Obniżenie czynszu dzierżawnego z powodu suszy

W świetle art. 700 k.c. obniżenie czynszu jest dopuszczalne:
gdy nastąpiło znaczne zmniejszenie zwykłego przychodu z przedmiotu dzierżawy za dany okres gospodarczy oraz było ono wynikiem okoliczności, za które dzierżawca nie ponosi odpowiedzialności i które nie dotyczą jego osoby.

Należy jednak podkreślić, że Kodeks cywilny nie wylicza okoliczności uzasadniających żądanie obniżenia czynszu. Poza tym nie definiuje też pojęcia zwykłego przychodu ani nie określa stopnia jego zmniejszenia, które można byłoby uznać za znaczny. Nie ma jednolitego stanowiska w sprawie wyjaśnienia przesłanek uprawniających dzierżawcę do żądania modyfikacji świadczenia czynszowego na podstawie tego przepisu. Rzadko w tej kwestii wypowiadał się także Sąd Najwyższy.

Zdaniem np. ANR, przy stosowaniu art. 700 k.c. konieczne są uproszczenia i dlatego od wielu lat przyjmuje się, że znaczne obniżenie przychodów ma miejsce, jeżeli powierzchnia upraw, na której wystąpiły straty, stanowi co najmniej 5% użytków rolnych. Straty te zaś wyrażają się w spadku plonów większym niż 15% w porównaniu do średnich z lat poprzednich (www.anr.gov.pl). Jednak takich zasad nie stosuje się do dzierżawy gruntów rolnych od gminy. W przypadku gminy zastosowanie ma Kodeks cywilny i Ustawa z 21 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomościami, a nie z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

Nie ulega wątpliwości, że w przypadku gdy w wyniku suszy, czyli okoliczności, za które producent rolny nie ponosi odpowiedzialności i które nie dotyczą jego osoby, gdy nastąpiło znaczne zmniejszenie zwykłego przychodu, dzierżawca nabywa uprawnienie do żądania obniżenia czynszu dzierżawnego. Wtedy dzierżawca powinien wystąpić z wnioskiem o obniżenie czynszu do wydzierżawiającego. W sytuacji gdy wydzierżawiający złoży oświadczenie zgodne z wnioskiem dzierżawcy, należy przyjąć, że dochodzi do zwolnienia dzierżawcy z zapłaty czynszu w części objętej żądaniem. Jeżeli jednak wydzierżawiający nie wyrazi zgody na obniżenie czynszu i nie złoży oświadczenia woli o treści żądanej przez dzierżawcę, wówczas dzierżawca może wystąpić do sądu z żądaniem wydania orzeczenia stwierdzającego obowiązek wydzierżawiającego do obniżenia czynszu dzierżawnego.

Pozostaje jeszcze kwestia uznania obniżenia czynszu za pomoc de minimis w rolnictwie. Należy zaznaczyć, że dochody z czynszu dzierżawnego gruntów rolnych należących do jednostek samorządu terytorialnego oraz gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa zaliczane są do środków publicznych w świetle ustawy o finansach publicznych. Z tego powodu obniżenie czynszu od gruntów komunalnych oraz państwowych uznawane jest za pomoc de minimis w rolnictwie. Jak już wielokrotnie podkreślaliśmy w TPR, mimo że pomoc w ramach zasady de minimis w rolnictwie jest popularna na wsi, żaden akt prawny nie zawiera zamkniętego katalogu środków zaliczanych do przedmiotowej pomocy oraz instytucji jej udzielających. Całkowita kwota pomocy de minimis w rolnictwie przyznanej przez państwo członkowskie jednemu producentowi rolnemu nie może przekroczyć 15 tys. euro w ciągu 3 lat podatkowych. Pułap ten stosuje się bez względu na formę pomocy i jej cel.