Len oleisty - jak go uprawiać?

Podobnie w Polsce powierzchnia uprawy tej rośliny powiększyła się w 2016 r. o 45% w odniesieniu do poprzedniego roku i wynosiła ponad 7500 ha. Poza tym znaczący wpływ miały dopłaty z Unii Europejskiej wynoszące w 2016 r. 290 zł/ha.

Plantatorzy lnu

oleistego oczekują, że również w br. podobne wsparcie finansowe będzie realizowane. Bowiem przydatność siemienia lnianego jako komponentu do pasz treściwych i jego wartości prozdrowotne są większe od nasion roślin strączkowych, które tylko częściowo są wykorzystywane na pasze, a reszta przeznaczana jest na eksport. Natomiast krajowa produkcja nasion lnu oleistego nie pokrywa zapotrzebowania głównie na olej spożywczy i dodatek do pieczywa, dlatego jest uzupełniana importem gorszej jakości nasion z krajów Bliskiego Wschodu.

Tymczasem len oleisty może być uprawiany na terenie całego kraju. Z uwagi na dobrze rozwinięty system korzeniowy, głęboko wnikający do gleby, lepiej znosi okresowe niedobory wody od lnu włóknistego. Z tego powodu można go uprawiać również w rejonach kraju o niższych opadach atmosferycznych (< 550 mm).

Do uprawy lnu oleistego przydatne są głównie gleby kompleksu pszennego i żytniego bardzo dobrego (klasa III–IV). Natomiast gleby bardzo ciężkie, zlewne oraz lekkie zalegające na piasku nie nadają się pod uprawę tej rośliny.

Len oleisty jest wdzięczny za dobre stanowisko, np. po burakach, roślinach strączkowych i po zbożach jarych. Jednak ze względów fitosanitarnych nie powinien być uprawiany na tym samym polu częściej niż co 5–6 lat. W celu zapewnienia dobrych plonów nasion lnu, uprawę roli należy rozpocząć orką jesienną wykonaną na średnią głębokość. Wiosną tylko włóka i brony, a wyjątkowo na glebach zlewnych – kultywator, aby zatrzymać maksymalną ilość wody w glebie.

Przed wyborem pola

pod uprawę lnu oleistego trzeba pobrać próby gleb i przesłać je do stacji chemiczno-rolniczej dla oznaczenia zawartości składników pokarmowych, odczynu gleby, a przede wszystkim metali ciężkich takich jak kadm, miedź, ołów i cynk. Szczególnie na glebach kwaśnych mogą występować nadmierne ilości metali ciężkich. Wówczas należy zrezygnować z uprawy lnu oleistego na cele spożywcze a glebę dobrze zwapnować i przeznaczyć pod uprawę roślin nieżywnościowych.

Bezpośrednio przed siewem nasion trzeba zastosować nawożenie mineralne. W zależności od zasobności gleby w składniki pokarmowe trzeba wysiać następujące ilości w kg/ha: 40–60 N, 30–50 P2O5, 60–80 K2O i 15 MgO. Wapnowania nie należy stosować bezpośrednio przed siewem lnu. Natomiast wskazane jest nawożenie mikroelementami, jeżeli analizy gleb wykażą ich niedobór np. boru, siarki lub innych.

Nasiona lnu oleistego zawierają ok. 43% tłuszczu, 23% białka ogólnego, 22% węglowodanów, 8% włóknika, 3% popiołu i ok. 8% wody

Obecnie w uprawie lnu oleistego znajdują się na rynku nasiennym następujące odmiany: Szafir, Jantarol, Oliwin i Bukoz. Ta ostatnia odmiana wyróżnia się od pozostałych większą odpornością na choroby typu Fuzarium oraz wysoką plennością nasion. Wyniki plonowania wymienionych odmian lnu oleistego uzyskane w latach 2007–2009 w doświadczeniach COBORU przedstawione są w załączonej tabeli.

