Ale polska hodowla kukurydzy ze Smolic ma długą historię. Na początku lat 50. ubiegłego wieku praca hodowlana Tadeusza Derpa-Dziewrzbickiego zaowocowała pierwszymi odmianami Wieklopolanka i Mieszko. Hodowlę kukurydzy w Smolicach w latach 1956–1998 kontynuował Zygmunt Królikowski, potem w latach 1998–2022 Józef Adamczyk, a teraz Janusz Rogacki.
Jakie rośliny są uprawiane w HR Smolice?
HR Smolice to nie tylko hodowla ważnej kukurydzy, ale także żyta, pszenicy, pszenicy twardej i orkiszu, jęczmienia, rzepaku i roślin bobowatych. Spółka realizuje hodowlę i nasiennictwo tych roślin łącznie na areale 4200 ha w Smolicach oraz Oddziałach: Ożańsk, Bąków, Przebędowo. Spółka jest właścicielem ponad 120 odmian roślin. Przypominam tych kilka faktów, bo 5 czerwca w Smolicach miała miejsce Konferencja zbożowo-strączkowa i pokaz najnowszych odmian na polach Zakładu Doświadczalnego w miejscowości Dłoń.
Na konferencji dr Karol Marciniak, prezes zarządu spółki Hodowla Roślin Smolice, Grupa IHAR, przedstawił ciekawą historię spółki i kuchnię hodowlaną wybranych roślin, która pozwala skrócić czas od pierwszych krzyżowań do uzyskania odmiany o połowę. To zasługa inwestycji w laboratorium, szklarnie i Centrum Biotechnologiczne. To w przypadku hodowli zbóż jarych pozwala skrócić cykl hodowlany o 2–3 pokolenia. A w kukurydzy dzięki szkółkom zimowym w Meksyku i w Chile, gdzie uzyskuje się w roku 2 a nawet 3 cykle, hodowla jest prawie 2 razy szybsza. Więcej o rozwoju i kierunkach prac w poszczególnych działach hodowlanych HR Smolice mówiła dr Katarzyna Gacek-Bogucka, dyrektor ds. Badań i Rozwoju.
Jak rozwija się hodowla bobu w Polsce?
O dynamicznym postępie w hodowli łubinów i grochu opowiadał ich hodowca – dr Stanisław Stawiński. Na wstępie swojego wykładu przedstawił interesujące zestawienie plonowania bobowatych w Polsce i uzyskiwanych plonów białka. W pierwszej statystyce (średnie plony w latach 2017–2023) najsłabiej wypada łubin żółty (16,2 q/ha), potem łubin wąskolistny (23,2 q/ha), łubin biały (39,4 q/ha), groch (40,4 q/ha) i bobik (41,9 q/ha). Nie każdy rolnik analizuje dogłębnie, jaki te gatunki dają plon białka z hektara. I tutaj, o dziwo, liderem jest… łubin biały. Przy podanym wcześniej plonie nasion (39,4 q/ha) i przy wysokiej średniej zawartości białka (35,6%) plon białka wynosi 1118 kg z hektara. Bobik jest na drugim miejscu – 1027 kg białka z hektara, potem groch – 754 kg białka z hektara. Łubin żółty 585 kg białka z hektara) i wąskolistny (560 kg białka z hektara) są porównywalne, ale to przecież dwa razy białka mniej od łubinu białego.
Był to doskonały wstęp do perspektyw uprawy roślin bobowatych. Zapomniany nieco łubin biały wraca do łask, zwłaszcza w zachodniej Europie. Jego wcześniejsze mankamenty z późnym dojrzewaniem w warunkach polskiego klimatu i niepewnością zbioru suchych nasion złagodziły zmiany klimatyczne i ocieplanie się klimatu. Znaczenie łubinu białego rośnie, a hodowcy w pocie czoła pracują nad nowymi odmianami. I tutaj konkretne efekty ma HR Smolice i program hodowli łubinu białego rozwija.
