Dopłaty bezpośrednie i młody rolnik mają być priorytetami WPR po 2020

– Rolnictwo to sektor, który odniósł olbrzymi sukces. Unia jest wielkim eksporterem produktów rolno-spożywczych. Nie oznacza to jednak, że nie może być lepiej. Trzeba zauważać aktualne wyzwania, z którymi rolnictwo musi się zmierzyć. To z jednej strony Brexit czy migracje, a z drugiej kwestie zasobów naturalnych i zmian klimatycznych oraz konieczność realizacji celów zrównoważonego rozwoju, w których rolnictwo odgrywa kluczową rolę – tak o europejskim rolnictwie mówił Jerzy Plewa.

Dyrektor DG AGRI podkreślał, że choć komunikat nie jest aktem prawnym, to jest bardzo ważnym dokumentem koncepcyjnym, który prezentuje założenia przyszłej WPR. Jej nowa koncepcja została w dużej mierze oparta na wynikach konsultacji społecznych prowadzonych we wszystkich państwach członkowskich (ponad 320 tys. respondentów).

– To były największe konsultacje w historii UE, co pokazuje, jak duże jest zainteresowanie przyszłością WPR i jak ważny jest to temat – zaznaczał Plewa.

Jednym z głównych wniosków wynikających z konsultacji i uwzględnionych w komunikacie jest konieczność uproszczenia tej polityki. Komunikat wprowadza istotną zmianę polegająca na tym, że większa odpowiedzialność zostanie przeniesiona na państwa członkowskie, które w większym stopniu będą określać cele i sposoby realizacji WPR. W Komunikacie mowa jest także m.in. o konieczności utrzymania rynkowego charakteru rolnictwa, wzmocnieniu ochrony środowiska i działań w dziedzinie klimatu, wzmocnieniu struktury społeczno-gospodarczej obszarów wiejskich i wydajności opartej na wiedzy i innowacjach.

Jerzy Plewa podkreślał, że komunikat nie przesądza o wysokości budżetu unijnego, jaki po 2020 roku będzie przeznaczony na rolnictwo. W nadchodzących miesiącach dyskusje oraz praca nad konkretnymi celami i przyszłą strukturą polityki w tej dziedzinie będą szły w parze z opracowywaniem kolejnych wieloletnich ram finansowych. Przyjmie to formę oceny skutków różnych wariantów. Wnioski legislacyjne w sprawie przyszłej WPR są spodziewane przed latem 2018 r., po majowym wniosku Komisji dotyczącym kolejnych wspólnych ram finansowych.

W komunikacie zaznaczono, że utrzymane zostaną dwa filary, ponieważ są to dwa uzupełniające się aspekty wspólnej polityki rolnej. Wyrażają one podział działań na dwa zasadnicze rodzaje interwencji. Pierwszy filar służy wsparciu rolników w rozliczeniu rocznym w formie płatności bezpośrednich i środków rynkowych, uzależnionych od przestrzegania podstawowych zasad i celów środowiskowych. Drugi filar stanowi wieloletnie i elastyczne narzędzie inwestowania, dostosowane do warunków lokalnych każdego państwa członkowskiego i służy wspieraniu projektów długoterminowych.

WPR ma wpływ nie tylko na rolnictwo. Przyczynia się też do wzmocnienia lokalnej gospodarki i poprawy dobrobytu na obszarach wiejskich. Fundusze na rzecz rozwoju obszarów wiejskich mogą np. wspierać rzemieślników przy rozpoczynaniu działalności. Nowe miejsca pracy i możliwości wzrostu gospodarczego mogą pojawić się na obszarach wiejskich dzięki wspieraniu nowych łańcuchów wartości, takich jak: czysta energia, wschodzący sektor biogospodarki, gospodarka o obiegu zamkniętym i ekoturystyka. Nacisk położony będzie też na inwestycje w infrastrukturę fizyczną i kapitał ludzki, w tym w kształcenie zawodowe, programy mające na celu rozwijanie nowych umiejętności, wysokiej jakości kształcenie i łączność. Nowy koncept „inteligentnych wsi” pomoże społecznościom w rozwiązywaniu problemów związanych z niewydolnością infrastruktury i niewielkimi możliwościami zatrudnienia.

