Najczęściej uprawiane międzyplony ozime
Siew międzyplonów ozimych przypada na koniec lata, a celem ich uprawy jest uzyskanie plonu wartościowej zielonki wczesną wiosną następnego roku. Standardowym zaleceniem było, aby np. mieszankę gorzowską wysiewać od końca sierpnia do połowy września. Teraz większość sprzedawców tej mieszanki zaleca siew przez cały wrzesień. Jednak ostatnie lata pokazały, że przy tym terminowym siewie niektórzy rolnicy zbierali jesienią duży pokos na koniec października, a nawet w listopadzie. Siew w pierwszej dekadzie października? Owszem, jest ryzykowny, ale czemu nie.
Do często uprawianych międzyplonów ozimych należą mieszanki wyki ozimej z inkarnatką i życicą wielokwiatową, żyta, żyta z wyką ozimą, pszenżyta z wyką ozimą, a także żyta z rzepakiem czy inkarnatki z żytem i wyką. Tradycyjnym międzyplonem ozimym jest po prostu żyto zielonkowe.
Zbiór i wykorzystanie paszowe
Zielonki z międzyplonów ozimych zbiera się w maju, zwykle na paszę dla przeżuwaczy. Wczesny termin zbioru tych poplonów umożliwia uprawę roślin w plonie wtórym. Po mieszance gorzowskiej upraszczając uprawę przedsiewną śmiało można siać kukurydzę. Użytkowanie międzyplonów ozimych, zwłaszcza z udziałem życic, można kontynuować.
Dobór i mieszanki dostępne na rynku
Wróćmy do uprawy międzyplonów. Na niektóre jest jeszcze czas. Gotowych mieszanek międzyplonowych, i zakup takich polecam, jest mnóstwo. Są o składzie dopasowanym do stanowisk słabych i mocnych, suchych i wilgotnych, dedykowane jako optymalny międzyplon przed siewem konkretnych gatunków roślin. Przedsiewna agrotechnika powinna być uproszczona i szybka, ale dokładna.
Dopasowanie do warunków i wartość paszowa
Istotne jest dopasowanie roślin w mieszance do warunków glebowych i klimatycznych (na północy kraju ważna zimotrwałość komponentów). Duże znaczenie ma w praktyce wartość paszowa i możliwość konserwacji zbieranego plonu. Najwartościowszą paszę poplonową na wiosnę dają mieszanki szybko rosnących i zimujących roślin motylkowych z trawami lub zbożami.
Termin siewu i nawożenie
Siew nie może być zbyt późny. Aktualnie wybór jest już zawężony. Nawożenie jest istotne i upraszczając można powiedzieć, że na szybki wiosenny plon pobierają z hektara od 80 do 100 kg N, od 60 do 80 kg K2O i od 30 do 40 kg P2O5. Wystarczającą jesienną dawką startową azotu powinno być ok. 50 kg N/ha.
Mieszanka gorzowska – wzorzec międzyplonu ozimego
Mieszanka gorzowska to klasyk wyznaczający standard dla międzyplonów ozimych. Zaleca się jej wysiew na przełomie sierpnia i września i zbiór wiosną, najczęściej w pierwszej dekadzie maja. Część rolników wysiewa mieszankę gorzowską wcześniej, w połowie sierpnia a nawet wcześniej, licząc na pokos jesienny i wiosenny. To w kilku ostatnich sezonach sprawdzało się doskonale. Wielu rolników po wczesnym siewie mieszanki gorzowskiej zbierało w ostatnich latach nawet dwa jesienne pokosy (pod koniec września i w listopadzie) i trzeci wiosną w maju. Oczywiście było to możliwe dzięki bardzo sprzyjającym warunkom, co nie jest normą.
Zobacz też: „Każdy kawałek ziemi to inna gleba”. Jak rolnik z Lubuskiego radzi sobie bez pługa?
