Przede wszystkim należy podkreślić, że otrzymując emeryturę lub rentę z tytuły niezdolności do pracy, można uzyskiwać dodatkowe przychody. Z reguły jednak po przekroczeniu określonej w przepisach kwoty świadczenie emerytalne (rentowe) ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu. Chodzi głównie o przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w świetle ustawy uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności. Mowa jest tutaj przede wszystkim o umowach: o pracę, zlecenia, agencyjnej, o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Ustawodawca miał na myśli także pracę wykonywaną na podstawie umowy o dzieło, pod warunkiem jednak, iż taką umowę emeryt (lub rencista) zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, oraz prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej oraz współpracę przy jej wykonywaniu, pracę wykonywaną w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych, odpłatne pełnienie służby w policji, straży pożarnej i innych służbach mundurowych.
Ustawa wskazuje, że dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód przyjmuje się ten stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne. Powyższe zasady stosuje się również do emerytów i rencistów osiągających przychód z tytułu działalności wykonywanej za granicą. Za przychód uważa się także kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku i dodatku wyrównawczego. Powyższych zasad nie stosuje się do honorariów z tytułu działalności twórczej i artystycznej.
Co ważne, do przychodów, których przekroczenie powoduje zawieszenie albo zmniejszenie świadczenia emerytalnego (rentowego) nie wlicza się przychodów uzyskiwanych z gospodarstwa rolnego przez jego właściciela. Natomiast wlicza się, jeżeli emeryt (rencista) pracuje w gospodarstwie na podstawie umowy o pracę czy np. zlecenia.
Ustawa o emeryturach i rentach z FUS wskazuje, że prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Pod uwagę bierze się to za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszone przez GUS.
W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższej jednak niż 130% tej kwoty, ZUS wyda decyzję o zmniejszeniu wysokości świadczenia. Emeryturę (rentę z tytułu niezdolności do pracy) zmniejsza się wtedy o kwotę przekroczenia przychodu.
Od 1 września 2015 r. kwota przychodu odpowiadająca:
- 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2015 r. wynosi 2698,50 zł;
- 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2015 r. wynosi 5011,40 zł.
Oznacza to, że emeryt (rencista) bez żadnych konsekwencji może miesięcznie osiągać przychody niższe niż 2698,50 zł. W przypadku przekroczenia tej kwoty świadczenie zostanie zmniejszone. Należy także podkreślić, że niezależnie od wysokości osiąganego przychodu zawieszeniu ani zmniejszeniu nie podlegają świadczenia emerytów, którzy powszechny wiek emerytalny osiągnęli przed przejściem na emeryturę, jak też przed podjęciem pracy zarobkowej.
Emeryt (rencista) ma obowiązek poinformować ZUS o podjęciu dodatkowej pracy zarobkowej i osiągniętych przychodach objętych ubezpieczeniem społecznym i kwotach pobranych zasiłków.
Artykuł 103a ustawy stanowi także, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.
