„Program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych” określa okresy stosowania nawożenia, warunki przechowywania nawozów naturalnych, dawki i sposoby nawożenia azotem oraz sposób w jaki rolnicy mają dokumentować realizację tych wymogów.
Zgodnie z nowym programem, rolnikom na terenie całego kraju nie wolno stosować nawozów na glebach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą oraz pokrytych śniegiem. Dopuszcza się nawożenie nawozami naturalnymi stawów wykorzystywanych do chowu lub hodowli ryb. Nie wolno jednak aplikować nawozów na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych. Odległości, jakie należy zachować, są dokładnie określone (patrz tabela 1).
Szczególne zalecenia przygotowano dla terenów o dużym nachyleniu. Na terenie wychodzącym poza odległościami od wód powierzchniowych zamieszczonymi w tabeli, stosując nawozy trzeba tutaj rozdzielać dawki nawozów azotowych mineralnych, tak aby poszczególne dawki nie przekraczały 100 kg N/ha. Zaleca się, aby nawozy naturalne przyorać lub wymieszać z glebą w ciągu 4 godzin od zastosowania, jednak nie później niż następnego dnia.
Myjąc rozsiewacze oraz sprzęt do aplikacji i rozlewając zużytą do tego wodę, trzeba zachować odległość minimum 20 m od brzegu zbiorników wodnych, jezior, cieków naturalnych oraz rowów.
Terminy nawożenia
Zgodnie z programem nawozy azotowe mineralne na gruntach ornych można stosować od 1 marca do końca października, a pozostałe nawozy (stałe) od 1 marca do 30 listopada, a płynne w takich terminach jak azotowe. Poza tym nawozy azotowe mineralne oraz inne nawozy płynne można aplikować już od 15 lutego na grunty, które nie są: zamarznięte, pokryte śniegiem lub wodą, nasycone wodą. W przypadku nawożenia azotem zastosowano również wyjątki dla producentów buraków, kukurydzy, którzy zawarli umowę kontraktacyjną na dostawę po 31 października. Dla nich jesienny termin graniczny stosowania nawozów mineralnych o zawartości azotu do 6% z przyoranymi resztkami pożniwnymi to 30 listopada.
Uprawy trwałe, wieloletnie oraz trwałe użytki zielone można nawozić nawozami azotowymi mineralnymi od 1 marca do 30 września. Pozostałe nawozy stosuje się od 1 marca, z tym że stałe do końca listopada, a płynne do 20 listopada. Gleby ugorowane pozostają natomiast bez nawożenia przez cały rok, chyba, że rolnik planuje włączenie ich do produkcji. Wtedy dopuszcza się zastosowanie nawozów jesienią przed planowanym zakończeniem odłogowania.
Warto zaznaczyć, iż dla wyznaczonych gmin lub obrębów ewidencyjnych województwa dolnośląskiego, małopolskiego, podkarpackiego, podlaskiego, śląskiego i warmińsko-mazurskiego obowiązują skrócone terminy stosowania nawozów. Natomiast dla określonych gmin województwa dolnośląskiego, lubuskiego i opolskiego – wydłużone terminy.
Przechowywanie nawozów naturalnych
Płynne i stałe nawozy naturalne należy przechowywać i składować w sposób zapobiegający przedostawaniu się odcieków do wód i gruntu przez okres, gdy nie jest możliwe ich rolnicze wykorzystanie. W przypadku utrzymywania zwierząt na głębokiej ściółce, obornik może być przechowywany w budynku inwentarskim o nieprzepuszczalnym podłożu.
Rolnicy mogą przekazać część lub całość wytwarzanych w gospodarstwie nawozów naturalnych innemu rolnikowi lub np. do biogazowni rolniczej, co należy udokumentować na piśmie.
