Jak wspierać prosięta w trudnym okresie odsadzenia?
Odpowiedni prestratter,usi jednak zawierać surowce o dobrej strawności, które nie zalegają w układzie pokarmowym i tym samym nie powodują niepożądanej fermentacji.
Aby pomóc prosiętom przejść trudny moment odsadzenia, trzeba je właściwie żywić, co uchroni młode zwierzęta przed problemami zdrowotnymi. Prosięta przez pierwszy tydzień życia piją wyłącznie mleko matki. Po tym czasie należy rozpocząć podawanie mieszanek paszowych o dobrej strawności, zawierających mleko w proszku, serwatkę, skrobię po obróbce termicznej, i zachęcać oseski do pobierania paszy, na przykład poprzez stosowanie dodatków zapachowo-smakowych.
Jak się jednak okazuje, wcale nie jest łatwo nauczyć je jeść i 20% z nich najczęściej nie pobiera mieszanki. Osobniki, które w okresie laktacji zaczęły pobierać paszę suchą, będą miały lepszy start w odchowalni.
Jeśli prosięta pobierają paszę, nie dochodzi do niekorzystnych zmian w mikrobiomie układu pokarmowego, które mogłyby być przyczyną kłopotów trawiennych. Zrównoważona mikroflora zapewnia bowiem prawidłowy rozwój i dojrzewanie układu odpornościowego śluzówki jelit, w której produkowanych jest około 70% komórek obronnych organizmu zmniejszających ryzyko wystąpienia biegunki poodsadzeniowej.
Najważniejsza nie ilość, lecz strawność paszy dla prosiąt
Mieszanki dla prosiąt powinny bazować na dobrej jakości komponentach, takich jak ziarna zbóż poddawane różnym procesom technologicznym, odtłuszczone mleko w proszku, mączka rybna i dobrej jakości tłuszcze. Zastosowanie w tym okresie paszy o nieodpowiednim składzie, na przykład z dużą ilością białka roślinnego, może powodować stany zapalne układu pokarmowego, a w konsekwencji biegunkę i upadki, gdyż prosięta słabo trawią skrobię.
Samo śrutowanie zbóż nie jest wystarczające dla dobrego trawienia skrobi. Dlatego lepsze do mieszanek typu prestarter, szczególnie na okres odsadzenia, jest zboże obrabiane hydrotermicznie przy użyciu takich urządzeń, jak ekstruder czy ekspander. Uzyskanie tego we własnym gospodarstwie jest trudne, dlatego lepiej nabyć paszę dla prosiąt w postaci gotowego produktu. Prosięta nie pobierają dużo paszy, więc warto w nią zainwestować.
Prestarter musi charakteryzować się bardzo dobrą strawnością i zawierać łatwo przyswajalne węglowodany i tłuszcze, które dostarczają energii również dla mikrobiomu jelitowego i ułatwiają zachowanie jego równowagi. Dodatek tłuszczu powinien wynosić od 3 do 5%.
Należy wykorzystywać białko o strawności przekraczającej 85% i o wysokim stosunku białka zwierzęcego do białka roślinnego (mączka rybna, produkty mleczne, suszona rozpyłowo plazma krwi, białka jaj, koncentraty białek zwierzęcych). Im lepsza strawność białka, tym niższe ryzyko negatywnego wpływu na układ pokarmowy.
Jaka jest optymalna ilość białka w mieszance dla prosiąt?
Mieszanka paszowa powinna zawierać maksymalnie 20% białka ogólnego. Jeśli jego ilość będzie większa, prosięta go nie strawią. Niestrawione białko podlega fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym, podczas której wytwarzane są metabolity o działaniu toksycznym. Niestrawione resztki stanowią pożywkę do rozwoju niepożądanej flory bakteryjnej.
Należy pamiętać, że mniejsza zawartość białka, choć powoduje mniej biegunek i mniej leczenia antybiotykami, może skutkować jednocześnie wolniejszym wzrostem prosiąt po odsadzeniu. Dlatego lepiej skupić się na dostarczaniu białka o dobrej wartości odżywczej i strawności niż na ograniczaniu jego ilości.
