Obrzęk wymienia u krów – kiedy staje się poważnym problemem?
Są jednak stada, w których zjawisko to występuje u ponad 20% jałówek i ponad 10% krów. Wówczas jest to już poważny problem, który pogarsza komfort zwierząt oraz utrudnia dój.
Skąd bierze się obrzęk wymienia? Mechanizm powstawania
Do obrzęku dochodzi w wyniku nadmiernego nagromadzenia się płynu limfatycznego w przestrzeni śródmiąższowej tkanki wymienia. Efektem zastoju wody jest opuchlizna, która obejmuje wymię, pępek oraz okolice mostka.
Obrzęk utrudnia przepuszczanie mleka oraz utrzymanie aparatu udojowego na wymieniu. Strzyki mają tendencję do odstawania na zewnątrz, co bardzo utrudnia dój. Znacznie powiększone wymię utrudnia poruszanie się, kładzenie i wstawanie, a ból oraz stany zapalne skóry w górnych partiach kończyn powodują ogromny dyskomfort dla zwierzęcia.
Zatrzymana w wymieniu woda zaburza jego odporność, a przez poszerzony kanał mleczny do wnętrza gruczołu mogą wnikać patogeny, co prowadzić może do podwyższonej liczby komórek somatycznych w mleku oraz powstawania stanów zapalnych.
Dlaczego dochodzi do obrzęku? Najczęstsze przyczyny
Przyczyn powstawania obrzęku jest wiele i wymienia się tutaj: genetykę, żywienie czy dobrostan zwierząt. Czynnikiem predysponującym do wystąpienia schorzenie jest też np. wiek pierwszego wycielenia (starsze jałówki są bardziej podatne ze względu na zbyt duże otłuszczenie), zbyt długi okres zasuszenia, długość ciąży, a nawet brak ruchu w okresie przygotowawczym do porodu.
Nie bez znaczenia jest również stres spowodowany zmianą miejsca lub zmianą żywienia. Predyspozycje do powstawania obrzęków mają również krowy o wysokim potencjale produkcyjnym.
Żywienie krów a obrzęk wymienia – co może zaszkodzić?
Największy wpływ na tworzenie się obrzęków ma żywienie w okresie zasuszenia, w którym powinno się uwzględniać wysokie pobranie potasu, które prowadzi w tym okresie do zwiększonego zatrzymywania płynów.
Zawartość potasu w paszach objętościowych jest dla sztuk zasuszonych zazwyczaj dużo wyższa od zalecanej i często przekracza 2%, a przed wycieleniem nie powinna przekraczać 1,3%.
Uważać należy również na wysokie pobranie sodu, gdyż sól sprzyja gromadzeniu się wody w wymieniu. Poziom sodu w dawce nie powinien przekraczać 0,15%, tak więc zapewnienie krowom zasuszonym swobodnego dostępu do lizawek solnych stwarza w tej kwestii duże niebezpieczeństwo.
Jeśli żywimy zwierzęta paszami o wysokiej zawartości potasu (duży udział sianokiszonek oraz zbóż), sprawdzą się kwaśne sole, by profilaktycznie osiągnąć lekkie zakwaszenie.
Jak stres oksydacyjny wpływa na wymię?
W przypadku cielnych jałówek (ale nie tylko) przyczyną pojawienia się obrzęku jest stres oksydacyjny, spowodowany obecnością wolnych rodników.
Aby temu zaradzić, warto sprawdzić, czy w dawce znajdują się egzogenne przeciwutleniacze, takie jak witamina E, witamina C, karotenoidy i flawonoidy, a także aminokwasy, które pomagają zapobiegać występowaniu stresu oksydacyjnego.
Czy obrzęk wymienia trzeba leczyć? Kiedy interweniować?
Obrzęk wymienia najczęściej ustępuje samoistnie, bez konieczności leczenia, jednak w niektórych wypadkach konieczne jest podjęcie odpowiedniej terapii, którą należy zastosować, gdy:
- zachodzi ryzyko uszkodzenia więzadeł wymieniowych ze względu na skalę obrzęku;
- jeśli obrzęk przed porodem prowadzi do wyciekania mleka z co najmniej jednego strzyka,
- a także, gdy objawy ustępują bardzo powoli i istnieje ryzyko, że obrzęk będzie utrzymywał się przez dłuższy czas.
Skuteczna terapia i domowe sposoby łagodzenia obrzęków wymienia
Podstawą terapii farmaceutycznej są środki moczopędne oraz produkty zawierające kortykosteroidy. Jednak o ich wyborze decyduje oczywiście lekarz weterynarii.
By ulżyć zwierzętom, hodowca może wykonywać masaż wymienia, powtarzany tak często jak to możliwe, stymulując tym samym krążenie i zmniejszając obrzęk. Po masażu można wetrzeć np. miętowy balsam lub żel, który schładza wymię i ściąga opuchliznę.
Beata Dąbrowska