- Płyta obornikowa powinna zapewnić przechowywanie wyprodukowanego w gospodarstwie obornika przez okres 5 miesięcy
Pojemność zbiorników na płynne nawozy naturalne powinna umożliwiać ich przechowanie przez okres 6 miesięcy. Natomiast powierzchnia miejsc przechowywania stałych nawozów naturalnych – przez okres 5 miesięcy. Obliczenie wymaganej wielkości urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych musi poprzedzić sporządzenie obrotu stada, obliczenie przelotowości zwierząt w grupie technologicznej, a następnie wyliczenie stanów średniorocznych. Sposób wykonania jest określony w stosownych załącznikach do projektu rozporządzenia.
Przepisy dopuszczają czasowe składowanie obornika bezpośrednio na gruntach rolnych. Nie może to trwać jednak dłużej niż przez 6 miesięcy. Takie pryzmy lokalizuje się poza zagłębieniami terenu, na możliwie płaskim terenie, o dopuszczalnym spadku do 3%, w miejscu niepiaszczystym i niepodmokłym. W odległości większej niż 20 m od linii brzegu wódpowierzchniowych. Nie dopuszcza się ponownego składowania obornika na pryzmie w tym samym miejscu przez okres 3 lat.
Bezpośrednio na gruncie przez cały rok nie wolno składować pomiotu ptasiego oraz kiszonek.
Kiszonki należy przechowywać w szczególności w silosach, w rękawach foliowych, na płytach lub na podkładzie z foli, sieczki, słomy lub innym materiale, który pochłania odcieki, oraz pod przykryciem foliowym. Przy czym miejsce lokalizacji podkładów trzeba zmieniać, tak by ta sama lokalizacja wystąpiła minimum po 3 latach. Przepisy zabraniają składowania i przechowywania nawozów naturalnych oraz kiszonek w odległości mniejszej niż 20 m od studni i od linii brzegu wód powierzchniowych.
Mniejsze gospodarstwa, tzn. o powierzchni większej lub równej 10 ha użytków rolnych oraz utrzymujące maks. 10 DJP wg stanu średniorocznego będą zobowiązane do prowadzenia dokumentacji nawożenia azotem. Należy w niej uwzględnić: datę zastosowania nawozu; rodzaj uprawy i powierzchni; rodzaj nawozu, zastosowaną dawkę oraz termin przyorania nawozu naturalnego w przypadku jego stosowania na terenie o dużym nachyleniu).
Dokumentację można prowadzić w formie zapisów własnych, arkuszy lub dzienników, książki nawozowej lub w postaci elektronicznej.
Według projektowanego rozporządzenia plan nawożenia azotem w uproszczonej formie jest wymagany od rolników:
Plan musi być opracowywany corocznie, odrębnie dla każdego pola/rośliny.
Rozporządzenie wskazuje, iż gospodarstwa wielkotowarowe, które zagospodarowują nawozy naturalne lub produkty biogazowe, muszą mieć plan nawożenia (nie opracowują natomiast planu nawożenia azotem). Gospodarstwa takie mogą zbyć do bezpośredniego rolniczego wykorzystania część gnojówki lub gnojowicy. Nie może być tego więcej niż 30%, a zbycie musi się odbyć na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Plan taki musi zostać zaopiniowany przez okręgową stację chemiczno-rolniczą. Za wydanie takiej opinii będzie trzeba zapłacić. Warto zaznaczyć, iż plan nawożenia będzie musiał sporządzić także rolnik (bez względu na wielkość produkcji), który nabędzie nawóz naturalny lub produkt biogazowy.
Gospodarstwa, które są zobowiązane do opracowania planu nawożenia lub planu nawożenia azotem nie mogą stosować wyższych dawek niż wynikające z planów. Pozostali muszą pilnować maksymalnych dawek, które są określone dla poszczególnych roślin w przygotowanym do rozporządzenia załączniku. Wszelką dokumentację związaną z nawożeniem trzeba przechowywać przez 3 lata.
