Jak uzyskać kiszkonki najlepszej jakości?

Kiszonka z kukurydzy powinna mieć dobrą strukturę, wysoką wartość pokarmową, strawność i przede wszystkim powinna być smaczna i chętnie pobierana przez zwierzęta. Taką kiszonkę najwyższej jakości uzyskamy zbierając kukurydzę, kiedy zawartość suchej masy w sieczce z całych roślin wynosi ok. 35% (optymalnie 33–35%), kiedy ziarno ma dojrzałość woskową.

To podstawowy i najważniejszy czynnik, ale aby cieszyć się z sukcesu, tj. najwyższej jakości kiszonki, która zapewni krowom mlecznym doskonałą paszę objętościową na cały rok, trzeba ją odpowiednio zebrać ugnieść i zakisić. Specjaliści zalecają, aby kukurydzę w optymalnej dojrzałości kiszonkarskiej kosić w miarę wysoko (minimum 30 cm), dobrze rozdrobnić (sieczka długości ok. 0,8 cm i każde ziarno zgniecione), wspomóc zakiszanie dodatkami, mocno ugnieść i dokładnie przykryć silos. W ok. dwa miesiące po tej operacji proces zakiszania powinien być zakończony i możemy skarmiać kiszonkę.

• Parametry kiszonki możemy modyfikować wysokością cięcia roślin. W normalnym roku podniesienie wysokości cięcia podnosi zawartość suchej masy i koncentrację energii. Nie jest to regułą, bo jeżeli np. kukurydza podsycha i drewnieje od dołu, a wyżej ma liście zielone, to mała korekta wyższego koszenia poprawi koncentrację energii i paradoksalnie obniży zawartość suchej masy. Przed jakąkolwiek decyzją trzeba przyjrzeć się roślinom bardzo dokładnie

Cała operacja od zbioru po przykrycie pryzmy z kukurydzą muszą zakończyć się w jeden dzień i decyduje to o jakości kiszonki na cały rok. Jak wspomniałem – kluczowa jest dojrzałość roślin, a konkretnie optymalna zawartość suchej masy.

Czym skutkuje zbiór zbyt wczesny lub zbyt późny? Kukurydza zbierana przy zawartości suchej masy poniżej 29% zawiera mało skrobi a dużo łatwo rozpuszczalnych cukrów. Fermentacja takiego surowca przebiega gwałtownie, ze stratami, a jej wynikiem jest duża ilość kwasu octowego i etanolu. Przy zbiorze zbyt późnym rośnie ryzyko przymrozków, ale przede wszystkim zawartość suchej masy powyżej 35% utrudnia rozdrobnienie materiału i jego dobre ubicie. Proces zakiszania jest wolny. Przestrzenie z powietrzem wykorzystują grzyby pleśniowe.

Jedna i druga sytuacja obniża wartość pokarmową kiszonki i znacznie obniża jej jakość. Oczywiście i na takie sytuacje jest recepta. Do zbyt mokrego materiału można w czasie formowania pryzmy dodać sieczkę słomy, można regulować zawartość suchej masy podczas zbioru przez regulację wysokości cięcia roślin, do sieczki z materiału przesuszonego można dodawać wodę lub sieczkę ze świeżej zielonki traw. Najlepiej jest nie mieć tych problemów, a zatem zbierać kukurydzę na kiszonkę w przedziale suchej masy 33–35%.

• Jeżeli zamierzamy suchą masę ocenić „na oko” przez obserwację linii mlecznej lub szkliwienia ziarniaków, powinniśmy dokonywać tej analizy w połowie przełamanej kolby kukurydzy

Niestety, tegoroczne żniwa kukurydzy mogą być trudne, bo aktualna pogoda nie jest najlepsza. Pada i jest chłodno, a to przeciąga dojrzewanie roślin. Biorąc pod uwagę trudności trzeba zrobić wszystko, aby zbioru dokonać w optymalnej dojrzałości kiszonkarskiej. Jeszcze raz przypomnę – wtedy, kiedy zawartość suchej masy całych roślin wynosi 33–35%. Jak to ustalić? Dokładną ocenę dałoby rozdrobnienie kilku średniej wielkości roślin, wysuszenie i proste obliczenie. Firmy hodowlane sprzedające mieszańce kukurydzy dysponują specjalistycznym sprzętem do wykonywania takich analiz. W domu też możemy to zrobić i też uzyskać orientacyjny wynik wykorzystując do suszenia kuchenkę mikrofalową (instrukcja obok). Oczywiście trzeba mieć na względzie zasady bezpieczeństwa i mieć proces suszenia pod pełną kontrolą.

