20 lat Polski w UE
1 maja 2004 r. Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Wraz z naszym państwem do wspólnoty zostały włączone Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia i Węgry.
Obchody dwudziestolecia przynależności Polski do UE są okazją do podsumowania działań, które zostały podjęte dzięki pozyskiwanym funduszom unijnym. Minione dekady skłoniły do refleksji również obecnego ministra rolnictwa i rozwoju wsi Czesława Siekierskiego, który w krótkich podcastach zdecydował się opowiedzieć o tym, co się zmieniło na polskiej wsi dzięki akcesji naszego państwa do UE. Analiza 20 lat członkostwa Polski w UE nie przeszła również bez echa w Wielkopolskiej Izbie Rolniczej. O czym mówi minister Siekierski, a jak zapatrują się na przyszłość rolnicy z Wielkopolski?
Dopłaty bezpośrednie dla polskich rolników
Zarówno WIR, jak i minister Siekierski w swoich wystąpieniach zgodnie stwierdzają, że 20 lat członkostwa Polski w UE było dobrym czasem zarówno dla polskiej wsi, jak i dla rolników. Po przyłączeniu naszego państwa do unijnej wspólnoty i wprowadzeniu systemu dopłat bezpośrednich dochody rolników zostały ustabilizowane. Dzięki środkom pozyskiwanym z unijnych funduszy producenci rolni zaczęli inwestować w gospodarstwa i przetwórstwa rolno-spożywcze. Polska wieś stała się przedsiębiorcza i rozwinęła się jej infrastruktura. Wielu rolników zaczęło świadczyć usługi z zakresu rolnictwa. Wzrosła również dynamika eksportu towarów rolno-spożywczych.
– 20 lat w Unii Europejskiej minęło tak szybko, jakbyśmy dopiero przed chwilą otworzyli europejskie drzwi. […] Polska wieś została unowocześniona i wsparta miliardami euro. Nigdy o tym nie zapominajmy. Płatności bezpośrednie dla rolników, fundusze europejskie na rzecz rolnictwa i rybołówstwa, możliwości inwestowania w nowoczesny sprzęt, rozwijanie gospodarstw, różnicowanie działalności na wsi, rozwój infrastruktury, zwiększenie możliwości eksportowych do poziomu, w którym jesteśmy w wielu dziedzinach eksportowym potentatem – wymienia Siekierski.
Ile pieniędzy z płatności bezpośrednich trafiło do rolników w latach 2004 – 2022?
Jak wynika z analizy przeprowadzonej przez WIR, w latach 2004 – 2022 do polskich rolników trafiło łącznie ponad 234 mld zł, a dokładnie była to suma 234 145 494 757,19 zł. Członkowie izby w swoim badaniu wskazują również na relację wartości płatności bezpośrednich do cen rynkowych z roku 2004 i 2022. Wynika z niej, że w roku 2004 za wypłaconą rolnikom kwotę 791,9 mln zł można było kupić 7,44 mln ton mocznika, natomiast w roku 2022 za 1,34 mld zł można było kupić 3,3 mln t. Podobnie przedstawiła się sytuacja na rynku paliw, gdzie w 2004 roku za wypłaconą rolnikom kwotę 791,9 mln zł można było kupić 2,167 mld l oleju napędowego, a w 2022 roku za 1,34 mld zł można było kupić 2,20 mld l oleju napędowego.
Co zostało zmodernizowane na polskiej wsi?
Poza płatnościami bezpośrednimi rolnicy zyskali również możliwość pobierania środków na inwestycje oraz projekty rozwojowe. Przez ostatnie lata wiele gospodarstw rolnych przeszło gruntowną metamorfozę, dostosowując się do standardów i wymogów sanitarnych oraz weterynaryjnych UE. Dzięki temu w sektorach produkcji, przetwórstwa i eksportu produktów rolnych oraz spożywczych na rynek europejski nastąpił zdecydowany wzrost. Pozyskiwane przez rolników dotacje, pozwoliły im również na budowę nowych parków maszynowych. Modernizujące się rolnictwo wykazało nadwyżkę siły roboczej, która została upłynniona poprzez rozwój przedsiębiorstw wiejskich.
