważ zarodniki przetrwalnikowe głowni zachowują zdolność do infekcji przez okres 3 lat, to właśnie monokultura uprawy kukurydzy i wszelkie uproszczenia agrotechniczne sprzyjają sprawcy choroby najbardziej.
Pierwsza generacja
grzyba głowni guzowatej opanowuje rośliny kukurydzy już w okresie rozwijania liści – od czwartego do siódmego. Rośliny silnie opanowane zamierają, a mocno zdeformowane słabo rosną, często wytwarzają pędy boczne i nie zawiązują kolb.
Druga generacja głowni guzowatej poraża młode, najczęściej uszkodzone przez szkodniki lub grad łodygi oraz wiechy i kolby w okresie wiechowania i pylenia. Jeśli choroba wytworzy narośl w środkowej lub górnej części łodygi, powyżej kolby, albo opanuje kolbę – roślina nie wytworzy ziarna.
Trzecia generacja choroby opanowuje kolby w okresie wypełniania i mlecznej dojrzałości ziarna. Choć wydawać by się mogło, że to generacja najbardziej szkodliwa dla kukurydzy, to w rzeczywistości jej szkodliwość jest najniższa.
Marek KALINOWSKI
