Mieszanki zbóż i bobowatych - jaką strategię warto przyjąć w ich uprawie?

Uprawa Pszenica

Data publikacji 14.04.2020r.

Plon nasion bobowatych uprawianych w mieszance ze zbożem bywa zmienny, niekiedy wymaga dosuszenia, a komponowanie takich mieszanek do siewu jest znacznie trudniejsze niż mieszanek zbożowych. Niemniej połączenie zbóż i bobowatych wydaje się idealne z punktu widzenia dużych ilości białka w plonie. Plusów mieszanek zbożowo-strączkowych jest wiele, ale jest też kilka problemów.

Czytasz 1 z 3 darmowych artykułów
Wszystkie przeczytasz dzięki prenumeracie lub kupując dostęp.

Aby przeczytać więcej

Zarejestruj się lub Zaloguj się

Czytaj bez ograniczeń

Kup dostęp

Z artykułu dowiesz się:

Który rodzaj łubinu ma największy potencjał plonowania ?
Jakie wady i zalety mają mieszanki zbożowo-bobowate ?
Czym odchwaszczać mieszanki ?

r e k l a m a

W mieszankach zbożowo-bobowatych ze strony zbóż mogą być wszystkie zboża jare, ze strony strączkowych: groch pastewny, groch jadalny, łubin biały i wąskolistny, soja i bobik. Głównie to stanowisko i jego zasobność w wodę wyznacza, które rośliny zbożowe i strączkowe powinniśmy na nim uprawiać.

Łubin biały ma największy potencjał plonowania

Najlepszym partnerem z bobowatych dla jęczmienia jest groch ogólnoużytkowy, bo te gatunki mają wczesne i zbliżone terminy dojrzewania. Później dojrzewające odmiany grochu pastewnego można natomiast uprawiać w mieszankach z pszenżytem a na słabszych glebach z owsem. Stawiając na owies do mieszanek z grochem i innymi bobowatymi należy wybierać odmiany niskie i najwcześniej dojrzewające.

Na glebach lżejszych najlepszym komponentem zbożowym będzie wspomniany owies lub pszenżyto, a najlepszym komponentem z bobowatych będzie łubin żółty. Co prawda łubin żółty w takiej mieszance da plon nasion dwa, a nawet trzy razy mniejszy niż groch na dobrej glebie, ale mówimy tutaj o najsłabszych piaszczystych stanowiskach. Łubin żółty będzie na piachach najlepszy a ponadto jego nasiona zawierają najwięcej białka (ponad 40%) ze wszystkich bobowatych.

W mieszankach wykorzystuje się też łubin wąskolistny, plonujący wyżej od łubinu żółtego. Jest bardziej uniwersalny pod względem wymagań stanowiska, ale wymaga lepszych gleb niż łubin żółty. Dla łubinu wąskolistnego dobrym komponentem będzie jęczmień. Przewagą łubinów nad grochem jest również to, że dzięki sztywnym łodygom nie wylegają. Partnerami zbożowymi mogą być dla nich także odmiany zbóż jarych łatwo wylegające.

Z łubinów największy potencjał plonowania ma łubin biały, lecz w mieszankach wypada najsłabiej ze względu na późne dojrzewanie. Podobny mankament, ale i duże wymagania wodne i glebowe ma najwyżej plonujący w Polsce gatunek bobowaty – bobik. Jego uprawa (najlepiej form samokończących) w mieszankach z pszenżytem bądź późnymi odmianami pszenicy sprawdza się, ale szczerze mówiąc lepiej siać bobik w czystym siewie.

A co z soją? Póki co rośnie jej areał uprawy w czystym siewie. Nie spotkałem jeszcze na dniach pola mieszanek zbożowo-bobowatych z soją, ale soja może być komponentem mieszanek w miejsce łubinu wąskolistnego i grochu pastewnego.

Mieszanka jęczmienia z grochem

Mieszanka pszenżyta z łubinem

Plon nasion bobowatych z mieszanki ze zbożem bywa zmienny

r e k l a m a

W uprawie mieszanek zbożowo-bobowatych głównym plonem zawsze jest ziarno zbóż. Dlatego udział zbóż w materiale siewnym mieszanki nie może być mniejszy niż 50% gęstości w czystym siewie. O powodzeniu lub niepowodzeniu uprawy mieszanek zbożowo-strączkowych decyduje umiejętne sporządzenie mieszanki siewnej. W odróżnieniu od mieszanek zbożowych, decydujące znaczenie w tym połączeniu mają cechy odmianowe gatunków strączkowych. Przykładowe konstrukcje mieszanek zbożowo-strączkowych na różne kompleksy glebowe podajemy w tabeli 1.

