Do gatunków najczęściej występujących w sadach należą: zwójka siatkóweczka, bukóweczka, różóweczka, wydłubka oczateczka. Ich zwalczanie przysparza trudności, bowiem np. gąsienice różóweczki żerują w oprzędzonych rozetach liściowych lub pojedynczych liściach zwiniętych w rurkę, natomiast gąsienice zwójki bukóweczki i wydłubki oczateczki żerują w oprzędach na dolnej stronie liści a gąsienica zwójki siatkóweczki żeruje w oprzędzie z kilku liści.
Groźne drugie pokolenie gąsienic zwójki siatkóweczki
Zwójka siatkóweczka to motyl z gatunku dwupokoleniowego. Zimuje w postaci gąsienicy, która rozpoczyna aktywność w fazie zielonego pąka jabłoni. Lot motyli pierwszego pokolenia rozpoczyna się w połowie maja i trwa do końca czerwca. W czerwcu z jaj złożonych przez samice wylęgają się gąsienice, które żerują do końca lipca. Gąsienice żerują na kwiatach, pąkach i rozwijających się liściach, lecz groźniejsze jest drugie pokolenie, które preferuje owoce, przez co uszkadzają i dyskwalifikują plon. Gąsienice zeskrobują naskórek liścia i część miąższu, co powoduje brunatnienie i przeświecanie plam. Na owocach wygryzają płytkie, rozległe, nieregularne rany. Gąsienice preferują górne partie drzew. Populację tego szkodnika ograniczą błonkówki z rodziny kruszynkowatych.
Niektóre błonkówki naturalnie ograniczają populacje zwójki bukóweczki
Zwójka bukóweczka zwana również zwójką świneczką, żeruje na jabłoniach, gruszach, śliwach, a także porzeczkach i malinach. Gatunek ten rozwija dwa pokolenia. Po przezimowaniu gąsienice zasiedlają luźno splecione liście, na których żerują. Uszkadzają też zawiązki owoców, wygryzając głębokie otwory, a powierzchnia uszkodzonych owoców z czasem korkowacieje. W czerwcu pojawiają się motyle, których lot trwa ok. 2 miesięcy. Żerowanie gąsienic trwa do końca lipca. Gąsienice dzielą się na dwie grupy: jedna z nich schodzi na zimowanie, druga natomiast żeruje i przepoczwarcza się pod koniec sierpnia. W połowie lipca wylęgają się gąsienice drugiego pokolenia, te zaś żerują na dolnej stronie liści, zeskrobując skórkę. Wyżerają również niewielkie otwory na powierzchni owoców. Populację bukóweczki ograniczą błonkówki z rodziny gąsienicznikowatych i męczelkowatych.
Długotrwały żer zwójki różóweczki w sadzie
Zwójka różóweczka zimuje w stadium złóż jaj w załamaniach kory pni i gałęzi. Gąsienice wylęgają się w kwietniu i rozpoczynają żer początkowo uszkadzając liście, pąki kwiatowe i kwiaty a w czerwcu zawiązki owoców. Gąsienice żerują do ok. 2 miesięcy po czym w końcu czerwca lub w lipcu się przepoczwarzają w zwiniętych liściach a po 10 dniach następuje wylot motyli (latają tylko wieczorem). Samica rozpoczyna składanie jaj po ok. 90 szt. w złożach. Jedna może złożyć do 250 jaj w 3–4 złożach. Populację różóweczki ograniczają kruszynki, które pasożytują jajka szkodnika. Natomiast gąsienice są zasiedlane przez parazytoidy z rodziny gąsienicznikowatych i męczelkowatych.
Wydłubka oczateczka mimo, że najmniejsza ze zwójek nie ustępuje w sile żerowania na drzewach owocowych
Wydłubka oczateczka jest najmniejsza ze zwójek. Motyle wydłubki są niewielkich rozmiarów, rozpiętość skrzydeł wynosi zaledwie 1,6 cm. Mają ciekawe ubarwienie, u nasady są szare, w środkowej partii białe a w szczytowych częściach szare z rozmytym rysunkiem. Szkodnik jest jednopokoleniowy, zimujący w stadium gąsienicy w załamaniach i spękaniach kory. Wiosną, w czasie pękania pąków jabłoni, gąsienice rozpoczynają intensywne żerowanie zaczynając od pąków, później tworzą oprzęd na rozetach liściowych i liściowo-kwiatowych całkowicie je niszcząc. W połowie maja rozpoczyna się etap przepoczwarczania, który bywa bardzo rozciągnięty w czasie. Z tego też powodu loty motyli i składanie jaj przez samice rozpoczyna się w połowie czerwca i może trwać ponad 2 miesiące, przez czerwiec, lipiec a nawet sierpień. Samica składa jaja pojedynczo na wierzchniej lub dolnej stronie liści. Jedna może złożyć do 90 jaj. Wylęgłe z jaj gąsienice żerują między sklejonymi dwoma liśćmi pod osłoną oprzędu szkieletując je, czasem przylepiając do owocu i uszkadzając zarówno liść, jak i owoc. Podobnie jak w przypadku zwójki bukóweczki, naszymi sprzymierzeńcami w ograniczeniu populacji oczateczki są błonkówki z rodziny gąsienicznikowatych i męczelkowatych.
Małgorzata Wyrzykowska
fot. Małgorzata Wyrzykowska
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 26/2023 na str. 23. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
