Nowa WPR – mniej na inwestycje, więcej na mniejsze gospodarstwa oraz młodych rolników

Na WPR Komisja chce przeznaczyć 365 mld euro (w cenach bieżących), z tej kwoty 265,2 mld euro na płatności bezpośrednie, 78,8 mld euro na rozwój obszarów wiejskich i 20 mld euro na środki wsparcia rynkowego. Płatności bezpośrednie pozostaną więc zasadniczą częścią WPR. A co z ich wyrównaniem? Jak czytamy w unijnym komunikacie, nowe ramy WPR przewidują dalszą konwergencję poziomów płatności bezpośrednich między państwami członkowskimi, co przyczynia się do zobowiązania Komisji do zapewnienia bardziej sprawiedliwego podziału płatności bezpośrednich. Mechanizm, według którego ma odbywać się wyrównanie, pozostaje jednak niezmienny, co oznacza dla polskich rolników, iż z niego nie skorzystają. Nasi rolnicy otrzymują bowiem dopłaty bezpośrednie na poziomie wyższym niż 90% średniej unijnej. Wyrównanie może być zastosowane natomiast tylko w tych krajach członkowskich, w których, poziom dopłat jest poniżej 90% średniej unijnej.

Dla polskich rolników na lata 2021–2027 przewidziano na dopłaty i PROW łącznie 30,5 mld euro, z czego na dopłaty 21,2 mld euro, a na PROW – 9,2 mld euro. Jeśli te kwoty porównany z poprzednimi okresami finansowania, to łącznie na dopłaty i PROW w porównaniu do lat 2014–2020 otrzymamy o 1,6 mld euro mniej, ale o 1,8 mld euro więcej niż w okresie 2007–2013. Z opublikowanych na początku czerwca propozycji KE dotyczących wieloletnich ram finansowych wynika, iż po 2020 r. Polska w porównaniu z obecnym okresem finansowania otrzyma z Unii na dopłaty bezpośrednie o 91 mln euro więcej, ale aż o prawie 11 mld euro mniej na PROW.

Na jakim miejscu pod względem wielkości przewidzianego wsparcia plasujemy się w Unii?

Więcej od naszych rolników na dopłaty bezpośrednie otrzymają cztery kraje (patrz wykres) . Przodują w tym względzie Francuzi (50 mld euro) oraz kolejno Niemcy (33,8 mld euro), Hiszpanie (33 mld euro) i Włosi (25 mld euro). W obecnej perspektywie finansowej oprócz wymienionych już krajów wyprzedziła nas jeszcze Wielka Brytania – kraj, który wychodzi z UE i jest głównym winowajcą cięć w przyszłym unijnym budżecie. Jeśli chodzi o pieniądze na PROW, to utrzymamy pozycję lidera. Na drugim miejscu będą Włosi (8,9 mld euro, potem Francuzi (8,5 mld euro) oraz Hiszpanie (7 mld euro).

Co jednak ważne, w przyszłej WPR ma być położony większy nacisk na mniejsze i średnie gospodarstwa rolne. Dlatego też gospodarstwa, które będą otrzymywały 60 tys. euro i powyżej będą miały ograniczane płatności bezpośrednie, a górna granica płatności na gospodarstwo nie będzie mogła przekroczyć 100 tys. euro. Według propozycji KE, zmniejszanie płatności ma odbywać się wg następującego schematu:

Małe gospodarstwa będą mogły jak dotychczas korzystać z uproszczonej formy występowania o płatności bezpośrednie. Jednakże, tym razem to od każdego państwa członkowskiego ma zależeć, jak zdefiniuje małe gospodarstwo.

Komisja kładzie nacisk na to, by wsparcie trafiało do prawdziwych rolników. Podobnie jak w przypadku małych gospodarstw, każde państwo członkowskie będzie musiało ustalić swoją definicję takiego rolnika. Definicja ta musi gwarantować, że nie można udzielać wsparcia tym, których działalność rolnicza stanowi jedynie nieznaczną część ich ogólnej działalności. Rozporządzenie stanowi również, że definicja uzgodniona w każdym państwie członkowskim nie może wykluczać rolników prowadzących działalność rolniczą (tzn. tych, którzy prowadzą aktywną działalność rolniczą, ale również prowadzą działalność pozarolniczą poza gospodarstwem).

Nowa WPR jeszcze silniej niż obecna stawia na młodych rolników. Państwa członkowskie mają zarezerwować co najmniej 2% krajowego przydziału na płatności bezpośrednie na wsparcie dla młodych rolników rozpoczynających działalność. Może to być, jak dotychczas, dodatkowa roczna płatność oddzielona od produkcji na hektar lub dotacja na inwestycje.

Maksymalna kwota pomocy na założenie działalności rolniczej przez młodych rolników zostanie zwiększona do 100 tys. euro.

Zakłada się, że kraje członkowskie będą mogły w PROW ustanowić takie wsparcie dla młodych, które poprawi im dostęp do ziemi. Ponadto państwa członkowskie będą mogły ustanowić instrumenty finansowe wspierające kapitał obrotowy dla młodych rolników, którzy często stoją w obliczu znacznych trudności związanych z finansowaniem, biorąc pod uwagę wysokie inwestycje i niskie zyski gospodarstwa rolnego na etapie rozruchu.

