O czym warto przypomnieć przed zimą?

Dobre zimowanie roślin ozimych czyli ich odporność na wszystkie niekorzystne warunki stresowe występujące zimą i na przedwiośniu warunkowane jest najmocniej tym, w jakiej fazie rozwoju poszczególne gatunki wchodzą w stan zimowego uśpienia. Na przykład pszenica najlepiej zimuje, jeśli w anabiozę (stan  fizjologicznego uśpienia) wejdzie w fazie 2–4 liści, żyto i jęczmień – po rozkrzewieniu, rzepak i rzepik – w fazie rozety z 6–8 liśćmi.

Jest ogólną wytrzymałością roślin  na wszystkie niekorzystne warunki zimy, które mogą powodować takie czynniki jak:  temperatura, wiatry, opady itd. Zimotrwałość jest cechą dziedziczną, ale znacznie modyfikowaną przez przebieg warunków pogodowych jak również agrotechnikę (nawożenie, gęstość i termin siewu).

To wytrzymałość roślin na niskie temperatury zimą. Wśród ozimin naszej strefy klimatycznej najbardziej mrozoodporne jest żyto, potem pszenica i jęczmień. Mrozoodporność jest cechą gatunkową, ze znacznymi jednak różnicami w obrębie odmian. Odmiany pochodzenia południowego są zdecydowanie miej wytrzymałe na niskie temperatury.

Jest wynikiem bezpośredniego działania mrozu na rośliny nieokryte śniegiem. Temperatura wymarzania żyta przy braku okrywy śnieżnej wynosi ok. -25 st. C, natomiast pod śniegiem żyto dobrze przetrzymuje spadki temperatury nawet do -35 st. C. Pszenżyto i pszenica znoszą spadki temperatur do -20 st. C bez okrywy śnieżnej i do -30 z okrywą śnieżną. Najmniej mrozoodporny jest jęczmień – wymarza już przy spadkach temperatury do -15 st. C bez okrywy śnieżnej i -25 st. C z okrywą śnieżną. Przy temperaturze -15 st. C  bez okrywy śnieżnej wymarza rzepak ozimy. Wytrzymałość na mróz (wymarzanie) zależy od gatunku, odmiany oraz zahartowania rośliny. Rośliny mogą rozhartować się po ociepleniu zimą  i stracić wytrzymałość na mróz.

Wyprzenie roślin następuje, gdy obfite opady śniegu pokrywają niezamarzniętą glebę. Rośliny, które nie są jeszcze w pełni fazy uśpienia wegetacyjnego oddychają. Rośliny tracą wówczas węglowodany, a ich nie syntetyzują. Potem następuje rozkład białek i porażenie roślin pleśnią śniegową. Najbardziej podatne na wyprzenie jest żyto, mniej pszenica i jęczmień. Rzepak, lucerna i koniczyny są bardziej odporne na wyprzenie. Tak jak warstwa śniegu na niezamarzniętej glebie, tak samo wyprzenie powoduje skorupa lodowa.

Zachodzi wtedy, kiedy zimą jest mało opadów śnieżnych, a rośliny narażone są bezpośrednio na wpływ suchych mroźnych wiatrów. Wiatr wysusza nadziemne części roślin, które nie mogą uzupełniać wody z zamarzniętej ziemi. Tkanki bez wody zamierają i wyglądają jak spalone. Uszkodzenia te zdarzają się głównie na plantacjach żyta.

Wysadzanie roślin i rozrywanie korzeni ma miejsce głównie wiosną. Gdy temperatura na przedwiośniu jest na tyle zmienna, że ziemia taje w ciągu dnia a zamarza nocą . Dochodzi wówczas do sukcesywnego pochłaniania większej ilości wody prze glebę i jej osiadania w dzień, a potem zamarzania i zwiększania objętości w nocy. Te powolne, ale systematyczne ruchy objętościowe powodują rozrywanie korzeniu roślin a nawet ich wysadzanie na powierzchnię. Największe ruchy dotyczą oczywiście gleb organicznych – najbardziej torfowych. Im wcześniejsza jest wiosna tym straty większe, a najbardziej wrażliwy na wysadzanie jest rzepak i rzepik ozimy.

Marek Kalinowski
(fot. Archiwum)