Resort rolnictwa szacuje, iż koszt realizacji dyrektywy azotanowej na obszarze całego kraju po stronie rolników obejmie ok. 811,2 mln zł. Nowy program działań mający na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych będzie obligował do odpowiedniego prowadzenia działalności rolnej ok. 466 tys. gospodarstw rolnych w kraju. Wydatki na prowadzenie dokumentacji wszystkich zabiegów związanych z nawożeniem oraz z sporządzanie średniorocznego planu nawożenia azotem oszacowano na 41,3 mln zł. Z tego 80% stanowić będą koszty pracy (dostosowanie się do nowych technik, np. w zakresie nawożenia). Nowe wymagania dotyczące przechowywania nawozów naturalnych będzie musiało spełnić ponad 335 tys. gospodarstw rolnych. Spowodują one wydatki inwestycyjne na poziomie około 754,7 mln zł.
Jak wynika z informacji przekazanych „Tygodnikowi” przez resort rolnictwa we wrześniu 2017 r., te nowe dla wielu rolników wymagania będą mogły być dofinansowane zmodyfikowanymi działaniami z PROW. Zmienione zostaną dwa rodzaje dotychczasowego wsparcia. Pierwszy dotyczy operacji „Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach OSN“, drugi „Działania rolno-środowiskowo-klimatyczne” – wsparcie w ramach Pakietu 2. Ochrona gleb i wód.
Z „Inwestycji w gospodarstwach położonych na obszarach OSN” można uzyskać dofinansowanie m.in. na doposażenie gospodarstw w urządzenia do przechowywania nawozów naturalnych lub pasz soczystych. Poziom refundacji wynosi 50% kosztów kwalifikowalnych (60% w przypadku młodych rolników).
W ramach pakietu „Ochrona gleb i wód” z działania rolno-środowiskowo-klimatycznego realizuje się zadania, które mają chronić gleby i wody przed erozją wodną, przeciwdziałać utracie substancji organicznej oraz chronić wody przed zanieczyszczeniami.
Magdalena Szymańska
Bezpośrednio na gruncie przez cały rok nie wolno składować pomiotu ptasiego oraz kiszonek.
Kiszonki należy przechowywać w szczególności w silosach, w rękawach foliowych, na płytach lub na podkładzie z foli, sieczki, słomy lub innym materiale, który pochłania odcieki, oraz pod przykryciem foliowym. Przy czym miejsce lokalizacji podkładów trzeba zmieniać, tak by ta sama lokalizacja wystąpiła minimum po 3 latach. Przepisy zabraniają składowania i przechowywania nawozów naturalnych oraz kiszonek w odległości mniejszej niż 20 m od studni i od linii brzegu wód powierzchniowych.
Dokumentacja nawożenia
Mniejsze gospodarstwa, tzn. o powierzchni większej lub równej 10 ha użytków rolnych oraz utrzymujące maks. 10 DJP wg stanu średniorocznego będą zobowiązane do prowadzenia dokumentacji nawożenia azotem. Należy w niej uwzględnić: datę zastosowania nawozu; rodzaj uprawy i powierzchni; rodzaj nawozu, zastosowaną dawkę oraz termin przyorania nawozu naturalnego w przypadku jego stosowania na terenie o dużym nachyleniu).
Dokumentację można prowadzić w formie zapisów własnych, arkuszy lub dzienników, książki nawozowej lub w postaci elektronicznej.
Według projektowanego rozporządzenia plan nawożenia azotem w uproszczonej formie jest wymagany od rolników:
- posiadających gospodarstwo o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych (stanowiących ich własność, dzierżawionych przez nich lub będących w ich użytkowaniu lub w użytkowaniu wieczystym),
- uprawiających uprawy intensywne (określone w załączniku zboża, okopowe i warzywa), na gruntach ornych na powierzchni powyżej 50 ha,
- utrzymujących obsadę większą niż 60 DJP wg stanu średniorocznego (chyba, że nie zagospodarowują nawozów na posiadanych użytkach rolnych)
Plan musi być opracowywany corocznie, odrębnie dla każdego pola/rośliny.
