Dzierżawa ziemi zamiast zakupu
Ze względu na wysokie koszty związane z zakupem gruntów rolnych oraz tym, że wielu właścicieli ziemi, którzy nie prowadzą już działalności rolniczej, nie chce się jej pozbywać ze względu na lokatę kapitału, przywiązanie do ojcowizny i różnych innych powodów, dzierżawa ziemi nabiera na znaczeniu. Sytuacji, w których grunty orne oddawane są w użytkowanie za przysłowiowy grosz, jest coraz mniej, co przejawia się we wzroście czynszów dzierżawnych. Jest to widoczne zwłaszcza na tych obszarach, gdzie nie ma możliwości dzierżawy państwowych gruntów.
Kto dzierżawi ziemię? Dane strukturalne
Nie ma najnowszych danych wskazujących na to, jakie gospodarstwa najchętniej dzierżawią ziemię. Z dostępnych danych wynika, że udział gospodarstw oddających ziemię w dzierżawę, w gospodarstwach do 5 ha wzrósł z 17% w 2011 roku do 38% w 2020. Z kolei pośród gospodarstw o powierzchni 10–15 ha użytkujących ziemię własną i dzierżawioną udział dzierżaw wzrósł z 22% w 2011 roku do 46% w 2020, a o powierzchni 15–20 ha z 34 do 62%.
Średnie stawki dzierżawy i regionalne różnice
Dane GUS za pierwsze półrocze bieżącego roku wskazują, że wydzierżawienie ziemi ornej na rynku międzysąsiedzkim łączy się z wydatkiem na poziomie średnio 1700 zł/ha. Różnice w czynszach są jednak bardzo duże w skali kraju. Z reguły tam, gdzie jest najdroższa cena zakupu, tam też czynsz jest windowany. Czynsze są też wysokie lokalnie tam, gdzie dominuje produkcja zwierzęca. Aczkolwiek ze względu na to, że na rynku dzierżaw międzysąsiedzkich dominują nieformalne umowy dzierżawy, statystyki mogą odbiegać od rzeczywistości. Abstrahując od tego, w Wielkopolsce oraz na Kujawach i Pomorzu według GUS na dzierżawę hektara ziemi ornej trzeba wydać ponad 2400 zł/ha rocznie. Dzierżawa łąki lub pastwiska w województwie kujawsko-pomorskim łączy się z wydatkiem 1400 zł/ha rocznie, a w Wielkopolsce 1100 zł/ha rocznie.
Województwa z czynszem dzierżawnym powyżej 1500 zł/ha
Ponad 1500 zł/ha kosztuje dzierżawa ziemi ornej w takich województwach, jak: warmińsko-mazurskie (1670 zł/ha), opolskie (1660 zł/ha), pomorskie (1540 zł/ha) i mazowieckie (1510 zł/ha). Nieco taniej jest w Lubuskiem (1415 zł/ha), Małopolskiem (1360 zł/ha), Łódzkiem (1350 zł/ha), Zachodniopomorskiem (1330 zł/ha).
W pozostałych województwach ceny czynszów kształtują się następująco: śląskie – 1260 zł/ha, świętokrzyskie – 1250 zł/ha, lubelskie – 1230 zł/ha, podkarpackie – 1450 zł/ha oraz podlaskie – 1070 zł/ha.
Dzierżawa trwałych użytków zielonych
Dane dotyczące czynszów za dzierżawę trwałych użytków zielonych są bardzo okrojone i oprócz wymienionych powyżej dwóch województw dotyczą jedynie województw małopolskiego (1250 zł/ha), podlaskiego (1150 zł /ha i cena wyższa niż za grunt orny), podkarpackiego (920 zł/ha), mazowieckiego (750 zł/ha) oraz śląskiego (770 zł/ha).
Jak było dekadę temu?
Dla porównania: przed dziesięcioma laty dzierżawa ziemi ornej na Kujawach i Pomorzu oraz w Wielkopolsce kosztowała około 1 tys. zł/ha mniej. Na Podlasiu czynsz kosztował połowę tego co obecnie, podobnie było na Opolszczyźnie, w województwach pomorskim, mazowieckim, lubuskim, małopolskim. W pozostałych województwach różnice sięgają 500–600 zł/ha.
Magdalena Szymańska
fot. M. Szymańska
