Gdzie kończy się tolerancja hałasu u krów?
Krowy słyszą intensywniej niż ludzie, również częstotliwości niedostępne dla ucha człowieka, stąd też ich ogromna wrażliwość na dźwięki. Bydło toleruje umiarkowany poziom hałasu i łatwo przystosowuje się do poziomu intensywności 60–90 dB. Powyżej tego poziomu hałas działa już stresogenne i dotyka zwierzęta w różnym stopniu, w zależności od źródła jego powstawania.
Hałas o wartości powyżej 90 dB powoduje reakcje psychiczne oraz trwałe ubytki słuchu u zwierząt. Ponadto wzrasta u nich tętno i ciśnienie krwi, zmniejsza się poziom witaminy C w mózgu, wątrobie i mięśniach, nieznacznie wzrasta także temperatura ciała.
U krów mlecznych hałas o nasileniu 65 dB może być przyczyną poronień oraz spadku wydajności mlecznej o 5%, jak również zmniejszenia aktywności żwacza o ponad 18%. Badania potwierdziły też, że wraz ze wzrostem natężenia hałasu oraz wibracji akustycznych zwiększa się liczba komórek somatycznych w mleku.
Przerywany hałas bardziej szkodliwy niż stały
W tych samych warunkach utrzymania wpływ hałasu na różne parametry produkcyjne bydła może się jednak różnić, w zależności od tego, czy zwierzęta są narażone na hałas w sposób ciągły czy przerywany. W tym drugim przypadku hałas powoduje poważniejsze konsekwencje, gdyż zwierzęta nie mają szansy się do niego przystosować.
Dzwonki na szyi a ograniczone pobieranie paszy
Częste narażenie na hałas może wpływać na aktywność wydzielniczą kory nadnerczy, co sprawia, że spada motywacja do pobierania paszy, a to z powodu wolniejszego pasażu strawionego pokarmu.
Najlepszym tego przykładem mogą być wypasane krowy, w niektórych krajach zaopatrzone w dzwonki na szyi. Mają one tendencję do zmniejszania ruchów głowy, aby uniknąć generowania dźwięku, co oczywiście zmniejsza ilość pobranej runi pastwiskowej.
Hormony, stres i spadek płodności
W warunkach stresu akustycznego nadnercza będą produkować mniejsze ilości cyklicznego monofosforanu adenozyny, który uważa się za łagodzący niektóre szkodliwe reakcje. Nadmierny hałas powoduje też zwiększoną produkcję glikokortykoidów, co prowadzi do szybkiego rozpadu glikogenu w komórkach mięśniowych, a tym samym do spadku pH.
Podobnie jak stres cieplny, przewlekły stres akustyczny (100 dB lub więcej) wpływa również na męskie hormony płciowe i powoduje zmiany w narządach rozrodczych i gruczołach. Hałas powoduje wzrost stężenia kortykosteroidów w surowicy, co z kolei powoduje spadek stężenia testosteronu nawet o 80%, co w konsekwencji oznacza niższą płodność samców. Badania wykazały również, że krowy narażone na wysoki poziom hałasu mają niższą płodność.
Jak rozpoznać, że krowy cierpią z powodu hałasu?
O tym, czy nasze stado dotyka stres akustyczny możemy przekonać się obserwując zachowanie zwierząt. W warunkach zbyt dużego dla nich hałasu mogą one podskakiwać w reakcji na nagły, bardzo głośny hałas, tracić aktywność i pozostawać w skupisku nawet do 30 minut. Mogą zastygnąć w bezruchu, ale później stają się agresywne. Częściej oddają kał, a jednocześnie ograniczają swoje zachowania socjalne.
Nieoczekiwany hałas o dużej intensywności może wywołać niekorzystne zachowanie, takie jak kopanie lub tupanie. Próg hałasu, który powinien wywołać reakcję behawioralną u bydła, wynosi od 85 do 90 dB. Hałasy wyższe od tego poziomu powodować mogą wycofanie się, zamarcie lub silną reakcję przestrachu.
Ucieczka zamiast jedzenia – reakcje jałówek na hałas
Jałówki narażone na hałas dochodzący z hali udojowej wykazują zachowania typu ucieczki, zgodne z reakcją strachu. Zwierzęta reagują na loty helikopterów skróceniem czasu spędzanego na jedzeniu i są najbardziej wrażliwe na zakłócenia w zimie (43% spadek efektywności żywienia).
Najgłośniejsze dźwięki powodują procedury hodowlane, zwłaszcza jeśli w grę wchodzi sprzęt metalowy lub jeśli praca jest wykonywana w pośpiechu. Źródłami hałasu mogą być urządzenia techniczne (np. głośne drabiny zatrzaskowe), rutynowe prace (otwieranie i zamykanie drzwi, zadawanie paszy), podstawowe poziomy dźwięku spowodowane wentylacją mechaniczną.
Jak ograniczyć hałas w oborze? Praktyczne rozwiązania
Istnieje szereg strategii, które mogą pomóc złagodzić wpływ nadmiernego hałasu na bydło. Poniżej podpowiadamy co można w tej kwestii zrobić:
- wybierając system wentylacji, należy wziąć pod uwagę ilość generowanego hałasu i zadbać o jego właściwą konserwację, aby zapewnić ich wydajną pracę i minimalny poziom hałasu;
- ważne jest również optymalizacja pracy maszyn rolniczych. Regularne przeglądy i konserwacja mogą pomóc w zmniejszeniu hałasu przez nie generowanego. Dodatkowo, warto uwzględnić planowanie pracy maszyn w godzinach, w których zwierzęta są mniej aktywne;
- w przypadku, gdy w gospodarstwie używane są generatory prądu jako zabezpieczenie przed awarią elektryczną, powinny być one umieszczone jak najdalej od zwierząt. Im większa odległość, tym mniejszy negatywny
- wpływ na ich wydajność i zdrowie;
- w sytuacji, gdy nie można uniknąć stresu związanego z hałasem, warto uzupełnić dawkę pokarmową dodatkowymi przeciwutleniaczami, np. witaminami i niektórymi minerałami, które pomogą złagodzić problemy związane z produkcją wolnych rodników i niektórymi niekorzystnymi reakcjami metabolicznymi.
Beata Dąbrowska