Rozporządzenie wskazuje, iż gospodarstwa wielkotowarowe, które zagospodarowują nawozy naturalne lub produkty biogazowe, muszą mieć plan nawożenia (nie opracowują natomiast planu nawożenia azotem). Gospodarstwa takie mogą zbyć do bezpośredniego rolniczego wykorzystania część gnojówki lub gnojowicy. Nie może być tego więcej niż 30%, a zbycie musi się odbyć na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Plan taki musi zostać zaopiniowany przez okręgową stację chemiczno-rolniczą. Za wydanie takiej opinii będzie trzeba zapłacić. Warto zaznaczyć, iż plan nawożenia będzie musiał sporządzić także rolnik (bez względu na wielkość produkcji), który nabędzie nawóz naturalny lub produkt biogazowy.
- Nowe przepisy zakazują stosowania gnojowicy na gruntach rolnych w odległości mniejszej niż 10 m od brzegu kanałów i naturalnych cieków wodnych
Gospodarstwa, które są zobowiązane do opracowania planu nawożenia lub planu nawożenia azotem nie mogą stosować wyższych dawek niż wynikające z planów. Pozostali muszą pilnować maksymalnych dawek, które są określone dla poszczególnych roślin w przygotowanym do rozporządzenia załączniku. Wszelką dokumentację związaną z nawożeniem trzeba przechowywać przez 3 lata.
To pochłonie miliony
Resort rolnictwa szacuje, iż koszt realizacji dyrektywy azotanowej na obszarze całego kraju po stronie rolników obejmie ok. 811,2 mln zł. Nowy program działań mający na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych będzie obligował do odpowiedniego prowadzenia działalności rolnej ok. 466 tys. gospodarstw rolnych w kraju. Wydatki na prowadzenie dokumentacji wszystkich zabiegów związanych z nawożeniem oraz z sporządzanie średniorocznego planu nawożenia azotem oszacowano na 41,3 mln zł. Z tego 80% stanowić będą koszty pracy (dostosowanie się do nowych technik, np. w zakresie nawożenia). Nowe wymagania dotyczące przechowywania nawozów naturalnych będzie musiało spełnić ponad 335 tys. gospodarstw rolnych. Spowodują one wydatki inwestycyjne na poziomie około 754,7 mln zł.
Jak wynika z informacji przekazanych „Tygodnikowi” przez resort rolnictwa we wrześniu 2017 r., te nowe dla wielu rolników wymagania będą mogły być dofinansowane zmodyfikowanymi działaniami z PROW. Zmienione zostaną dwa rodzaje dotychczasowego wsparcia. Pierwszy dotyczy operacji „Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach OSN“, drugi „Działania rolno-środowiskowo-klimatyczne” – wsparcie w ramach Pakietu 2. Ochrona gleb i wód.
- Nawozy azotowe mineralne będzie można wysiewać między 1 marca a 31 października
Z „Inwestycji w gospodarstwach położonych na obszarach OSN” można uzyskać dofinansowanie m.in. na doposażenie gospodarstw w urządzenia do przechowywania nawozów naturalnych lub pasz soczystych. Poziom refundacji wynosi 50% kosztów kwalifikowalnych (60% w przypadku młodych rolników).
W ramach pakietu „Ochrona gleb i wód” z działania rolno-środowiskowo-klimatycznego realizuje się zadania, które mają chronić gleby i wody przed erozją wodną, przeciwdziałać utracie substancji organicznej oraz chronić wody przed zanieczyszczeniami.
- Płyty i zbiorniki będą mogły poczekać
Czas na dostosowanie powierzchni (pojemności) miejsc do przechowywania nawozów naturalnych:- do 31 grudnia 2021 r. mają czas prowadzący chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 tys. stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 tys. stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior;
- do 31 grudnia 2023 r. – prowadzący chów lub hodowlę zwierząt w liczbie równej lub większej 210 DJP, inni niż wymienieni powyżej;
- do 31 grudnia 2025 r. – prowadzący chów lub hodowlę zwierząt w liczbie równej lub większej 40 DJP do mniej niż 210 DJP;
- do 31 grudnia 2027 r. – prowadzący chów lub hodowlę zwierząt w liczbie równej lub większej niż 10 DJP, do mniej niż 40 DJP;
- do 31 grudnia 2029 r. – prowadzący chów lub hodowlę zwierząt w liczbie mniejszej niż 10 DJP.
Magdalena Szymańska