Zbioru lnu oleistego

dokonuje się kombajnem zbożowym podczas brązowych torebek i pełnej dojrzałości nasion. Jeżeli nasiona będą przeznaczane na cele spożywcze, nie należy przed zbiorem stosować desykacji. Nasiona bezpośrednio po zbiorze trzeba oczyścić z plew i dosuszyć zimnym powietrzem do wilgotności 8–10%. W takim stanie można je przechowywać przez długi okres, oczywiście w pomieszczeniach suchych i przewiewnych. Szczególnie materiał siewny przechowywany w wilgotnych pomieszczeniach jest bardzo podatny na obniżanie siły kiełkowania.

Na szczególną uwagę zasługują kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 i omega-6, aminokwasy egzogenne, śluzy i związki zwane lignanami. Lignany roślinne występujące w siemieniu lnianym mogą być w organizmie człowieka przetwarzane w lignany pochodzenia zwierzęcego. Niedobór tych substancji w organizmie człowieka jest związany z jego podatnością na rozwój niektórych typów chorób nowotworowych. Stąd siemię lniane zalecane jest jako źródło lignanów w diecie antynowotworowej. Natomiast substancje śluzowe siemienia lnianego działają osłaniająco i przeciwzapalnie w chorobach przewodu pokarmowego, wrzodach żołądkowych i dwunastnicy. Siemię lniane reguluje również trawienie i poprawia przemianę materii.

Len oleisty Bukoz

 

Zalety siemienia

lnianego znane są polskim rolnikom od wielu pokoleń i stosowane do przywracania zdrowia szczególnie cielętom i prosiętom. Poza tym okłady z nasion zmielonych i prażonych przyspieszają gojenie ran kłutych oraz wrzodów u zwierząt. Podobne działania mają lniane bandaże. Uwzględniając powyższe przydatności siemienia lnianego jako komponenta paszowego lub surowca do wyrobów spożywczych i kosmetycznych oraz jego wartości prozdrowotne, trzeba aktywniej popularyzować uprawę lnu oleistego w Polsce.

Warunkiem powodzenia w realizacji krajowego zapotrzebowania na siemię lniane jest zapewnienie plantatorom tej rośliny lepszej opłacalności od uprawy zbóż jak np. jęczmienia jarego na paszę. Przyjmując wolnorynkową cenę nasion lnu oleistego w wysokości ok. 3 zł/kg przy plonie 18 dt/ha uzyskuje się 5400 zł/ha przychodu. Do tego trzeba dodać wartość słomy, która przy plonie 30 dt/ha po 15 zł/dt wynosi 450 zł/ha. Zatem łączny przychód z nasion i słomy stanowi 5850 zł/ha.

Zbiór lnu dokonuje się w pełnej dojrzałości nasion, której oznaką jest brązowe zabarwienie torebek i charakterystyczne ich dzwonienie

Słoma może być wykorzystana do pozyskania włókna przeznaczanego na wyroby pozawłókiennicze albo jako surowiec do produkcji brykietów na opał. Przyjmując koszty uprawy 1 ha lnu oleistego w wysokości 4000 zł/ha plantator może uzyskać dochód w wysokości 1850 zł/ha nie licząc dopłat unijnych i krajowych. Natomiast w uprawie jęczmienia jarego na paszę przy plonie 60 dt/ha ziarna po 70 zł/dt oraz 50 dt/ha słomy po 12 zł/dt łączny przychód wyniesie 4800 zł/ha. Zakładając koszty uprawy 1 ha jęczmienia jarego w wysokości 3700 zł/ha, rolnik uzyska dochód wartości 1100 zł/ha.

Zatem można stwierdzić, że aktualnie dochód z uprawy lnu oleistego wyliczony na podstawie uproszczonego rachunku jest ok. 40% wyższy od dochodu z uprawy jęczmienia jarego na paszę. Do tego dochodzą jeszcze wartości prozdrowotne siemienia lnianego, które trudno przeliczyć na złotówki.

Henryk Burczyk
IWNiRZ – Poznań