Debata na temat przyszłości ochrony roślin
Rolnicy mają coraz większy problem z dostępnością substancji czynnych na rynku. W związku z wydawanymi przez Komisję Europejską dyrektywami, z roku na rok znikają kolejne środki ochrony roślin, dotychczas niezbędne w ich uprawie. O tym, jak pogodzić rosnącą presję regulacyjną, malejącą liczbę substancji czynnych, oczekiwania konsumentów i wymogi konkurencji rynkowej z realiami gospodarstw, które muszą zachować opłacalność produkcji rozmawiano podczas debaty „Rolnik w centrum”, zorganizowanej przez Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin (PSOR).
W dyskusji wzięli udział przedstawiciele nauki, administracji, organizacji rolniczych i praktycy, koncentrując się na roli nowoczesnej ochrony roślin oraz potrzebie stabilnych, przewidywalnych regulacji dla polskiego rolnictwa.
Presja regulacyjna ciąży nad rolnikami
W ocenie uczestników debaty rolnicy funkcjonują obecnie w warunkach silnej presji regulacyjnej, która przekłada się na podejmowane przez nich decyzje i zakres śor, z których mogą korzystać. Zdaniem dyrektor generalnej PSOR Małgorzaty Bojańczyk, kluczowe dla rozwiązania trudności napotykanych przez rolników może być prowadzenie szerokiego dialogu, z uwagi na to, że prawo wyprzedza ich realne możliwości, a utrzymanie opłacalność produkcji jest coraz trudniejsze.
Z rynku zniknęło ponad 100 śor
Bojańczyk zwróciła również uwagę na narastający problem malejącej liczby substancji czynnych dostępnych w Unii Europejskiej - w ciągu ostatnich pięciu lat w UE nie zatwierdzono żadnej nowej substancji czynnej, podczas gdy wycofano 83 substancje chemiczne i 21 biologicznych.
Nie da się więc nie zauważyć, że dostępność śor jest coraz mniejsza, a ryzyko straty plonów i przyspieszone narastanie odporności patogenów coraz większe.
Rolnicy sięgają po nielegalne śor?
W ocenie dyrektor PSOR, brak wprowadzania na rynek śor środków zastępczych i jednoczesne wycofywanie kolejnych substancji prowadzi do zwiększenia użycia produktów nielegalnych.
- Rolnicy chcą prowadzić działalność w warunkach, które pozwolą im myśleć nie tylko o kolejnym sezonie, ale o rozwoju gospodarstwa w perspektywie wielu lat. Polski rolnik ma prawo czuć, że jego perspektywa jest wysłuchana i brana pod uwagę - podkreśliła Małgorzata Bojańczyk, dyrektor generalna PSOR.
Skuteczność preparatów biologicznych jest ograniczona
W dyskusji najczęściej mówiono o braku jasnych definicji prawnych dla biopreparatów, nierównym dostępie do nowych technologii, opóźnieniach rejestracyjnych w UE oraz braku realnych zamienników dla wycofywanych substancji.
Jak wskazała Bojańczyk, w Polsce z 2800 zarejestrowanych środków tylko 55 ma charakter mikrobiologiczny, a w całej UE spośród 420 substancji czynnych jedynie 70 to mikroorganizmy.
Uczestnicy zgodzili się, że środki biologiczne mogą wspierać klasyczną ochronę, ale jej nie zastąpią. Prof. Roman Kierzek (IOR-PIB) zaznaczył, że ich skuteczność jest wciąż ograniczona, dlatego powinny być traktowane jako element integrowanej ochrony roślin, a nie nagła alternatywa.
Bezpieczne środki i wiedza rolnicza jako podstawa gospodarowania
W trakcie dyskusji często powracano do problemu nielegalnych środków ochrony roślin. Z badań PSOR wynika bowiem, że wielu rolników wciąż nie potrafi odróżnić podróbek, np. we wrześniu 2025 r. potrafiło to jedynie 44% badanych. Tymczasem szara strefa stanowi około 14% rynku w Europie (dane EUIPO). W związku z tym uczestnicy podkreślali, że kluczowe są edukacja oraz zapewnienie rolnikom bezpiecznego dostępu do legalnych produktów.
Natomiast Bojańczyk zwracała uwagę, że rolnicy potrzebują nie tylko skutecznych środków, ale przede wszystkim jasnych zasad i pewności, że używane preparaty są legalne i sprawdzone, stąd nacisk na edukację i rozwój odpowiedzialnego rynku.
Trudności w ochronie roślin i ryzyko dla gospodarstw
Uczestnicy omówili również duże konsekwencje nagłego wycofywania kluczowych substancji, które utrudnia planowanie zabiegów. Dr Paweł Krawiec wskazał, że każda zmiana etykiety lub zakresu stosowania generuje poważne ryzyko, bo gospodarstwo nie może funkcjonować w ciągłej niepewności. Natomiast Krzysztof Nykiel (KZPBC) zwrócił uwagę na trudną sytuację plantatorów buraka cukrowego, ponieważ najskuteczniejsze śor do ochrony buraka cukrowego już wycofano, a nowe mają efektywność zaledwie 60–70%.
Rolnictwo precyzyjne – szansa i wyzwanie
Bojańczyk przypomniała także o planowanych w UE inwestycjach rzędu 14 mld euro w cyfrowe i biologiczne rozwiązania, m.in. w inteligentne opryskiwacze, drony i platformę AgriGuide. Uczestnicy zwrócili jednak uwagę na wysokie koszty inwestycji, które są barierą zwłaszcza dla mniejszych gospodarstw. Robert Nowak (KRIR) zaznaczył, że innowacje muszą być dostępne także dla średnich i małych rolników, a Łukasz Pergoł dodał, że młodym rolnikom przeszkadza też zmienność przepisów, co utrudnia planowanie rozwoju.
Stabilne prawo, edukacja i dialog – fundament odpowiedzialnego rolnictwa
Ostatecznie wszyscy uczestnicy zgodzili się, że rolnicy potrzebują stabilnych i czytelnych zasad stosowania środków ochrony roślin, aby planować produkcję bez ryzyka nagłych zmian. Podkreślano też znaczenie szybszego udostępniania legalnych innowacji oraz edukacji w zakresie ich bezpiecznego stosowania, którego celem jest utrzymanie konkurencyjności europejskiej produkcji żywności i zapewnienie, że głos polskiego rolnika jest uwzględniany w procesie decyzyjnym.
oprac. Justyna Czupryniak-Paluszkiewicz na podst inf. pras. PSOR
