Pomoc suszowa nie dla samotnych rolników
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęły skargi na rozporządzenie Rady Ministrów z 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Chodzi o pomoc suszową za 2022 rok, wypłacaną jako pomoc dla rodzin. Z rozporządzenia wynika z niego, że pomoc jest przyznawana w celu wsparcia finansowego rodziny, której zagraża utrata płynności finansowej. Przez rodzinę należy rozumieć osoby pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujących i gospodarujących. Na tej podstawie ARiMR odmawia rolnikom - osobom samotnym pomocy finansowej w związku ze szkodami rolnymi spowodowanymi zjawiskami pogodowymi.
W przekonaniu RPO przepis ten narusza zasadę równości i zakaz dyskryminacji Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz Kartę Praw Podstawowych UE. Zasada równości oraz zakaz dyskryminacji znajdują podstawę także w Konstytucji RP.
RPO analizuje problem rolników
We wcześniejszych wystąpieniach do MRiRW dotyczących aplikacji suszowej w 2022 r. i 2023 r. RPO wskazywał na wykluczenie osób samotnych z programu wsparcia producentów rolnych poszkodowanych w wyniku suszy. W odpowiedzi z 3 lutego 2023 r. resort nie odniósł się do celowości rozróżnienia sytuacji rolników samotnych i żyjących w rodzinach w odniesieniu do publicznej pomocy finansowej.
Wobec kolejnych skarg samotnych rolników problem został poddany w Biurze RPO głębszej analizie. Doprowadziła ona do wniosku, że rozporządzeni ARiMR w sposób nieuzasadniony racjonalnymi przyczynami różnicuje rolników ze względu na stan cywilny. Mniej korzystnie traktuje bowiem osoby samotne niż żyjące w rodzinach, a są one w porównywalnej sytuacji, jaką jest ubieganie się o pomoc finansową w obliczu zagrożenia utraty płynności finansowej w związku ze szkodami.
- Wszyscy rolnicy poszkodowani negatywnymi zjawiskami atmosferycznymi i znajdujący się w obliczu zagrożenia utraty płynności finansowej należą do tej samej grupy i są w podobnej sytuacji. Dlatego podział na osoby samotne i żyjące w rodzinach, i przyznanie publicznej pomocy finansowej tylko drugiej grupie, jest odstępstwem od zasady równości, które nie może być uznane za dopuszczalne - pisze Rzecznik Praw Obywatelskich, który następnie wylicza jakie zasady prawa zostały w ten sposób złamane.
Po pierwsze: zróżnicowanie to nie jest relewantne. Nie znajduje ono bowiem racjonalnego uzasadnienia w świetle celu regulacji. Osoby samotne można uznać nawet za bardziej narażone na utratę płynności, gdyż nie mają możliwości wsparcia od innych członków rodziny.
Po drugie: za niedopuszczalne wydaje się przyjęcie jako podstawy rozróżnienia statusu cywilnego. Posługiwanie się tym kryterium nie jest wykluczone, ale musi być racjonalnie uzasadnione kontekstem sprawy.
Po trzecie: Ustawowe zadania ARiMR nie są z kolei podmiotowo ograniczone do wspierania rodzin. Z przepisów ustawy nie wynika zatem nakaz zawężenia pomocy finansowej do rodzin. Oznacza to, że źródłem dyskryminacji są wyłącznie przepisy rozporządzenia o ARiMR.
Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich poprosił ministra rolnictwa o podjęcie inicjatywy zmiany rozporządzenia dla zapewnienia równego traktowania samotnych rolników w zakresie dostępu do pomocy w obliczu zagrożenia utraty płynności finansowej w związku ze szkodami rolnymi spowodowanymi zjawiskami pogodowymi.
wk