Oprócz wspierania młodych rolników oraz mniejszych i średnich gospodarstw nowa WPR będzie skoncentrowana bardzo mocno na wspieraniu działań na rzecz środowiska i klimatu. Trzy z dziewięciu konkretnych celów przyszłej WPR będą dotyczyły środowiska i klimatu. Chodzi o kwestie związane ze zmianą klimatu, zasobami naturalnymi, różnorodnością biologiczną, siedliskami i krajobrazami. Państwa członkowskie będą musiały w planach strategicznych określić, w jaki sposób zamierzają osiągnąć te cele, zapewniając rolnikom spełnienie wszystkich przewidzianych wymagań w zakresie środowiska i klimatu.

• W nowej WPR Polska ma otrzymać 9,2 mld euro na rozwój obszarów wiejskich. Jest to kwota o 4,2 mld euro mniejsza niż w PROW 2007–2013 i o 1,7 mld euro mniejsza niż w PROW 2014–2020
  
  

Przyszła WPR ma uzależnić wsparcie dochodu rolników oraz płatności obszarowych i zwierzęcych z zastosowaniem praktyk rolniczych przyjaznych dla środowiska i klimatu. Każdy kraj członkowski będzie musiał z krajowych przydziałów płatności bezpośrednich realizować tzw. ekoprogramy. Jednakże rolnicy nie będą zobowiązani do przyłączenia się do nich. Te programy będą musiały wykraczać poza to, co jest już wymagane w ramach cross compliance. Każde państwo członkowskie powinno zaprojektować je według własnego uznania. W przyszłej WPR planuje się utrzymanie „zobowiązań rolnośrodowiskowoklimatycznych”, które będą ponownie obowiązkowe dla państw członkowskich, ale dobrowolne dla rolników Na takie programy trzeba będzie przeznaczyć co najmniej 30% swojego budżetu przewidzianego na PROW.

Komisja przewiduje również wsparcie rynków rolnych. Większość instrumentów wsparcia w ramach wspólnej organizacji rynków pozostanie niezmieniona (prywatne przechowywanie, szklanka mleka, itp.). Istotną zmianą jest to, że dotychczasowe programy będą musiały zostać włączone do planu strategicznego WPR każdego kraju. Państwa członkowskie będą miały możliwość (jeśli uznają to za konieczne) zaprojektowania programów operacyjnych (inaczej zwanych interwencjami sektorowymi) też dla innych sektorów. Mogą to być wszystkie sektory rolnictwa od zboża i mięsa po nasiona i rośliny żywe i drzewa, poza alkoholem etylowym i tytoniem. Na te interwencje sektorowe kraj może odłożyć do 3% budżetu w pierwszym filarze czyli z płatności bezpośrednich.

Proponuje się również utrzymanie wsparcia na dotychczasowych zasadach do produkcji. Na wsparcie dochodów powiązanych z produkcją, państwa członkowskie mogą przeznaczyć maksymalnie 10% swoich płatności bezpośrednich. Dodatkowe 2% można przeznaczyć na wsparcie upraw roślin wysokobiałkowych.

Środki na rolnictwo dla Polski z budżetu UE 
(mld euro, ceny bieżące)

	2007–2013	2014–2020	2021–2027
Płatności bezpośrednie	15,222	21,148	21,239
PROW	13,399	10,941	9,225
Razem	28,621	32,089	30,464

Co ważne, państwa członkowskie zostaną zobligowane do wspierania narzędzi zarządzania ryzykiem w ramach PROW, aby pomóc rolnikom w zarządzaniu ryzykiem związanym z produkcją i dochodami, na które nie mają oni wpływu. Tego rodzaju wsparcie, które będzie miało formę wkładów finansowych do składek na systemy ubezpieczeniowe i fundusze wspólnego inwestowania, obejmujących zarówno ryzyko produkcji, jak i dochodu, będzie obowiązkowe dla wszystkich państw członkowskich.

Wnioski dotyczące trzech rozporządzeń związanych z WPR 2021–2027 zostaną przesłane do Parlamentu Europejskiego i Rady. Współustawodawcy będą wówczas odpowiedzialni za zajęcie stanowiska w odniesieniu do wniosków Komisji.

Na nieformalnym posiedzeniu Rady Europejskiej ds. rolnictwa, która odbyła się 5 czerwca br. w Sofii, Philip Hogan, komisarz ds. rolnictwa apelował do zebranych przedstawicieli państw członkowskich, aby jak najszybciej zakończyć negocjacje w sprawie przyszłej WPR. Jako idealny termin sfinalizowania negocjacji wskazał marzec przyszłego roku.

W Sofii ostro przeciw cięciom w budżecie na rolnictwo zaprotestowali przedstawiciele Francji, których poparły delegacje z Belgii, Rumunii i Czech. Francuski minister rolnictwa wraz z przedstawicielami resortów rolnictwa z Hiszpanii, Irlandii i Portugalii wystosował oświadczenie, w którym domaga się wzrostu funduszy na WPR. Stanowisko zawarte w tym oświadczeniu poparli również przedstawiciele fińskiego i greckiego rządu. Delegacja niemiecka, podobnie jak słowacka, sprzeciwiała się zaproponowanej przez KE redukcji płatności bezpośrednich dla większych gospodarstw. Planowany mechanizm redukcji spotkał się natomiast z aprobatą Słowenii.