Znaczenie i szkodliwość brunatnej plamistości liści (DTR-ki) największe jest w pszenicy i stopniowo wzrasta. Zagrożone chorobą są jednak pozostałe gatunki zbóż:
- pszenżyto,
- żyto,
- jęczmień.
Przy korzystnych warunkach dla rozwoju brunatna plamistość liści pozostawiona bez zwalczania może przyczynić się do znacznych strat plonu. Do dużych strat na szczęście dochodzi rzadko, lokalnie i w odmianach podatnych na chorobę.
Z artykułu dowiesz się:
- jaka temperatura sprzyja porażeniu brunatną plamistością liści?
- które odmiany pszenicy ozimej są odporne na porażenie brunatną plamistością liści?
- jakie są objawy brunatnej plamistości liści?
- w jakich warunkach rozwija się brunatna plamistość liści?
- jakie są niechemiczne metody zwalczania brunatnej plamistości liści?
- jakie są chemiczne metody zwalczania brunatnej plamistości liści?
- w jaki sposób prowadzić monitoring rozwoju brunatnej plamistości liści?
- jakie są progi szkodliwości porażenia brunatnej plamistości liści?
Brunatna plamistość liści mocno infekuje pszenice w rejonach z klimatem chłodnym i wilgotnym. W łanach staje się widoczna najczęściej w fazie strzelania w źdźbło i liścia flagowego zbóż. W ograniczaniu sprawcy pomagają zabiegi przyspieszające mineralizację resztek pożniwnych po zbiorze porażanych gatunków zbóż, bo właśnie na resztkach tworzy się stadium workowe sprawcy, a potem zarodniki rozprzestrzeniają się w czasie wegetacji zbóż.
Temperatura sprzyjająca rozwojowi brunatnej plamistości liści
Porażeniu sprzyjają płodozmiany zbożowe, zwłaszcza przedplon po pszenicy no i oczywiście zbyt gęste siewy. Choroba rozwija się przy temperaturze 10–18°C i wilgotność na poziomie ok. 80%, ale im cieplej, tym szybciej. Optimum dla szybkiego zakażenia to temperatura 21–23°C.
Odporność pszenicy ozimej i jarej na brunatną plamistość liści
W ograniczaniu choroby bardzo istotny jest dobór do uprawy odmian tolerancyjnych i odpornych. Z aktualnych informacji COBORU wynika, że najwyższą tolerancję na brunatną plamistość liści na poziomie 6,0 w skali 9-stopniowej mają odmiany pszenicy ozimej:
- Arevus,
- Elektra,
- Circus,
- Hybery,
- Knut,
- Kompetent,
- LG Bronka,
- LG Mondial,
- LG Pola,
- Revolwer,
- Sova,
- SY Cellist
oraz pszenicy jarej:
- KWS Dorium,
- Mohican.
Objawy brunatnej plamistości liści
Objawy brunatnej plamistości liści występują głównie na liściach roślin, przechodząc z czasem na pozostałe organy. W miejscu rozpoczęcia infekcji na dolnych liściach pojawiają się małe owalne plamy barwy żółtej lub brunatnej. Choroba rozwija się błyskawicznie Po dwóch dniach widać już ciemne przebarwienia, które przekształcają w ciągu 3–4 dniach w wyraźną ciemną plamę wielkości ok. 3 mm.
Charakterystyczna dla brunatnej plamistości liści jest obecność oczka w centrum plamy, otoczonej rozmytą, chlorotyczną obwódką. Jasne oczko w centrum plamy (wygląda jak biały punkt) tworzy się w ciągu 4–6 dni po infekcji. Forma i wielkość przejaśnienia zależna jest od wpływu środowiska i reakcji odmiany. Na starszych liściach plamy łączą się ze sobą, a liście całkowicie żółkną i brunatnieją. W przypadku silnego porażenia liście zasychają.
Warunki rozwoju brunatnej plamistości liści
Rozwojowi choroby sprzyjają liczne opady w okresie wegetacji i duża wilgotność powietrza. W sprzyjających warunkach następuje obfite zarodnikowanie. Objawy powodowane przez brunatną plamistość liści mogą być mylone z plamami wywołanymi przez sprawcę septoriozy plew. Objawy brunatnej plamistości można obserwować także na kłosach w postaci 1–2-milimetrowych brązowych plam na środkowej części plew
Niechemiczne metody zwalczania brunatnej plamistości liści
Do niechemicznych metod ograniczania brunatnej plamistości liści należy wspomniane niszczenie resztek pożniwnych i stosowanie zabiegów przyspieszających mineralizację resztek pożniwnych. Należy unikać uprawy zbóż po gatunkach porażanych, czyli po życie, pszenżycie i pszenicy. Bardzo ważny jest odpowiedni płodozmian, optymalizacja nawożenia azotowego i szukanie oraz uprawa odmian o większej tolerancji.
Chemiczne metody zwalczania brunatnej plamistości liści
Decyzja o chemicznej ochronie i ograniczaniu brunatnej plamistości liści musi być poprzedzona lustracją łanu i obserwacją oznak infekcji. Przypomnę w tym miejscu, że progi są orientacyjne i w praktyce rzadko zdarza się, aby na liściu były oznaki tylko jednej choroby. Jeżeli roślina jest porażona przez kilka chorób jednocześnie, to oczywiste jest, że próg szkodliwości (czyli porażenie, które może przynieść realne straty w plonie i straty ekonomiczne) będzie na niższym poziomie.
Jeżeli choroba wystąpi w dużym nasileniu, należy pamiętać, że zwalczą ją tylko pełne zarejestrowane dawki fungicydów. Większość skutecznych na DTR-kę produktów to fungicydy dwuskładnikowe zawierające strobiluryny i triazole.
Monitoring brunatnej plamistości liści
Chorobę należy monitorować od wiosny w fazie krzewienia (BBCH 21–29) oraz od fazy 1 kolanka do fazy kłoszenia (BBCH 31–59). Należy wtedy prowadzić lustracje na plantacjach zbóż, obserwując po przekątnej pola 50 roślin i analizować na obecność charakterystycznych plam na liściach lub kłosach wywołanych przez sprawcę choroby.
Progi szkodliwości brunatnej plamistości liści
Progiem szkodliwości brunatnej plamistości liści w pszenicy, pszenżycie i życie jest: w fazie krzewienia – 10–15% porażonych roślin z pierwszymi objawami porażenia; w fazie strzelania w źdźbło – 5% liści z pierwszymi objawami porażenia, w fazie kłoszenia – 5% liści z pierwszymi objawami porażenia.
Marek Kalinowski