W jaki sposób radzić sobie z antraknozą?
Dr Stanisław Stawiński podkreślał, że łubin biały plonuje z łubinów najwyżej. Oczywiście jego bolączką jest wrażliwość na antraknozę. I tutaj bardzo cenna i praktyczna rada dla rolników. Z tego właśnie względu wskazany jest wysiew dwuletnich nasion łubinu. Sprawca choroby obecny na materiale siewnym, po dwóch latach traci patogeniczność i presja choroby będzie (przy siewie dwuletnich nasion) znikoma, a co najmniej znacznie niższa.
Najnowszą odmianą łubinu białego z HR Smolice zarejestrowaną w 2024 r., która w badaniach COBORU plonowała o 4,5% wyżej, dając plon1347 kg białka z hektara, jest SM Belter. Smolice mają jeszcze jedną odmianę łubinu białego – Butan, zarejestrowaną w 2000 r. Też jest bardzo dobra, ale ustępuje potencjałem tej najnowszej. Ponadto SM Betler ma ponad przeciętną zawartość białka (37,3%), jest odmianą nieco niższą (56 cm wysokości) i mniej skłonną do wylegania. Zawiera też mniej niż inne odmiany włókna (14%) i mniej alkaloidów (zaledwie 0,014%).
Który gatunek łubinu jest wiodący w jego uprawie?
Oczywiście nadal wiodącym w uprawie łubinów gatunkiem jest łubin wąskolistny. Dojrzewa wcześniej (w terminie dojrzewania owsa) jest łatwy w omłocie i co najważniejsze dla praktyki rolniczej – jest tolerancyjny na antraknozę. W tym gatunku hodowla smolicka też jest mocna (w portfolio 10 odmian słodkich i jedna gorzka), a odmianą najczęściej w Polsce uprawianą i rekomendowaną przez COBORU na Listach Odmian Zalecanych jest Agat.
Do uprawy na glebach najsłabszych VI klasy nadaje się łubin żółty (Smolice mają zarejestrowaną odmianę Salut). Znaczenie tego gatunku jednak maleje. Plonuje najsłabiej, a poza tym ten gatunek jest na antraknozę bardzo wrażliwy.
Jakie odmiany bobowatych są w ofercie HR Smolice?
A inne bobowate? Smolice są mocne w hodowli grochu. Cenioną odmianą jest Mefisto (odmiana pastewna, wysoka – rejestracja w 2019 r.) i SM Marker (rejestracja w 2023 r.). W Smolicach wyhodowano także odmianę Mandaryn i Milwa (odmiana pastewna).
Na konferencji i na poletkach obecni byli hodowcy oraz Paweł Żmijewski zajmujący się marketingiem HR Smolice. Zwrócił on uwagę na odmianę pszenicy ozimej Symetria. Jest niezwykle plenna, ale ten wielki potencjał pokazuje na mocnych glebach. Wymaga intensywnego prowadzenia, a jej mocną cechą są sztywne źdźbła i mała podatność na wyleganie. Paweł Żmijewski polecał na polu starszą odmianę Belissa, a szczególnie najnowszą zarejestrowaną w 2023 r. odmianę Persona.
W ofercie HR Smolice pojawiła się w zbożach pierwsza odmiana pszenżyta ozimego – Polo. W doświadczeniach rejestrowych odmiana plonowała powyżej 10 t/ha i wg rekomendacji Pawła Żmijewskiego jest optymalnym wyborem na słabe gleby. Co jeszcze jest ciekawego w smolickiej ofercie zbóż? Z pewnością seria nowych odmian przewódkowych żyta jarego. Poza znaną przez wszystkich polskich rolników starą, ale jarą odmianą Bojko są to: SM Ananke, SM Elara, SM Fobos i SM Stefano. Unikatową ofertą HR Smolice są pszenice ozime durum (twarde) SM Eris i SM Orkus.
Marek Kalinowski
