Jak poinformowała Krajowa Rada Izb Rolniczych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska przedstawiła wytyczne dotyczące możliwości zabezpieczania gospodarstw rolniczych przed szkodami wyrządzonymi przez gatunki chronione i nie tylko.
To rolnik powinien zabezpieczyć swoje pole przez dzikimi zwierzętami
GDOŚ na wstępie swojego stanowiska zaznaczyła, że z przepisów prawa wynika, iż do obowiązków rolnika należy zadbanie o wprowadzenie właściwych środków bezpieczeństwa mających na celu ochronę jego majątku, bo skoro widzi ryzyko wyrządzenia szkód, to powinien reagować. Zdanie GDOŚ poparł również Trybunał Konstytucyjny.
Objęcie ochroną upraw w przypadku gatunków chronionych wyklucza jednak umyślne:
- zabijanie zwierząt,
- okaleczanie,
- chwytanie,
- przetrzymywanie,
- płoszenie,
- niepokojenie.
Których zwierząt nie można płoszyć i niepokoić?
Jak wynika z ustawy o ochronie przyrody, zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia dotyczy zwierząt oznaczonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt indeksem (1), czyli m.in:
- żubrów,
- bobrów,
- wilków,
- niedźwiedzi.
Jak wynika z treści pisma GDOŚ, w przypadku ptaków zastosowanie ma zazwyczaj zakaz o ochronie przyrody, który dotyczy umyślnego płoszenia lub niepokojenia w:
- miejscach noclegu,
- okresie lęgowym,
- miejscach rozrodu,
- wychowu młodych,
- w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących.
W takim przypadku należy rozważyć, czy występują okoliczności uwzględniające zakaz płoszenia i niepokojenia, a więc, czy dany teren (pole uprawne, obiekt hodowlany) jest miejscem:
- noclegu,
- rozrodu,
- wychowu młodych,
- żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących.
W przypadku gdy zachodzą powyższe okoliczności, przed przystąpieniem do czynności płoszenia zwierząt gatunków objętych ochroną, przed rozpoczęciem takich działań należy uzyskać zezwolenie właściwego terytorialnie regionalnego dyrektora ochrony środowiska. W przeciwnym razie służbom porządkowym przysługuje prawo do przyznania kary grzywny.
W przypadku ptaków są to:
- głuszec,
- cietrzew,
- kulon,
- rybołów,
- gadożer,
- orlik grubodzioby,
- orzeł przedni,
- syczek,
- puszczyk mszarny.
W jaki sposób odstraszać ptaki?
1. Sygnały dźwiękowe
Odstraszanie ptaków przy użyciu sygnałów dźwiękowych jest jedną z najbardziej popularnych metod. Wyróżniamy dwa rodzaje urządzeń emitujących dźwięki:
- biosoniczne emitujące głosy drapieżników lub przestraszonych ptaków,
- hukowe (przede wszystkim armatki gazowe).
GDOŚ podkreśla jednak, że choć metody akustyczne są tanie, to stosowanie ich przez dłuższy czas niesie ze sobą ryzyko przyzwyczajenia ptaków do dźwięków, przez co zaczynają one je ignorować.
2. Odstraszacze pasywne
Warto postawić na montaż różnego rodzaju pasywnych odstraszaczy, takich jak:
- klekoczące na wietrze metalowe puszki,
- migoczące paski folii,
- strachy na wróble na kijach ustawionych na polach uprawnych.
3. Przykrywanie upraw lub stawów hodowlanych siatkami ochronnymi
W przypadku okrywania upraw i obiektów handlowych siatkami ochronnymi konieczne jest mocne naciąganie siatki w taki sposób, by ptaki nie zaplątywały się w nią. Stosując to rozwiązanie, należy jednak mieć na uwadze, że zabronione jest chwytanie i przetrzymywanie ptaków, ponieważ grożą za to wysokie kary grzywny.
4. Zatrudnienie sokolnika z ptakiem drapieżnym
Ta metoda może znaleźć zastosowanie w warunkach upraw owocowych, ponieważ dzikie ptactwo wyczuwa, które tereny są miejscami łowów sokołów i jastrzębi. Zastosowanie tej metody nie wywołuje również negatywnego wpływu na inne gatunki zwierząt, jednak na jej stosowanie konieczne jest zezwolenie.
5. Wykorzystywanie urządzeń emitujących skupioną wiązkę zielonego lasera
Wprowadzenie do sposobów ochrony skupionej wiązki zielonego lasera powoduje u ptaków strach i natychmiastową ucieczkę. Taki laser nie emituje dźwięków. Należy jednak pamiętać, by wiązka lasera zawsze była skierowana w dół, by nie oślepiać ludzi.
Jakie sposoby walki z bobrami, żubrami, wilkami i niedźwiedziami proponuje GDOŚ?
GDOŚ proponuje rolnikom również lekturę poradników i opracowań traktujących o sposoby przeciwdziałania bobrom i żubrom, a mianowicie:
6. Opracowanie „Analiza dotychczasowych rodzajów i rozmiaru szkód wyrządzanych przez bobry (Castor fiber), oraz stosowanie metod rozwiązywania sytuacji konfliktowych” [dr Andrzej Czech, Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków, 2005].
7. Poradnik „Bóbr europejski ochrona i zapobieganie szkodom” wydany w ramach projektu „Ochrona bobra europejskiego na terenie województwa łódzkiego” opracowany przez pracowników Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Łodzi.
8. Poradnik „Bóbr — inżynier środowiska” autorstwa Pawła Janiszewskiego — dr hab. prof. UWM w Olsztynie wydany przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Warszawie.
9. Publikacja „Wilk. Żubr. Bóbr Kampania na rzecz ograniczania szkód” wydana w ramach kampanii na rzecz ograniczenia szkód wyrządzanych przez zwierzęta prawnie chronione (wilk, żubr, bóbr) na obszarze Zielonych Płuc Polsk.
Jak wynika z badań prowadzonych przez instytucje naukowe oraz doświadczeń innych krajów, najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia szkód wyrządzanych przez ten gatunek jest zabezpieczanie stad poprzez np. używanie psów pasterskich, fladr, ogrodzeń czy pastuchów elektrycznych.
10. „Poradnik ochrony zwierząt hodowlanych przed wilkami” (Nowak S., Mysłajek R.W., Stowarzyszenie dla Natury Wilk, Twardorzeczka 2020).
11. Publikacja „Żubr. Bóbr Kampania na rzecz ograniczania szkód” wydana w ramach kampanii na rzecz ograniczenia szkód wyrządzanych przez zwierzęta prawnie chronione (wilk, żubr, bóbr) na obszarze Zielonych Płuc Polski.
12. Czeski standard „Livestock herd protection against large carnivore attacks” (Nature Conservation Agency of the Czech Republic, 2021)
13. Broszura „Zabezpieczanie zwierząt gospodarskich przed atakami wilków przy użyciu ogrodzeń elektrycznych”. (Śmietana W. Projekt PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach”, Instytut Ochrony Przyrody, Kraków. 2010)
14. Projekt „Program Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego w Polsce” (Selva N., ZwijaczKozica T., Sergiel A., Olszańska A, Zięba F.)
Oprac. Justyna Czupryniak
Źródło: KRIR