W komunikacie nie zapomniano o młodych rolnikach. Wymiana pokoleń powinna stać się priorytetem w nowych ramach polityki. To państwa członkowskie mają najlepsze możliwości stymulowania wymiany pokoleń dzięki swoim uprawnieniom w zakresie regulacji dotyczących: gruntów, podatków, prawa spadkowego lub planowania przestrzennego. WPR powinna zapewniać państwom członkowskim swobodę w opracowywaniu programów „skrojonych na miarę”, tj. odpowiadających na konkretne potrzeby młodych rolników. Plany strategiczne WPR mogłyby uwzględniać wspieranie rozwoju umiejętności, przekazywania wiedzy, innowacji, rozwoju działalności oraz wsparcie inwestycyjne.

Unia Europejska, reformując WPR na lata 2014–2020, wprowadziła greening, który znacznie skomplikował tę politykę

WPR powinna też pomóc łagodzić to ryzyko w pierwszych latach po rozpoczęciu działalności rolniczej, zapewniając ogólnounijny system wspierania podejmowania działalności po raz pierwszy. Należy ułatwić dostęp do instrumentów finansowych w celu wspierania inwestycji w gospodarstwa i kapitału obrotowego, a także lepiej dostosować ten dostęp do potrzeb nowych podmiotów.

– Wsparcie nowego pokolenia rolników można połączyć z odpowiednimi zachętami do zaprzestania działalności rolniczej dla starszego pokolenia i do przekazywania wiedzy między pokoleniami, a także ze zwiększeniem możliwości w zakresie obrotu ziemią i ułatwieniem planowania sukcesji gruntów – mówił Jerzy Plewa.

Unijni rolnicy borykają się z wysokim ryzykiem i presją na dochody zarówno w obliczu kryzysów sanitarnych lub fitosanitarnych, jak i w wyniku zjawisk związanych ze zmianą klimatu.

– Komisja zawsze była i będzie po stronie rolników, o czym świadczą ostatnie dwa pakiety solidarności, każdy o wartości 500 mln euro, ale wzrastająca częstotliwość zagrożeń wymaga bardziej systematycznego podejścia – mówił dyrektor DG AGRI.

Sektor rolny potrzebuje odpowiednich ram zarządzania ryzykiem, łączących wsparcie na poziomie UE z krajowymi narzędziami państw członkowskich i instrumentami sektora prywatnego. Na przykład możliwość utworzenia sektorowego narzędzia stabilizacji dochodów, w ramach którego niższe progi strat umożliwiałyby uzyskanie odszkodowania, zwiększyłaby jego atrakcyjność zarówno dla rolników, jak i administracji. Jednocześnie potrzebna jest dokładna ocena, czy należy wprowadzić nowe narzędzia lub rodzaje wsparcia. W związku z tym trzeba rozwijać współpracę między rolnikami i podmiotami łańcucha żywnościowego, w tym wzajemne wsparcie i usługi zintegrowane na potrzeby podziału ryzyka.

Ważnym elementem WPR jest pobudzanie inwestycji.

– Modernizacja gospodarstwa, opracowanie nowych technologii, remont systemów nawadniania – to działania, które wymagają znaczących nakładów finansowych, i nie można oczekiwać, że rolnicy będą je ponosić wyłącznie we własnym zakresie. Fundusze publiczne nie są wystarczające, aby rozwiązać problem rosnącego zapotrzebowania na inwestycje w tym sektorze. Szacunkowe obliczenia pokazują, że luka rynkowa finansowania rolnictwa wynosi między 1,6 a 4,1 mld euro na pożyczki krótkoterminowe i między 5,5 a 14,8 mld euro na pożyczki długoterminowe – podkreślał Plewa.

Instrumenty finansowe, takie jak pożyczki, gwarancje i fundusze własne, mogą ułatwić dostęp do finansowania rolnikom (np. posiadaczom małych gospodarstw, osobom rozpoczynającym działalność itp.) lub producentom sektora rolno-spożywczego, którym trudno jest zgromadzić fundusze niezbędne do założenia przedsiębiorstwa lub rozwinięcia go. Łącząc unijne i prywatne źródła finansowania, instrumenty te wywołają efekt mnożnikowy, tj. zwiększą zakres inwestycji. Zadziała tutaj tzw. efekt dźwigni.

Jerzy Plewa podkreślał również, iż nowa WPR musi nadać impuls do przejścia na bardziej zrównoważone rolnictwo.