Co się nie udało w rolnictwie po wejściu Polski do UE?
Jedną z opcji, na które istniała możliwość wzięcia dotacji, był rozwój i tworzenie grup producentów rolnych. Celem tego działania miało być wzmocnienie ich pozycji na rynku. To działanie członkowie WIR-u wskazują jako największe rozczarowanie mające miejsce po akcesji. Zdaniem, rolników takie grupy powstały, jednak ich celem było pozyskiwanie dotacji, a nie wspieranie tworzenia trwałych struktur rynkowych.
Jakie zmiany strukturalne zaszły w polskim rolnictwie?
Z informacji opublikowanych przez MRiRW wynika, że od momentu wejścia Polski do UE notowany jest systematyczny wzrost średniej powierzchni użytków rolnych w jednym gospodarstwie. Przed akcesją było to 8,7 ha, a w roku 2020 już 11,1 ha.
Przez ostatnie 20 lat wzrosła liczba średnich i dużych gospodarstw rolnych w Polsce, w tym o powierzchni powyżej 20 ha. Zanim Polska wstąpiła do UE, wartość dodana rolnictwa osiągała zaledwie 6,8 mld euro, a w roku 2023 było to już 22,1 mld euro. 2,5-krotnie zwiększyły się również dochody na pełnozatrudnionego rolnika.
Jak rozwinął się handel zagraniczny po wejściu Polski do UE?
Włączenie Polski w struktury UE było kluczowe dla rozwoju handlu zagranicznego. Jeszcze w roku 2002 eksport znajdował się na poziomie 3,6 mld euro, a import był wyższy o ok. 400 mln euro. Po akcesji do UE nastąpił znaczący wzrost eksportu polskiej żywności, który w roku 2023 osiągnął poziom 51,8 mld euro, a dodatnie saldo handlowe przekroczyło 18,6 mld euro.
Rozwinięcie eksportu okazało się możliwe dzięki modernizacji gospodarstw rolnych i unowocześnieniu przetwórstwa rolno-spożywczego przy wykorzystaniu środków unijnych. Aktualnie Polska należy do światowej czołówki w takich branżach produkcji jak:
- drób,
- owoce (przede wszystkim jabłka),
- warzywa (zwłaszcza buraki cukrowe),
- zboża,
- mleko.
Jaka jest przyszłość Polski w UE?
Pomimo tego, że członkostwo Polski w UE przyniosło wiele dobrego zarówno dla rolnictwa, jak i całego kraju, to wydarzenia ostatnich miesięcy budzą kontrowersje w społeczeństwie. Szczególny niepokój wśród rolników wzbudza Wspólna Polityka Rolna oraz zaprowadzone w niej zmiany, które się nie sprawdziły. Zdaniem członków WIR, protesty i fora rolnicze, podczas których prowadzone były dyskusje na temat rolnictwa, powinny stanowić bazę do dalszych dyskusji i przygotowania rozwiązań, pozwalających na zachowanie europejskiego rolnictwa.
Rolnicy uważają, że ważnym rozwiązaniem byłoby zniesienie obowiązkowości norm GAEC i dofinansowanie WPR ze źródeł przeznaczonych na politykę klimatyczną. Ponadto apelują o udział rolników w wyborach do Parlamentu Europejskiego, zwiększenie budżetu Krajowego Planu Odbudowy i wzbogacenie WPR o płatności dla rolników na prowadzenie działań do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz opracowanie i promowanie wspólnej, unijnej marki dla produktów zwierzęcych pochodzących z gospodarstw stosujących podwyższone warunki dobrostanu.
Oprac. Justyna Czupryniak
Źródło: MRiRW, WIR
