Rzepak potrzebuje około 80 dni jesiennej wegetacji
Aby rzepak ozimy mógł się optymalnie rozwinąć i ukształtować maksymalny potencjał plonotwórczy, powinien mieć na to 75 do 80 dni jesiennej wegetacji. Słuszna zasada, ale jak przewidzieć długość ciepłej jesieni?
Oczywiście, miarodajne są dane termiczne z wielolecia, na podstawie których ustalone są optymalne terminy siewu roślin. Graniczne terminy siewu rzepaku pokazujemy na mapie w dalszej części artykułu. W praktyce zawsze są różne komplikacje. Z jednej strony, rzadko daje się zachować optymalny termin siewu. Z drugiej - klimat się ociepla, jesienie są dłuższe. Kiedy zatem siać?
Siew rzepaku w optymalnym warunkach, czyli w jakich?
W praktyce bywa, że rzepak siany terminowo, np. 15 sierpnia, w złych warunkach, w źle doprawioną glebę, wschodzi w tym samym czasie lub później od zasianego np. 25 sierpnia w dobrych warunkach tuż przed opadami deszczu.
Rzepak trzeba siać w takim terminie, aby miał on do dyspozycji wspomnianych 75-80 dni jesiennej wegetacji. W takie widełki czasowe wstrzelić się jest trudno, bo każdy sezon jest inny. Bywały wczesne żniwa, jak w sezonie 2018/2019 i część rolników nie patrząc na kalendarz wykonało siew o tydzień za wcześnie. Siew w korzystnych warunkach wschodów okazał się w dalszej perspektywie bardzo niekorzystny.
Nie zachęcam ani do przyspieszania siewów rzepaku, ani ich opóźniania. Przy siewie zbyt wczesnym i dodatkowo w warunkach długiej ciepłej jesieni rzepak wyrasta i staje się łatwiejszą ofiarą mroźnej zimy. Przy siewie zbyt późnym rośnie ryzyko, że rzepak nie zdąży wytworzyć pożądanych co najmniej 8 liści (a najlepiej 10-12 liści), grubej szyjki korzeniowej i odpowiednio silnego korzenia.
Jakie są graniczne terminy siewu rzepaku ozimego?
Optymalny termin siewu zależy od regionu i przypada:
- w północno-wschodniej Polsce od 5–15 sierpnia,
- w pasie środkowym 10–20 sierpnia,
- a w części zachodniej i południowej nie później niż 25–30 sierpnia.
Szczegółowe zalecenia opracowane przez IHAR obrazuje mapka z podanymi granicznymi terminami siewu rzepaku ozimego.
Dla mieszańcowych odmian rzepaku termin siewu warto opóźnić o około 5 dni
Tymi danymi posługuje się świat nauki i doradcy, ale niestety opierają się na opracowaniu sprzed 19 lat, z 2002 r. W praktyce odnoszą się one zatem do odmian populacyjnych. Dla większości odmian mieszańcowych graniczne terminy optymalnego siewu powinniśmy przesunąć ok. 5 dni później.
Jaka powinna być gęstość siewu rzepaku?
Tak samo ważna, jak termin siewu, jest również gęstość siewu. Siejąc rzepak w optymalnym terminie i w dobrych warunkach dla wschodów w przypadku odmian mieszańcowych idealny będzie wysiew 35-45 nasion/m2, a odmian populacyjnych 45-60 nasion/m2.
Jednak każdą odmianę trzeba traktować indywidualnie i stosować się do zaleceń hodowców. Np. najnowsze odmiany populacyjne wymagają porównywalnych parametrów siewu jak mieszańcowe, a najnowsze mieszańce siać trzeba rzadziej.
W wielu zaleceniach doradcy posługują się parametrem optymalnej obsady roślin. Ta, rzecz jasna, nie jest równa ilości wysianych nasion i zależy od polowej zdolności wschodów. Im lepsze gleba, technika siewu, precyzja siewu, tym te wartości będą bardziej zbliżone. W większości publikacji znajdziemy, że optymalna obsada roślin rzepaku ozimego po wschodach powinna wynieść dla odmian mieszańcowych 40/m2, a populacyjnych 45/m2. Wiadomo – to nie jest równoznaczne z obsadą po zimie. Są sezony bez strat, ale i z dużymi wypadnięciami.
Opóźnienie najczęściej tnie plon rzepaku
Pamiętajmy, że najlepszym rozwiązaniem jest siew rzepaku w optymalnym terminie dla rejonu, przy czym odmiany mieszańcowe lepiej znoszą siewy opóźnione.
Znoszą, ale też - jak wynika z badań prof. Krzysztofa Jankowskiego z UW-M w Olsztynie - średnie opóźnienie siewu rzepaku o jeden dzień poza termin graniczny skutkuje obniżeniem plonu nasion o 50-60 kg/ha. Skutkuje, ale też nie zawsze. Każdy plantator rzepaku pamięta zapewne sezony, w których siew w pierwszych dniach września, czyli z opóźnieniem, był dla plonowania rzepaku najlepszy.
Marek Kalinowski
