Głównym zadaniem wapnia jest wpływ na rozwój systemu korzeniowego, wzrost odporności na stresy i choroby oraz poprawę jakości plonów. Jesień to dobry czas na wapnowanie, ale także na dostarczenie roślinom wapnia i siarki.
Większość gleb z deficytem siarki
Wzmożone opady jesienią i zimą powodują zwiększone wymywanie siarczanów i wapnia z gleb, co nie sprzyja akumulacji ich w glebach. Oba pierwiastki to bardzo ważne składniki pokarmowe dla roślin. Wieloletnie badania naukowe potwierdzają, że regularne nawożenie roślin tymi składnikami zwiększa ich tolerancję na stresowe warunki środowiska oraz wpływa korzystnie na wielkość i jakość technologiczną plonów. Na przykład, warzywa nawożone siarką charakteryzują się lepszymi walorami smakowymi i zapachowymi, wzrostem zawartości witamin oraz olejków lotnych w przypadku czosnku i cebuli.
Jeszcze w latach 80. ub.w. siarki dostarczały głównie zakłady przemysłowe, emitujące tlenki siarki. W latach 90. ub.w. opad siarki był duży i wynosił 37 kg/ha rocznie. Obecnie występuje deficyt tego pierwiastka w naszych glebach. Szacuje się, że ponad połowa gleb jest uboga w siarkę. Duży udział gleb piaszczystych o małej zawartości próchnicy i jednocześnie rosnący areał roślin siarkolubnych – rzepaku i warzyw kapustnych, wpływa również niekorzystnie na bilans siarki w glebach.
Utrzymywanie się ujemnego bilansu siarki spowodowane jest również zmniejszeniem produkcji obornika, znacznego źródła siarki dla roślin. Z 10 tonami tego nawozu przeciętnie wnosi się do gleby 8 kg siarki. Naturalnym źródłem wapnia w glebie są natomiast węglany, krzemiany, glinokrzemiany i siarczany. Z powodu budowy geologicznej, jak i klimatu Polski, większość naszych gleb jest jednak w różnych stopniu zakwaszona. Szacuje się, że na drodze wymywania straty wapnia mogą sięgać nawet 230 kg/ha. Gdy brakuje naturalnych źródeł tych pierwiastków należy bezwzględnie sięgnąć po nawozy mineralne.
Które roślin mają największe zapotrzebowanie na siarkę?
Badania naukowe potwierdzają, że rośliny prawidłowo odżywione wapniem wytwarzają silny system korzeniowy, w związku z tym sprawniej pobierają składniki pokarmowe. Wapń pozwala również zminimalizować skutki stresu wywołanego np. suszą czy mrozem. Szczególną rolę wapń odgrywa w uprawie roślin wymagających dłuższego okresu przechowywania, tj. buraki, ziemniaki i warzywa. Rośliny te nawożone wapniem charakteryzują się silniejszymi tkankami mechanicznymi w porównaniu do roślin mającym deficyt tego składnika, są więc mniej podatne na uszkodzenia, a to ułatwia ich przechowywanie. Rzepak jest rośliną, która potrzebuje nie tylko dużych ilości siarki, ale i wapnia. Dobre zaopatrzenie rzepaku w ten składnik pokarmowy zapewnia prawidłowe wykształcenie łuszczyn. Stosunkowo dużo wapnia potrzebuje również kukurydza.
Z siarką nierozerwalnie związane jest nawożenie azotem roślin, gdyż to właśnie ona decyduje o prawidłowym wykorzystaniu tego składnika przez rośliny. Siarka zawarta w nawozie w formie siarczanów, a więc w formie łatwo dostępnej dla roślin, stymuluje pobieranie i wykorzystanie azotu. U roślin bobowatych jest niezbędna w procesie symbiotycznego wiązania azotu. Siarka jest niezwykle ważnym pierwiastkiem dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin uprawy polowej i warzyw. Niedostateczne odżywianie ich siarką prowadzi do zmniejszenia plonu i pogorszenia jego jakości, ponieważ niedobór siarki obniża także zawartość cukrów prostych, tłuszczu oraz ze względu na zmniejszenie efektywności nawożenia azotem sprzyja nadmiernemu nagromadzeniu azotanów w roślinach. Rośliny pobierają duże ilości siarki i w zależności od wielkości ich zapotrzebowania na ten pierwiastek, można podzielić je na 3 grupy charakteryzujące się odpowiednio dużymi wymaganiami, średnimi oraz małymi. Bardzo duże wymagania pokarmowe względem siarki mają: rzepak, rzepa, kapusta, gorczyca, rzodkiew, cebula, czosnek i rzodkiewka. Przeciętnie ze średnim plonem pobierają powyżej 40 kg (nawet do 100 kg) siarki z hektara. Nieco mniejsze zapotrzebowanie na siarkę, od 20–40 kg siarki z hektara potrzebują: bób, groch, fasola oraz burak ćwikłowy. Pozostałe warzywa wymagają mniej niż 20 kg siarki z hektara. Należy tu m.in. ziemniak.
