Mączniak prawdziwy rozwija się ekspresowo. Jak chronić zboża? Jakie progi szkodliwości?

Które gatunki zbóż atakuje mączniak prawdziwy?

Mączniak może zimować w postaci grzybni na oziminach i trawach wieloletnich. Jest ponadto gatunkiem zróżnicowanym biologicznie i charakteryzuje się formami specjalnymi, które porażają określone gatunki zbóż, najsilniej pszenicę, jęczmień oraz w mniejszym stopniu żyto, owies.

W jakich warunkach najlepiej rozwija się mączniak prawdziwy?

Grzyb zarodnikuje najlepiej w temperaturze 10–15°C, ale też w niższych i praktycznie nie potrzebuje do rozwoju wody. Ma idealne warunki rozwoju, kiedy temperatura w dzień wynosi 12–20 st. C a w nocy 5–12 st. C. Sprawca nie potrzebuje przy tym wilgoci, a krótkie okresy zwilżenia roślin przez rosę lub mgłę wystarczą do silnego rozwoju i rozprzestrzeniania się choroby. Do rozwoju potrzebuje odrobinę słońca, ale wystarczy mu mniej niż 5 godzin nasłonecznienia. W praktyce grzyb może obejść się bez wody, bo wystarczy mu para wodna wydostająca się z roślin w czasie transpiracji przez aparaty szparkowe. Może atakować wszystkie organy od podstawy źdźbła po liść flagowy i kłos.

Co warte podkreślenia, mączniak coraz częściej i mocniej poraża pszenżyto, tak mocno jak pszenice. Dlaczego? Okazuje się, że za sprawą fortelu ewolucyjnego mączniak porażający pszenżyto jest mieszańcem form specjalnych grzyba występujących na pszenicy i życie.

Jakie są pierwsze objawy porażenia mączniakiem prawdziwym?

Mączniak prawdziwy zbóż i traw inkubuje w temperaturze 15 st. C ok. 5 dni po czym, w zależności od przebiegu temperatury, w okresie od 3 do 7 dni po infekcji pojawiają się na roślinach pierwsze objawy choroby. To na początku białe kłaczki strzępków grzybni, na których szczycie będą odcinały się zarodniki infekując kolejne miejsca. Ten początkowy rozwój choroby trudno dostrzec, a to podstawa określania progu szkodliwości i ograniczania mączniaka.

Charakterystyczny wojłokowaty nalot mączniaka prawdziwego zbóż i traw z czarnymi owocnikami widać wyraźnie. Jednak trzeba szukać i obserwować pierwsze, słabo widoczne objawy porażenia w postaci pojedynczych, białych skupień struktur grzyba. To one są podstawą określania progu szkodliwości i decyzji o zabiegach

FOTO: Marek Kalinowski

Kiedy porażenie mączniakiem prawdziwym rozwija się najszybciej?

Szybki rozwój choroby następuje jednak w okresie późnowiosennym i letnim. Choroba po opanowaniu dolnych liści pnie się coraz wyżej. W sprzyjających warunkach może opanować całą roślinę, łącznie z kłosem. Na liściach, pochwach liściowych, źdźbłach, przeważnie po wykłoszeniu, a niekiedy nawet na kłosach, występuje początkowo biały lub szarobiały nalot złożony z grzybni i zarodników konidialnych grzyba. W okresie późniejszym nalot ten staje się wojłokowaty, grubieje i przybiera barwę brunatnoszarą z licznymi czarnymi punktami będącymi owocnikami grzyba. Silnie porażone liście przedwcześnie zasychają, mogą też zamierać całe rośliny.

W jaki sposób ograniczać porażenie mączniakiem prawdziwym?

W ograniczaniu sprawcy mączniaka prawdziwego zbóż i traw priorytet mają metody niechemiczne. Ważne jest wykonanie podorywki i starannej orki w celu zniszczenia resztek pożniwnych, na których dojrzewają owocniki. Należy unikać zbyt gęstego siewu i przenawożenia azotem, sąsiedztwa form jarych i ozimych tych samych gatunków zbóż i uprawiać odmiany odporne. Są oczywiście odmiany zbóż odporne na mączniaka, u który obserwuje się reakcję fenotypową na infekcje sprawcy choroby. Ta reakcja to powstawanie brunatnego przebarwienia tkanek w miejscu ich zakażenia i jest to reakcja obronna odmian, związana z genem odporności Mlo na mączniaka.

Zboża przed mączniakiem należy chronić zanim uzyska on rozwój stadium doskonałego (na nalocie pojawią się czarne punkty), a decyzję o chemicznym ograniczaniu mączniaka trzeba podejmować w oparciu o progi szkodliwości. Ocenę porażenia roślin należy dokonać zgodnie z zasadami, tj. po zebraniu próby roślin należy określić liczbę i procent porażonych źdźbeł w stosunku do analizowanych ogółem oraz stopień porażenia.

Na jęczmieniu w fazie krzewienia progiem szkodliwości jest 25–35% roślin z pierwszymi objawami porażenia (pojedyncze, białe skupienia struktur grzyba), a w fazie strzelania w źdźbło, gdy na 10% źdźbeł obserwujemy pierwsze objawy porażenia. W pszenicy ozimej (tak samo w pszenżycie oraz życie) uprawianej intensywnie, w fazie krzewienia progową szkodliwość stanowi 50–70% roślin z pierwszymi objawami choroby, w fazie strzelania w źdźbło, gdy przynajmniej 10% źdźbeł wykazuje pierwsze objawy porażenia, a w fazie kłoszenia, gdy pierwsze objawy występują już na liściu flagowym, podflagowym lub kłosie.

Ten próg dla pszenicy, pszenżyta i żyta w fazie krzewienia wydaje się nieracjonalny, bo w intensywnej technologii produkcji nie można pozwolić mączniakowi na swobodny rozwój na 70% blaszek liściowych. Dlatego wielu naukowców twierdzi, że ten próg szkodliwości w pszenicy i pszenżycie trzeba ponownie przebadać i zweryfikować.

Wiadomości rolnicze

O przyszłości produkcji mleka na Forum Mleko już 1 marca

Zapisz się na forum mleko - Kliknij tutaj

Marek Kalinowski