W jaki sposób wapń naprawia glebę?

Uregulowanie odczynu gleby sprzyja poprawie jej właściwości fizycznych i chemicznych, ale również zmniejsza porażanie roślin przez niektóre choroby (np. kiłę kapustnych). Wapnowanie gleby sprzyja rozwojowi pożytecznych mikroorganizmów glebowych, które szybciej przetwarzają resztki pożniwne na materię organiczną.

Gleba o uregulowanym pH magazynuje większe ilości składników pokarmowych w formach przyswajalnych dla roślin (sorpcja). Gleby o uregulowanym odczynie mają też większą pojemność wodną.

Wapń regulując pH gleby odgrywa kluczową rolę w tworzeniu próchnicy. Gleby o właściwym, uregulowanym pH są cieplejsze, mają lepszą strukturę granulometryczną, lepsze właściwości fizykochemiczne, większą pojemność wodną, większą sorpcję wymienną, są łatwiejsze w uprawie, są żyzne. Już przy lekkim zakwaszeniu gleby minerały ilaste będące najdrobniejszą frakcją gleby zamiast tworzyć strukturę gruzełkowatą stają się mobilne i agregaty glebowe rozpadają się.

Nieodpowiednia, za niska kwasowość gleby związana z deficytem wapnia powoduje zwiększenie ruchliwości niebezpiecznych metali ciężkich i ujawnienie się toksyczności glinu dla roślin (pH poniżej 5,5). Stopniowe uwalnianie do gleby wolnych jonów wodorowych (H+) prowadzi w końcowym stadium procesu do wzrostu zawartości form nierozpuszczalnych metali, np. Al+++, które hamują procesy fizjologiczne roślin. Gromadzenie się tych jonów wyraźnie obniża produktywność gleb kwaśnych, przede wszystkim w górnej warstwie gleby. Wprowadzenie nawozów wapniowych do gleby neutralizuje wolne jony, głównie toksyczny glin i przywraca odpowiedni odczyn gleby dla większości roślin uprawnych.

W tym momencie należy podkreślić rzadko omawianą a wręcz kluczową informację o pH gleby. O odczynie decyduje równowaga między dodatnimi kationami a ujemnymi anionami. Ważna jest jednak nie tylko ta równowaga, ale przede wszystkim optymalny skład kationów kompleksu sorpcyjnego. Jak podawał na jednej z konferencji firmy Timac Agro prof. dr hab. Witold Grzebisz, taki optymalny skład kationów w glebach piaszczystych to: 60% Ca, 20% Mg, 6–8% K, 1% Na i 11–13% H, a dla gleb gliniastych 60-70% Ca, 10–20% Mg, 2-5% K, <3% Na i 10–15% H. Niestety, takich badań się nie robi. W Polsce bada się tylko pH i określa potrzeby wapnowania dostosowane do kategorii agronomicznej gleb, a potrzebne jest badanie zasobności gleb w kationy wapnia.

Z makroelementów fosfor najsilniej reaguje na zakwaszenie gleby, ponieważ najefektywniej plonotwórczo działa w glebie o odczynie zbliżonym do pH 7,0. Najsilniejsze wytrącanie fosforanów przez glin i żelazo odbywa się przy pH gleby 3–4, natomiast najsilniejsze wiązanie przez wapń zachodzi w glebie o pH powyżej 7.

Mając to na uwadze, powinniśmy odkwaszać gleby podnosząc pH do poziomu optymalnego dla danej kategorii agronomicznej, ale też wystrzegać się nadmiernego wapnowania, które może się przyczyniać do uwsteczniania przyswajalnego fosforu w glebie. W optymalnym odczynie jest większa przyswajalność Mg, K i N – głównie w formie amonowej. Jedyną wadą wapnowania, zwłaszcza przy gwałtownej zmianie odczynu jest to, że wzrost pH gleby ogranicza przyswajalność przez rośliny większości mikroelementów.

Marek Kalinowski

(fot. jamesanderson9182)