Obok wymienionych ziół cenne w poroście użytków zielonych i w diecie krów mlecznych są także: krwawnik pospolity, lebiodka pospolita, koper ogrodowy, rumianek pospolity, babka lancetowata czy mniszek lekarski.
Leczą, pobudzają apetyt
Zioła występujące w poroście traw wzbogacają paszę w mikroelementy, witaminy, glikozydy, alkaloidy, związki flawonowe, garbniki i inne związki, które wykazują działanie profilaktyczne, lecznicze i antyseptyczne. Są one cennym składnikiem runi wpływającym na apetyt pobieranie paszy przez zwierzęta, ale jeśli występują w poroście w umiarkowanych ilościach. Generalnie przyjmuje się, że udział ziół łąkowo-pastwiskowych w runi nie powinien przekraczać 10%.
Oczywiście utrzymanie użytku zielonego z takim udziałem ziół w poroście jest praktycznie niemożliwe, ale trzeba wiedzieć, że jest to bardzo cenny składnik zielonki. Jak wiemy, mniszek lekarski z racji nazwy też jest ziołem i jego umiarkowany udział jest korzystny. W praktyce szybko opanowuje porost, staje się chwastem, a jego sucha masa w nadmiarze jest balastem w paszy.
- Umiarkowany 10% udział ziół w runi jest bardzo korzystny, ale bardzo trudno jest kontrolować te proporcje. Np. mniszek lekarski bardzo szybko opanowuje porost stając się chwastem i balastem w zielonce
Wymienione na początku najbardziej wartościowe zioła, do których trzeba dorzucić przywrotniki nie zawsze chcą rosnąć na użytkach zielonych i są z niego wypierane przez konkurencyjne chwasty, np.: ożeń polny, skrzyp błotny, kuklik zwisły, jaskier ostry i jaskier rozłogowy.
Co za dużo, to niezdrowo
Między gatunkami ziół występują istotne różnice ze względu na specyficzne związki, ale też zawartość makro- i mikroelementów. Wszystkie co prawda zawierają na ogół dużo potasu, magnezu i wapnia, optymalne ilości miedzi i cynku i ale mało fosforu, ale np. krwawnik pospolity zawiera istotnie więcej magnezu, sodu i manganu oraz istotnie mniej – wapnia, miedzi i cynku. Krwawnik chętnie zjadany przez bydło stymuluje przemianę materii i krążenie krwi, ale długotrwałe skarmianie pasz z dużym jego udziałem może być szkodliwe ze względu na występujące w nim alkaloidy i glikoalkaloidy.
- Krwawnik lekarski pobudza do pracy gruczoły mleczne i zwiększa mleczność krów
Przywrotnik pospolity wyróżnia się natomiast istotnie niższą zawartością fosforu, ale jest ziołem najbardziej zasobnym w potas i wapń. Ze względu na dużą zawartość białka i substancji mineralnych, wartość paszowa przywrotników bywa porównywana do koniczyn. Przywrotniki zawierają substancje ułatwiające przemianę materii, przeciwdziałające nieżytom jelit, zwiększają sekrecję mleka i dodatnio wpływają na jego wartość.
Pobudzają mleczność
Zioła korzystnie wpływają na poprawę smakowitości pasz, ale ich działanie na organizm zwierzęcia jest wielostronne i złożone. Mogą być źródłem witamin lub biokatalizatorów, regulujących i przyspieszających przemianę materii w organizmie zwierzęcym. Dodatnio wpływają na wydzielanie soków trawiennych, zwiększają apetyt i perystaltykę jelit oraz poprawiają procesy wchłaniania składników pokarmowych.
Zioła mogą pobudzać gruczoły mleczne krów do wydzielania mleka i takie właściwości obok wspomnianego kminku zwyczajnego mają także: krwawnik pospolity, babka lancetowata, mniszek, przywrotnik pospolity, ostrożeń warzywny, barszcz zwyczajny, marchew zwyczajna, bluszczyk kurdybanek, żywokost lekarski. Oczywiście to oddziaływanie ma miejsce, jeżeli udział suchej masy ziół w paszy z użytków zielonych nie przekracza 10%.
Mają przyzwoitą wartość użytkową
Każdy z gatunków roślin w poroście, również zioła pojawiąjące się na łąkach i pastwiskach samorzutnie, ma przypisaną tak zwaną Liczbę Wartości Użytkowej (LWU). Są to wartości od 10 (najwyższa, najlepsza) do minus 3. Gatunkami traw o najwyższej Liczbie Wartości Użytkowej są: festulolium, życice (trwała, wielokwiatowa, westerwoldzka i mieszańcowa), kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, wiechlina łąkowa, lucerna siewna i koniczyna biała (LWU dla tych gatunków = 10) oraz kupkówka pospolita, wyczyniec łąkowy, koniczyna łąkowa, lucerna mieszańcowa (LWU = 9). Wymienione gatunki mają zbliżoną wartość użytkową, ale bardzo różnią się trwałością, przydatnością na określone siedliska oraz potencjałem produkcyjnym.
- Rumianek pospolity oddziałuje na zwierzęta leczniczo i jest dobrym dodatkiem przy problemach trawiennych
Wartościowymi komponentami na zbiorowiska łąkowe są też mietlica biaława (LWU – 8) i kostrzewa czerwona (LWU – 7). Prawie na takim samym poziomie Liczbę Wartości Użytkowej mają zioła: babka lancetowata (LWU 5–7), przywrotnik pasterski (5–7), kminek zwyczajny (5–7), krwawnik pospolity (4–6), mniszek lekarski (4–6), biedrzeniec mniejszy (4–5) i brodawnik jesienny (5–7). Daleko im do oceny 10 i dlatego zioła przy dużym ich udziale nieco zmniejszają potencjał produkcyjny łąk i pastwisk, ale jak podaliśmy w ich opisie – są cenne, bo bardzo korzystnie oddziałują na przemianę materii zwierząt, laktację i ich kondycję.
Marek Kalinowski