Skład i możliwe modyfikacje mieszanki gorzowskiej
Mieszanka gorzowska jest ideałem, który nie zmieniał składu od jej powstania, a dokładnie od 1928 r. A składa się w ok. 50% z życicy wielokwiatowej, 30% inkarnatka i 20% wyka ozima. Mając możliwość nabycia komponentów możemy nieco zmodyfikować skład mieszanki gorzowskiej. Możemy zwiększyć udział wyki, a zmniejszyć udział życicy. Są zresztą na rynku gotowe modyfikacje mieszanki gorzowskiej, gdzie część udziału życicy zastępuje się Festulolium w typie życicy. Mieszankę gorzowską na odpowiednio dobrych i urodzajnych glebach wysiewamy w ilości do 50 kg/ha rzędowo w rozstawie co 12–15 cm i nie głębiej niż 1,5 cm. Gorzowską można wysiewać na gorszych glebach z dodatkiem żyta (na hektar na średnich 30 kg mieszanki + 50 kg żyta, na lekkich 20 kg mieszanki + 70 kg żyta).
Możliwości dalszego użytkowania po zbiorze
Po sprzątniętym pokosie gorzowskiej w maju można przejść do uprawy roślin w plonie wtórym (kukurydza, soja, ziemniaki), albo ponownie zasilić życicę dawką 60–70 kg N/ha, aby w połowie sierpnia zebrać kolejny pokos. W przypadku planowanej uprawy roślin jarych można życicę jeszcze raz nawieźć azotem (30–40 kg/ha) i zebrać pokos jesienny.
Poznańska i swojecka – mieszanki do zadań specjalnych
Poznańska i swojecka o typy do zadań specjalnych. Poznańska może być uprawiana w sroższych warunkach niż gorzowska, gdzie jest ryzyko wymarzania życicy wielokwiatowej. Mieszanka taka składa się wg różnych źródeł z: wyki ozimej – 40–50 kg/ha + inkarnatki – 20 kg/ha + życicy trwałej – 16 do 20 kg (przy czym norma dla odmian diploidalnych to 10–12 kg, a tetraploidalnych 16–20 kg/ha). Przy wczesnym wysiewie pod koniec sierpnia mieszanka ta daje duże plony zielonki w następnym roku. Pierwszym zabiegiem wiosną, możliwie jak najwcześniej, jest nawożenie azotowe w dawce do 60 kg N/ha. Termin zbioru mieszanki zależy od pogody, a wyznacza go także kwitnienie wyki.
Najbardziej odporną na mrozy jest mieszanka swojecka, ale wymaga dość żyznych stanowisk. Nie ma w jej kompozycji wrażliwych życic. Mieszanka swojecka składa się z: wyki ozimej – 40 kg/ha + inkarnatki – 20 kg/ha + żyta – 60 kg/ha. Inkarnatkę i wykę ozimą powinno wysiać się jeszcze w sierpniu i po 15–20 dniach dosiać żyto, aby przy szybszym kiełkowaniu i wzroście nie przygłuszyło wcześniej wysianych komponentów.
Żyto i żyto z wyką w międzyplonie ozimym
Żyto lub żyto z wyką też są cennymi międzyplonami ozimymi. Przy uprawie żyta w międzyplonie ozimym na paszę duże znaczenie ma dobór odmian. Bardziej przydatne na paszę są odmiany typu zielonkowego, charakteryzujące się większą odpornością na choroby i wczesną suszę wiosenną oraz dobrze wykorzystujące wodę jesienną i zimową. Poza tym wyróżniają się wczesnym wznawianiem wegetacji wiosną i dobrym przyrostem biomasy przy niższych temperaturach powietrza. Na rynku nasiennym są interesujące odmiany żyta typu zielonkowego, które na międzyplony ozime na pasze nadają się najlepiej.
Warunki uzyskania wysokiej jakości paszy
Warunkiem uzyskania wczesną wiosną dobrej paszy objętościowej jest wysiew takiego międzyplonu w ilości ok. 170–180 kg/ha ziarna najlepiej do połowy września oraz pogłówne nawożenie azotem przed wiosennym ruszeniem wegetacji. Bezpośrednio przed siewem ziarna trzeba zastosować nawożenie podstawowe w kg/ha: ok. 20–30 N, 30–40 P₂O₅ i 60–80 K₂O. Międzyplon ozimy żyta można wypasać lub systematycznie kosić do fazy początku kłoszenia żyta. Nadwyżki można przeznaczyć na kiszonkę (GPS).
Marek Kalinowski