Włączenie białka zwierzęcego do dawki pokarmowej dla prosiąt zapewnia lepszy rozwój układu pokarmowego i immunologicznego w jelitach, w wyniku czego zmniejsza się ryzyko biegunki poodsadzeniowej. Jeśli zwiększy się dodatek wolnych aminokwasów o 8–10%, można obniżyć ilość stosowanego białka, uzyskując jednocześnie lepszą produktywność zwierząt.
Cukry mleczne i kwasy organiczne w diecie prosiąt
Źródłem łatwo przyswajalnej energii są węglowodany (laktoza, dekstroza), które dostarczają energię dla bakterii tworzących pożyteczną florę układu pokarmowego, zwłaszcza do 6. tygodnia życia. Węglowodany nie są wskazane po tym okresie ze względu na zmianę składu mikrobiomu.
Laktoza jest składnikiem łatwo trawionym przez prosięta, a w procesie fermentacji ulega przemianie głównie do kwasu mlekowego i innych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, wykorzystywanych na cele energetyczne. Wpływa na poprawę pobrania paszy oraz dziennych przyrostów masy ciała. Wpływ ten jest szczególnie istotny w pierwszym tygodniu po odsadzeniu, a nie jest już obserwowany przy masie ciała zwierząt powyżej 10–12 kg. Źródłem laktozy w diecie prosiąt mogą być odtłuszczone mleko w proszku oraz suszona serwatka. Udział mleka odtłuszczonego w dawce może wynosić od 20 do 30%, a suszonej serwatki od 15 do 30%.
W diecie prosiąt mogą pojawić się też węglowodany, takie jak sacharoza, dekstroza, melasa, skrobia i syrop kukurydziany o dużej zawartości fruktozy. Produkty te zawierają cukry proste, które mogą stanowić w pewnym stopniu zastępstwo laktozy. Nie jest jednak do końca zbadany wpływ zastąpienia laktozy innymi cukrami na mikroflorę jelit.
Jak utrzymać zdrowy mikrobiom jelit prosiąt?
U prosiąt pijących mleko lochy mikrobiom układu pokarmowego ulega stabilizacji dzięki dużej koncentracji bakterii kwasu mlekowego, które w żołądku prowadzą hydrolizę laktozy do kwasu mlekowego. Powstający kwas mlekowy zakwasza układ pokarmowy i stymuluje namnażanie pożytecznej oraz redukcję patogennej mikroflory. Pasza powinna wpływać na utrzymywanie niskiego pH oraz wysoki poziom pożytecznej mikroflory przewodu pokarmowego, a jednocześnie hamować rozwój patogennych szczepów bakterii.
Wysokie pH zwiększa stężenie wolnego amoniaku, co osłabia barierę ochronną nabłonka. Zwiększa to ryzyko wystąpienia infekcji. Włączenie kwasów organicznych do diety prosiąt umożliwia obniżenie pH w żołądku, a zatem zahamowanie namnażania niepożądanych mikroorganizmów i gromadzenie toksycznych metabolitów. Kwasy organiczne regulują pH, co zapobiega rozprzestrzenianiu się patogennej flory. Szczególnie uzasadnione jest stosowanie zakwaszaczy w okresie do 3 tygodni po odsadzeniu, gdyż efektywnie obniżają one populację niepożądanej flory. Również stosując probiotyki, zmniejszamy ryzyko wystąpienia biegunek poodsadzeniowych powodowanych przez enterotoksyczne bakterie. Trzeba pamiętać, że minerały i niektóre surowce wiążą i neutralizują kwasy.
Po odsadzeniu prestarter należy stosować jeszcze dwa do trzech tygodni. Zmiana paszy na starter musi odbywać się stopniowo poprzez stosowanie w pierwszym okresie 75% paszy dla prosiąt i 25% mieszanki dla warchlaków, a następnie po 50% obu mieszanek. Prawidłowy odchów prosiąt wpływa na ich wzrost, rozwój i zdrowotność, a więc decyduje o późniejszej wartości użytkowej.
Dominika Stancelewska
