Według art. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nabycie własności gruntów stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym zwalnia się od podatku. Zwolnienie to funkcjonuje, jeśli w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a jego powierzchnia po utworzeniu lub powiększeniu będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha. Dodatkowo, gospodarstwo to powinno być prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia. Powyższe zwolnienie stanowi pomoc de minimis w rolnictwie.
Budynki gospodarcze
Problem dotyczy zwolnienia od podatku budynków, które są posadowione na tym gruncie rolnym. Chodzi zatem o grunty rolne zabudowane. Uwagę należy bowiem zwrócić na fakt, że art. 4 ww. ustawy wskazuje, że zwolnienie odnosi się do gruntów stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami. Stosując dosłowną wykładnię tego przepisu, stwierdzić należy, że zwolnienie nie dotyczy części składowych nieruchomości w postaci budynków lub budowli. Obejmuje natomiast drzewa i inne rośliny, co bezpośrednio wynika z art. 4.
Mimo, że art. 48 Kodeksu cywilnego wskazuje, że z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny, pod względem podatkowym ustawodawca traktuje inaczej grunty rolne i drzewa, a inaczej budynki na nich posadowione.
Zatem, nabywając zabudowane grunty rolne i korzystając ze zwolnienia w odniesieniu do tych gruntów, drzew oraz innych roślin, będzie musiał Pan uiścić podatek od wszystkich budynków, zarówno mieszkalnych, jak i gospodarczych.
Od budynków gospodarczych zapłacić należy podatek od spadków i darowizn. Zgodnie z ustawą podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość). Wartość ustala się według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
- 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
- do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
- do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
- do grupy III – innych nabywców.
Wysokość podatku zależna jest od grupy podatkowej (patrz tabela).
| Wartość w zł | Wysokość podatku | |
| 1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej | ||
| 10 278 | 3% | |
| 10 278 | 20 556 | 308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł |
| 20 556 | 822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł | |
| 2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej | ||
| 10 278 | 7% | |
| 10 278 | 20 556 | 719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł |
| 20 556 | 1644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł | |
| 3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej | ||
| 10 278 | 12% | |
| 10 278 | 20 556 | 1233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł |
| 20 556 | 2877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł | |
Maszyny zwolnione
Należy także dodać, że według art. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn. Te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie mogą jednak zostać przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim. Niedotrzymanie tego warunku powoduje utratę zwolnienia.
Co z mieszkaniem?
W przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, Ustawa o podatku od spadków i darowizn umożliwia pewną ulgę. Chodzi o niewliczanie do podstawy opodatkowania czystej wartości budynku lub lokalu do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej. Te preferencje można zastosować w stosunku do osób zaliczanych do I grupy podatkowej, jeśli wskazane obiekty zostały nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego i windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy.
Natomiast osoby zaliczane do II i III grupy podatkowej mogą z tego skorzystać, jeśli nabycie odbyło się w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego i windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego. Jednakże spośród osób z III grupy podatkowej ulga dotyczy tylko tych, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.
Ustawa stanowi także, że ulga przysługuje osobom, które łącznie spełniają następujące warunki:
- w chwili nabycia posiadają obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich UE lub EFTA;
- nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość;
- nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym;
- nie są najemcami lokalu lub budynku;
- będą zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokonają jego zbycia przez okres 5 lat.
dr hab. Aneta Suchoń