Mieszanki zbożowo-bobowate mają wiele zalet, ale też jest kilka mankamentów związanych z ich siewem. Właściwie tylko przy mieszankach zbóż z łubinami i soją siew na głębokość ok. 3 cm można zrealizować jednym przejazdem. Te bobowate kiełkują epigeicznie. Dla grochu należy zapewnić głębokość siewu 5 cm, bobiku 8 cm i wtedy musimy przeprowadzić siew dwukrotny: oddzielnie komponentu zbożowego, oddzielnie bobowatego.

Na początku wspomniałem też, że plon nasion bobowatych z mieszanki ze zbożem bywa zmienny. Z wieloletnich badań wynika jednak, że jeżeli mieszanka została wysiana w proporcjach 50% normy wysiewu zboża + 50% normy wysiewu rośliny bobowatej, to w masie plonu możemy spodziewać się 75–80% ziarna zbóż i 20–25% nasion rośliny bobowatej. Proporcjami udziału komponentów przy siewie możemy uzyskać inną strukturę plonu. Przykładowo, jeżeli zastosujemy w zasiewie 75% normy wysiewu zboża i 25% normy wysiewu rośliny bobowatej, to w masie plonu możemy spodziewać się 85–90% ziarna zbóż i 10–15% nasion rośliny bobowatej. W skrajnie odmiennej sytuacji, jeżeli zastosujemy w zasiewie 25% normy wysiewu zboża i 75% normy wysiewu rośliny bobowatej, to w masie plonu możemy spodziewać się 60–65% ziarna zbóż i 35–40% nasion rośliny bobowatej.

Tabela 1. Przykładowe schematy konstrukcji mieszanek zbożowo-strączkowych
Gleba (kompleks)	Skład gatunkowy (ziaren/nasion na 1 m²) (liczba kilogramów ziarna/nasion)	Przykładowe odmiany
Żytni słaby	owies 250 szt. + łubin żółty 40–50 szt. (90 kg/55–65 kg)	owies: Borowiak, Deresz, Kasztan, Mazur, Szakal, Siwekⁿ, Zuch jęczmień: Ella, Justina, Suweren pszenżyto: Kargo, Matejko, Mieszko groch pastewny: Hubal, Model, Turnia, Sokolik łubin żółty: Baryt, Dukat, Mister łubin wąskolistny: Bojar, Boruta, Heros, Kadryl
Żytni słaby	pszenżyto 300 szt. + łubin żółty 40–50 szt. (110 kg/55–65 kg)
Żytni dobry	jęczmień 250 szt. + łubin wąskolistny 30–60 szt. (100 kg/60−110 kg)
	owies 350 szt. + łubin wąskolistny 30–60 szt. (100 kg/60−110 kg)
	pszenżyto 350 szt. + łubin żółty 30–60 szt. (130 kg/50–80 kg)
	jęczmień 230 szt. + groch 40–55 szt. (100 kg/90−125 kg)
	owies 350 szt. + groch 40–55 szt. (100 kg/90−125 kg)
	pszenżyto 350 szt. + groch 40–55 szt. (130 kg/95−125 kg)
Żytni bardzo dobry i zbożowo-pastewny mocny	jęczmień 200 szt. + łubin wąskolistny 70 szt. (90 kg/120 kg)	jęczmień: Basic, Iron, Justina, Orthega, Soldo pszenżyto: Andrus, Mazur, Puzon owies: Arden, Bingo, Chwat, Kasztan, Komfort, Sławko, Siwekn pszenica: Nawra, Ostka Smolicka, Tybalt, Żura groch jadalny: Batuta, Ezop, Mecenas, Tarchalska, łubin wąskolistny: Graf, Kurant, Regent, Tango bobik: Albusnt, Amuletnt, Granit**, Kasztelan^nt
	owies 300 szt. + łubin wąskolistny 70 szt. (100 kg/120 kg)
	pszenżyto 300 szt. + łubin wąskolistny 70 szt. (110 kg/125 kg)
	jęczmień 200 szt. + groch 40 szt. (90 kg/85−120 kg)
	pszenica 300 szt. + groch 45 szt. (150 kg/95−125 kg)
	owies 350 szt. + groch 45 szt. (100 kg/90−125 kg)
	pszenżyto 350 szt. + groch 45 szt. (140 kg/95−125 kg)
Kompleksy pszenne	jęczmień 150–200 szt. + groch 30 szt. (70–90 kg/80−110 kg)
	pszenica 200–250 szt. + groch 40 szt. (120 kg/90 kg)
	pszenżyto 200–250 szt. + groch 40 szt. (80−100 kg/90 kg)
	owies 150–200 szt. + bobik 35 szt. (60–80 kg/170 kg)
	pszenżyto 200–250 szt. + bobik 35–50 szt. (80−100 kg/170−200 kg)