Nie ma obornika, to 65 kg S/ha w nawozach
Nawożenie siarką i wapniem jest uzasadnione w przypadku stwierdzenia ich znacznego niedoboru w glebie potwierdzonego aktualną analizą gleby oraz także wtedy, jeśli w płodozmianie przeważają rośliny wykazujące duże zapotrzebowanie na siarkę i wapń, np. rzepak, buraki cukrowe, kukurydza. Stosowanie nawozów mineralnych z siarką i wapniem jest wskazane także jeśli pod rośliny nie stosujemy obornika lub gnojowicy oraz rzadko wapnujemy glebę. Nawet jeśli w gospodarstwie przyoruje się nawozy naturalne, należy mieć na uwadze, że tempo uwalniania siarki z tych nawozów jest wolne. W pierwszym roku z rozkładającej się masy organicznej przyswajane jest do 10% zawartej w niej siarki.
Dlatego też, aby uzupełnić jej rezerwy w glebie i zabezpieczyć rośliny pod względem siarki, należy systematycznie stosować obornik lub gnojowicę. Jeżeli nie, stosowanie siarki i wapnia w nawozach mineralnych jest niezbędne. Stosując nawozy z siarką i wapniem należy pamiętać, że zawsze część składników nawozowych może ulec wymyciu. W ustaleniu dawki siarki i wapnia należy więc uwzględniać aktualną zasobność gleby i przewidywany plon roślin oraz nadwyżkę składnika, który może ulec wymyciu. Dodatkowo zaleca się uwzględnić przedplon oraz czy stosuje się nawozy naturalne. Na stanowiskach bez obornika trzeba zwiększyć ilość siarki w nawozach mineralnych do około 65 kg S/ha.
Które nawozy zawierają wapń i siarkę?
Do nawozów zawierających wapń i siarkę należy siarczan wapnia i wiele nowych na rynku nawozów siarkowo-wapniowych. To m.in. nawóz SulCa z zawartością 17% S i 21,3% Ca, z formułą ograniczającą wymywanie siarki i wapnia w okresie jesienno-zimowym ten nawóz należy stosować po zbiorze przedplonu lub przed wykonaniem orki siewnej i dobrze wymieszać z glebą, na głębokość 15–30 cm.
Siarkomix G to granulowany siarczan wapnia, który zawiera SO3 – min. 45% i CaO – min. 30%. Wg producenta nawóz ma wysoką przyswajalność, przeznaczony jest do nawożenia wszystkich rodzajów roślin w uprawach polowych, sadowniczych, ogrodniczych, użytków zielonych. Zaleca się go stosować najlepiej na ściernisko w okresie jesiennym, jak i wiosną przed siewem lub sadzeniem roślin. Wskazane jest jego wymieszanie z warstwą orną gleby na głębokość ok. 20 cm. Nawóz jest odporny na wypłukiwanie, zapewnia stały dostęp roślinom do siarki i wapnia.
Kolejnym nawóz, SulfoPROFIT zawiera 24% Ca i 19% siarki siarczanowej (SO42-). Należy zastosować po żniwach i po wysiewie głęboko wymieszać z glebą. Jak podaje producent, poza działaniem nawozowym wapnia i siarki nawóz poprawia strukturę gleby poprzez lepsze sklejanie cząstek glebowych. W przeciwieństwie do innych nawozów siarkowych nie zakwasza gleby i nie powoduje jej zasolenia.
Agro-Wapń EKO-ZEC jest natomiast szczególnie zalecany na gleby o odczynie kwaśnym i niskiej zawartości siarki lub pod rośliny posiadające zwiększone zapotrzebowanie na siarkę. Zawiera min. 17% siarki rozpuszczalnej w wodzie i min. 21,3% wapnia. Oprócz dostarczenia roślinom Ca i S poprawia strukturę gleby dzięki korzystnemu wpływowi na gruzełkowatość gleby.
AgroSulCa zawiera – 21% wapnia i 17% siarki. Nawozem można zasilać wszystkie rośliny uprawiane, w tym na glebach o odczynie kwaśnym i niskiej zawartości siarki. Zalecany jest także pod uprawy polowe, użytki zielone, warzywa i uprawy sadownicze. Nawóz ogranicza niekorzystne działanie toksycznego glinu.
Dr hab. Dorota Pikuła
IUNG – PIB Puławy
