Jedyną zasadniczą wadą jęczmienia ozimego jest wyraźnie gorsza niż u innych zbóż ozimych mrozoodporność i z tego względu jego uprawa koncentruje się przede wszystkim w regionach zachodnich i południowo-zachodnich, z łagodniejszym klimatem. Odmiany różnią się pod względem mrozoodporności i tym bardziej do uprawy należy wybierać te sprawdzone w warunkach najbliższych gospodarstwu, czyli z Listy Zalecanych Odmian). LZO jęczmienia ozimego na jesień 2014 r. pokazujemy na mapie i do tych informacji dołączamy charakterystykę topowych odmian zalecanych do uprawy w większości województw.
Są też hybrydy
Krajowy Rejestr i LZO jęczmienia ozimego nie uwzględnia nowości dla tego gatunku, a są nimi odmiany hybrydowe. Na polskim rynku w ofercie handlowej, od kilku lat, ma je tylko firma Syngenta. Hybrydy jęczmienia ozimego charakteryzują się wysoką plennością oraz wysoką wartością paszową. Mają bardzo dobry, szybki start na wiosnę. Do wydania bardzo wysokiego plonu wystarczy obsada od 250 do 350 roślin tych odmian na metrze kw., co w przybliżeniu wyznacza normę wysiewu w granicach 90 kg/ha.
Odmiany hybrydowe w porównaniu z populacyjnymi znacznie lepiej tolerują opóźniony siew. Tworzą też bardzo dużą masę korzeniową i mają wysoki współczynnik krzewienia. Są wdzięczne za odchwaszczanie jesienne. Z badań już wykonanych wynika, że odmiany mieszańcowe jęczmienia ozimego mogą plonować nawet o 20% wyżej niż odmiany populacyjne.
Kluczowa cecha
– mrozoodporność
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych od wielu lat prowadzi badania mrozoodporności odmian zbóż ozimych (jęczmień, pszenica, pszenżyto) zarówno w podstawowych doświadczeniach polowych, jak i specjalnych, prowokacyjnych (chłodnia, skrzynia, nasyp, punktowe siewy polowe). W większości sezonów wegetacyjnych wiedza o mrozoodporności odmian czerpana jest wyłącznie z prowokacyjnych doświadczeń specjalnych, bo w warunkach naturalnych nie notuje się zimowych strat roślin badanych odmian zbóż. Tak było do zimy 2011/2012 r. i wyniki polowej oceny zimotrwałości po tym sezonie mają znaczący udział w zweryfikowanej, aktualnej ocenie mrozoodporności prezentowanej
w tabeli 1.
Mrozoodporność, jak i inne badane cechy roślin, oceniane są w badaniach COBORU w skali 9-stopniowej. Jak podają naukowcy z COBORU w opracowaniach, w przypadku mrozoodporności można w uproszczeniu przyjąć, że różnica 1 stopnia w skali 9-stopniowej na plus oznacza około 10% więcej zimujących roślin.
Z praktycznego punktu widzenia trzeba wiedzieć, że oceny mrozoodporności jęczmienia ozimego są nieporównywalne z ocenami odmian pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego. Ocena 5 dla pszenicy ozimej ma zupełnie inny wymiar praktyczny niż 5 dla jęczmienia ozimego. W prowokacyjnych doświadczeniach specjalnych mrozoodporność jęczmienia ozimego testowana jest przez mrożenie roślin jęczmienia w chłodni w temperaturze od -10 do -14 st. C, natomiast pszenicy i pszenżyta w temperaturze od -15 do -18 st. C .
Rekomendowane
Obecnie w Krajowym Rejestrze znajduje się 21 odmian jęczmienia ozimego. Siedemnaście z nich to odmiany pastewne wielorzędowe, dwie są dwurzędowe pastewne i dwie dwurzędowe browarne. Z tego grona zdecydowana większość, bo aż 17 odmian, znajduje się na Listach Zalecanych Odmian. Poniżej przedstawiamy charakterystykę (wg COBORU) tych rekomendowanych najczęściej.
Antonella. Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia (5,0). Odporność na mączniaka prawdziwego i czarną plamistość – duża do bardzo dużej, na plamistość siatkową i rynchosporiozę – duża, na rdzę jęczmienia – dość duża. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia średni, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność bardzo dobra.
Souleyka. Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia 5 w skali 9- stopniowej. Odporność na mączniaka, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i czarną plamistość – duża, na rynchosporiozę – średnia. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki wyższy niż średnio dla gatunku. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.
KWS Meridian. Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia (5,0). Odporność na rynchosporiozę – dość duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i czarną plamistość – średnia, na mączniaka prawdziwego – dość mała. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie i tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność bardzo dobra.
Lomerit. Odmiana typu pastewnego o średniej mrozoodporności. Odporność na czarną plamistość jest dość duża, na pozostałe choroby – średnia, jedynie na mączniaka i rdzę dość mała. Rośliny są dość wysokie o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren jest bardzo duża, wyrównanie ziarna dobre, zawartość białka mała do bardzo małej. Plenność dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.
Titus. Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia (5,5). Odporność na pleśń śniegową, mączniaka prawdziwego i rdzę jęczmienia – dość duża, na plamistość siatkową, rdzę źdźbłową, rynchosporiozę i czarną plamistość – średnia. Rośliny wysokie do bardzo wysokich, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna średnie. Gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Zawartość białka w ziarnie przeciętna. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność dobra do bardzo dobrej.
Fridericus. Odmiana typu pastewnego o średniej mrozoodporności 5 w skali 9-stopniowej. Zdrowotność średnia, z większą odpornością na plamistość siatkową, mniejszą na mączniaka. Rośliny o większej odporności na wyleganie są niższe. Kłoszenie i dojrzewanie odmiany jest późniejsze. Plon ziarna wysoki. Masa 1000 ziaren i wyrównanie duże. Zawartość białka bardzo duża. Jest to odmiana o mniejszej reakcji na intensywny poziom agrotechniki. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.
Marek kalinowski