O odchwaszczanie pytaj firmy chemiczne

Czym odchwaszczać mieszanki? W przypadku mieszanek zbożowo-strączkowych sytuacja jest rzecz jasna beznadziejna. Natomiast możliwości odchwaszczania mieszanek zbożowych (o modelowych mieszankach zbożowych pisaliśmy w nr. 12 TPR) są i o rozwiązania najlepiej jest pytać w firmach chemicznych. Należy jednak pamiętać na etapie planowania kompozycji mieszanek i potem w ewentualnej ochronie, że na stanowiskach z zawleczonym owsem głuchym nie powinniśmy uprawiać mieszanek zbożowych z owsem.

W tabeli 2 pokazujemy zestawienie, które może być pomocne przy szukaniu substancji czynnych a potem herbicydów, które odchwaszczą konkretną mieszankę zbożową. Oczywiście po takiej weryfikacji i potencjalnym wyborze herbicydu, a przed zakupem, powinniśmy zapoznać się z etykietą produktu (są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi).

Tabela 2. Wykaz zaleceń stosowania chwastobójczych substancji czynnych w różnych gatunkach zbóż jarych
Kombinacje herbicydowe	Zboża jare
Kombinacje herbicydowe	Pszenica	Jęczmień	Pszenżyto	Owies
BBCH 11–30 pierwszy liść do początku strzelania w źdźbło
Chlorosulfuron	+	+	-	+
BBCH 11–37 pierwszy liść do początku liścia flagowego
Pinoksaden	+	+	-	-
BBCH 12–31 od drugiego liścia do pierwszego kolanka
Chlorosulfuron + tifensulfuron	+	+	-	+
BBCH 12–32 od drugiego liścia do drugiego kolanka
2,4-D + florasulam	+	+	+	-
BBCH 13–25 od trzech liści do pełni krzewienia
Dikamba + tritosulfuron	+	+	-	+
BBCH 13–29 od trzech liści do końca krzewienia
Karfentrazon etylu	+	+	-	-
Dikamba + triasulfuron	+	+	+	+
Amidosulfuron + jodosulfuron	+	+	+	-
Fluroksypyr + tribenuron	+	+	-	-
Fluroksypyr + florasulam	+	+	+	+
Fluroksypyr + florasulam + tribenuron	+	+	-	+
BBCH 13–31 od trzech liści do pierwszego kolanka
Florasulam + aminopyralid	+	+	-	-
2,4-D + fluroksypyr	+	+	+	+
BBCH 13–32 od trzech liści do drugiego kolanka
Tribenuron	+	+	-	-
BBCH 13–37 od trzech liści do początku liścia flagowego
Tifensulfuron + tribenuron	+	+	-	-
Fluroksypyr	+	+	-	-
BBCH 13–39 od trzech liści do końca strzelania w źdźbło
Tritosulfuron + florasulam	+	+	-	+
BBCH 14–29 od czterech liści do końca krzewienia
MCPA	+	+	+	+
1,2-D + dikamba	+	+	+	-
2,4-D	+	+	-	-
2,4-D + dikamba + mekoprop	+	+	+	-
MCPA + dikamba	+	+	+	+
MCPA + dikamba + mekoprop	-	+	-	+
Dikamba + triasulfuron + adiuwant	+	+	+	+
Dikamba + triasulfuron + MCPA	+	+	+	-
BBCH 14–32 od czterech liści do drugiego kolanka
2,4-D + aminopyralid + florasulam	+	+	-	+
BBCH 15–29 od pięciu liści do końca krzewienia
Amidosulfuron	+	+	+	-
BBCH 21–30 od początku krzewienia do początku strzelania w źdźbło
Fenoksyprop-P-etylu	+	+	-	-
Tribenuron	+	+	-	-
Karfentrazon etylu + mekoprop	+	+	-	-
BBCH 22–32 od drugiego rozkrzewienia do drugiego kolanka
Metsulfuron + tifensulfuron	+	+	-	-
BBCH 23–32 od trzeciego rozkrzewienia do drugiego kolanka
Mekoprop-P + tribenuron	+	+	-	-
BBCH 25–32 od pełni krzewienia do drugiego kolanka
Metsulfuron	+	+	-	-
Metsulfuron + karfentrazon etylu	+	+	-	-
BBCH 29–37 od końca krzewienia do liścia flagowego
Fluroksypyr + florasulam	+	+	+	+