Inną metodą, chociaż krytykowaną za małą dokładność, jest obserwacja linii mlecznej ziarniaka. Nie zawsze jest ona dokładnie widoczna, co wynika z różnych typów ziarna odmian kiszonkowych (flint i pośrednie z dent) i intensywności ich zabarwienia. Do takiej analizy organoleptycznej wybieramy ziarniaki z połowy kolby po jej przełamaniu. W miarę dojrzewania linia mleczna wędruje z czubków ziarniaków w kierunku rdzenia. W analizie miejsca linii mlecznej, która jest granicą między skrobią twardą a miękką można wspomagać się ostro zakończonym nożem przez nakłuwanie ziarniaków.

Przejdźmy do rzeczy. Na plantacji kukurydzy ze stabilnymi warunkami wilgotnościowymi z dorodną zieloną kukurydzą, linia mleczna (mierząc od czubka ziarniaka) na wysokości 1/3 ziarniaka wskazuje na zawartość suchej masy w granicach 25–26%, linia mleczna na wysokości ½ ziarniaka na zawartość suchej masy ok 27–29%, linia mleczna na wysokości 2/3 ziarniaka na zawartość suchej masy 31–32%. Jeżeli obserwujemy tylko mleczną końcówkę (przypomnę – dotyczy to plantacji dorodnych i zielonych) zawartość suchej masy wynosi 33–34% i jest to optymalny czas na zbiór.

Jeżeli kukurydza nie jest w idealnej kondycji, rośliny nie są wyrównane, odczuwają stres niedoboru wody, mają lekko przyschnięte liście, to wtedy optymalną zawartość suchej masy (33–34%) będą miały w fazie, kiedy linia mleczna jest na wysokości 2/3 ziarniaka. Dodam tutaj ważną sugestię, dla odmian z typowymi ziarniakami flint, ze skrobią szklistą. Miejsce kończącego się szkliwienia nie jest granicą linii mlecznej. Jest ona niżej, tj. poniżej skrobi szklistej i skrobi twardej. Trzeba to sprawdzać nakłuciami, bo tak naprawdę zaobserwujemy na takim ziarniaku dwie linie: wyżej linię między skrobią szklistą i twardą i drugą, linię mleczną między skrobią twardą (w tym szklistą) a skrobią miękką.

Wskazałem już, że suchą masę materiału kiszonkarskiego można regulować w niewielkim zakresie także wysokością cięcia kukurydzy. Jak bardzo możemy zmienić ten parametr na etapie koszenia? Zwykle kukurydza koszona jest na wysokości 20 cm (aktualnie wielu żywieniowców zaleca koszenie na wysokości 30 cm). Przy koszeniu podwyższonym o 10 cm następuje wzrost zawartości suchej masy w surowcu o 0,8%, ale też zmniejszenie się plonu świeżej masy o 4,2% (w przeliczeniu na suchą masę strata plonu wyniesie niespełna 2%).

Podnosząc wysokość koszenia możemy zebrać kukurydzę na bardziej energetyczną kiszonkę. O ile ten parametr możemy poprawić? Podnosząc koszenie z wysokości 20 cm na wysokość 40 cm tracimy na hektarze plon ok. 10 ton świeżej masy. Poziom skrobi w kiszonce koszonej o 20 cm wyżej (na wysokości 40 cm) rośnie o 2–3% natomiast różnica w poziomie energii kiszonki jest znikoma. Dlaczego? Wynika to z faktu, że włókno także jest źródłem energii. Podnosząc zatem koszenie zyskamy na zawartości skrobi, ale część energii kiszonki zostanie w łodygach na polu.