W krajowych warunkach najwcześniejsze odmiany soi kończą wegetację na początku września, nawet wcześniej. Odmiany późniejsze są gotowe do zbioru w kolejnych dekadach września, czasami dopiero w październiku.
Uprawa soi - rok 2024 był dla niej wyjątkowo dobry
W Krajowym rejestrze są obecnie 44 odmiany soi i sporo jest w badaniach urzędowych. Na 27 odmian soi na LOZ na 2025 r. aż 11 pochodzi ze Wspólnotowego katalogu CCA. To pokazuje dynamiczny postęp hodowlany. Wiele odmian zarejestrowanych w UE zanim przeszłoby etap polskich badań rejestrowych ustępowałoby już potencjałem plonotwórczym kolejnym nowym odmianom. Niemniej przebadanie potencjału odmian roślin w polskich warunkach, co robi COBORU w tzw. badaniach porównawczych, jest kluczowe, bo pozwala chociażby zaszeregować te odmiany do grup wczesności.
Zobacz też: Ziemniaki bardzo wczesne: lista odmian zalecanych na 2025 rok
W polskich warunkach z plonami soi uzyskiwanymi w doświadczeniach COBORU można uzyskać ponad 1000 kg (nierzadko 1500 kg) białka ogólnego/ha. Nasiona, zależnie od odmiany i sezonu, zawierają od ok. 36 do 40% białka ogólnego w suchej masie. Przy plonie nasion 4 t/ha (co jest do uzyskania w południowych rejonach Polski), plon białka może sięgnąć właśnie 1500 kg/ha. Duża liczba odmian z różnych grup wczesności, badania realizowane przez COBORU w ramach Inicjatywy Białkowej oraz Listy Odmian Zalecanych soi tworzone przez wszystkie województwa pokazują, że gatunek ten można z powodzeniem uprawiać w całym kraju.
W której części Polski soja plonuje najlepiej?
Na jakie realne plony nasion można liczyć? Plonowanie soi w sezonie wegetacyjnym 2024 roku w doświadczeniach porejestrowych było bardzo dobre. Średni plon nasion ze wszystkich serii wyniósł 40,5 dt z ha i był najwyższy w dziesięcioleciu. W serii I (odmiany bardzo wczesne i wczesne) uzyskano średnio 35,8 dt/ha i było to o 14% więcej niż w roku 2023. W serii II (odmiany średnio wczesne i średnio późne) średni plon wyniósł 40,4 dt/ha i był porównywalny do średniego plonu sprzed roku. W serii III (odmiany późne i bardzo późne) średnio uzyskano plon nasion na poziomie 45,2 dt/ha, tj. 11% wyższy niż w roku 2023.
W sprzyjającym soi ubiegłym roku w wielu gospodarstwach w całym kraju nierzadko zbierane były plony na poziomie 40 dt/ha, a w SDOO rejonu południowego plony ponad 50 dt/ha. Najwyżej plonującą w ub.r. odmianą późną w Stacjach rejonu południowego była Ikone. Jej plon wyniósł tam 55,3 dt/ha, a średni plon 8 testowanych tam późnych odmian soi 50,5 dt/ha. Warto przeanalizować te dane dostępne na stronie internetowej COBORU. Różnice w plonach możliwych do uzyskania w rejonach są duże, ale też postęp plonowania jest wyraźny. Wynika on z genetyki odmian, ale też z dopracowywanej i doskonalonej technologii uprawy soi. Dużą rolę odgrywa tutaj Inicjatywa Białkowa COBORU.
Szczepienie nasion kluczowe w uprawie soi
W doświadczeniach COBORU w ramach Inicjatywy Białkowej bada się i porównuje w szczególności wpływ na plonowanie różnych gęstości siewu, różne rozstawy międzyrzędzi, różne dawki azotu oraz kombinacje herbicydowe, a także wpływ fungicydów. Prowadzone są badania mikronawozowe i z użyciem nitraginy różnych producentów. Badane są także optymalne i opóźnione terminy siewu soi. Kluczowym i najważniejszym elementem agrotechniki soi jest szczepienie nasion. Po to uprawia się przecież bobowate, aby otrzymać plon nasion i uzyskać darmowy, związany z powietrza azot. Hektarowa plantacja soi obsiana nasionami zaszczepionymi wiąże w symbiozie z bakteriami Rhizobium japonicum od 80 do 150 kg azotu.
Soję można uprawiać praktycznie na wszystkich glebach pamiętając jednak, że roślina lubi lżejsze gleby, lecz wtedy wymaga zwiększonego nawożenia. Soja lubi też uregulowany odczyn pH gleby (nie lubi gleb kwaśnych). Nieodpowiednimi przedplonami dla soi są inne strączkowe, słonecznik, trawy i rośliny motylkowe drobnonasienne.
Lista Odmian Zalecanych soi na sezon 2025
Listy Odmian Zalecanych soi tworzone we wszystkich województwach są bardzo cenne dla praktyki rolniczej, bo uwzględniają potencjał plonowania w konkretnych warunkach glebowo-klimatycznych. Poniżej przedstawiamy charakterystykę (wg źródeł COBORU) trzech najczęściej rekomendowanych odmian.
- Abaca odmiana wczesna do średnio wczesnej (4). Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia roślin średni do wczesnego, długość fazy kwitnienia średnia. Termin osiągnięcia dojrzałości technicznej i żniwnej wczesny. Rośliny dość niskie. Najniższe strąki osadzone średnio wysoko. Odporność na wyleganie przed zbiorem przeciętna. Odporność na septoriozę – średnia, na bakteryjną plamistość i bakteryjną ospowatość – poniżej średniej. Równomierność dojrzewania średnia. Odporność na pękanie strąków duża. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasionach mała, tłuszczu surowego dość duża, włókna surowego średnia.
- Adessa odmiana wczesna (2,5). Plon nasion i białka średni, jednak większy niż innych odmian o podobnej wczesności. Termin kwitnienia roślin wczesny, okres kwitnienia średni. Termin osiągnięcia dojrzałości technicznej i żniwnej wczesny do bardzo wczesnego. Rośliny dość niskie. Osadzenie najniższych strąków bardzo niskie. Odporność na wyleganie przed zbiorem duża. Odporność na bakteryjną ospowatość, zgorzelową plamistość i na bakteryjną plamistość – średnia. Równomierność dojrzewania bardzo duża. Odporność na pękanie strąków średnia. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasionach mała, tłuszczu surowego bardzo duża, włókna duża do bardzo dużej.
- Arnold odmiana średnio wczesna (5).Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia roślin i długość fazy kwitnienia średnie. Termin dojrzałości technicznej średnio wczesny. Rośliny średnio wysokie. Najniższe strąki osadzone średnio wysoko. Odporność na wyleganie przed zbiorem średnia. Odporność na bakteryjną ospowatość i bakteryjną plamistość – duża, na septoriozę – dość duża. Równomierność dojrzewania dobra. Masa 1000 nasion mała. Zawartość białka ogólnego w nasionach średnia, tłuszczu surowego dość duża, włókna surowego – duża.
Marek Kalinowski
