Szanowny Panie Ministrze
Od początku roku 2014 światowe ceny przetworów mlecznych systematycznie spadają, głównie w wyniku zwiększenia dostępności eksportowej o ograniczenia importu, przede wszystkim z Chin i Rosji.
W roku 2015 nadal utrzymuje się trend spadkowy. Nastąpiło załamanie popytu na odtłuszczone mleko w proszku w Chinach (drugi co do wielkości zamówień światowy importer OMP), który przed rokiem zapewnił utrzymywanie się w długim okresie wysokich cen na ten wyrób i zachęcał zakłady mleczarskie do zwiększania produkcji. Kilka dni temu Władimir Putin ogłosił, że Rosja przedłuży o rok embargo na import żywności ze Stanów Zjednoczonych, państw UE, Australii, Kanady i Norwegii. Oznacza to, że kryzys na światowym rynku mleka pogłębia się i nie widać oznak, aby w najbliższym roku sytuacja ta mogła ulec poprawie.
Stwarza to poważne trudności dla unijnych eksporterów, w tym dla Polski, która jest czwartym krajem we Wspólnocie pod względem wysyłek OMP poza UE. Po pierwszych czterech miesiącach bieżącego roku odnotowano w Polsce zniżkę eksportu OMP. W tym okresie wysłano poza UE o 19,5% mniej tego przetworu mlecznego, niż w tym samym przedziale czasowym ubiegłego roku (22 tys. ton wobec 27,3 tys. ton przed rokiem).
Trudności w eksporcie powodują poważne perturbacje na rynku wewnętrznym UE, gdzie nawet niewielkie paroprocentowe nadwyżki przesunięte z eksportu na rynek krajowy skutkują w krótkim czasie kilkukrotnie większymi obniżkami cen detalicznych. Obniżki cen detalicznych na rynku wewnętrznym są bowiem często stymulowane przez niektórych operatorów handlowych, starających się wykorzystać zaistniałą trudną sytuację w eksporcie do realizacji nadzwyczajnych zysków poprzez podnoszenie marż handlowych.
Dodatkowym zagrożeniem opłacalności produkcji mleka w UE w roku 2015 jest zniesienie systemu kwotowania mleka, co zgodnie z opiniami ekspertów Komisji Europejskiej, spowoduje w niektórych krajach członkowskich (w tym także w Polsce) znaczące wzrosty produkcji mleka. Większe ilości mleka na rynku UE, przy ograniczonych możliwościach opłacanego eksportu oznaczają dalsze spadki cen w skupie mleka w całej Unii.
W odniesieniu do polskiego mleczarstwa sytuacja będzie jeszcze trudniejsza z uwagi na nieuchronne wysokie kary jakie będą musieli płacić polscy rolnicy za przekroczenie indywidualnych kwot mlecznych w ostatnim roku kwotowym 2014/2015. Szacunki Agencji Rynku Rolnego podają, że Polska przekroczyła kwotę krajową dostaw w sezonie 2014/2015 o ok. 6%, czyli 580 mln kg, co skutkować będzie koniecznością uiszczenia opłaty wyrównawczej w wysokości ok. 650 mln zł. Według wstępnych danych ARR kary dla rolników mogą więc sięgnąć nawet 0,9 zł za kg mleka ponad limit.
Wszystkie te zagrożenia: załamanie się korzystnej koniunktury światowej, zablokowanie eksportu produktów mleczarskich do Rosji, wysokie ryzyko płacenia dużych kar za przekroczenie krajowej kwoty mlecznej w roku kwotowym 2014/2015 oraz zakładane spadki cen w skupie mleka związane z nagłymi wzrostami krajowej produkcji mleka po zniesieniu kwotowania w UE, skumulowane łącznie w krótkim czasie, stawiają mleczarstwo unijne, a zwłaszcza polskie, wobec sytuacji pogłębiającego się kryzysu, którego bez interwencji zewnętrznej nie da się opanować.
W obliczu tych zagrożeń należy podjąć zdecydowane działania, które mogłyby ograniczyć skalę tego kryzysu. Zdaniem KZSM najbardziej istotne to:
Uruchomienie w odpowiednim wymiarze dopłat do eksportu oraz reaktywacja innych instrumentów siatki bezpieczeństwa Wspólnej Polityki Rolnej UE (w tym urealnienie poziomu cen interwencyjnych na masło i odtłuszczone mleko w proszku) w celu zagospodarowania nadwyżek produktów mleczarskich i tym samym utrzymania odpowiedniego poziomu ich cen na rynku wewnętrznym UE.
Prowadzenie monitoringu zapasów OMP, masła i serów.
Wprowadzenie rekompensat dla producentów mleka z krajów szczególnie dotkniętych rosyjskim embargiem, podobnie jak miało to miejsce w przypadku sadowników.
Podjęcie konkretnych działań legislacyjnych uniemożliwiających windowanie marż handlowych przez handel w sytuacji nadpodaży na rynku unijnym i krajowym.
W przypadku braku reakcji ze strony UE w tym zakresie, w szczególności przy braku innych adekwatnych do potrzeb rozwiązań, które powinna proponować Komisja Europejska, jako instytucja odpowiedzialna za realizację strategii UE wobec naszego sektora, unijny sektor mleka może w 2015 r. wejść w głęboką „zapaść” opłacalności produkcji i ponieść wysokie straty, które trudno będzie potem odbudować.
Polski sektor mleka będzie dodatkowo dotknięty egzekucją kar za przekroczenie kwot mlecznych. Kary te, wobec sytuacji pogłębiającego się kryzysu w mleczarstwie, zdaniem KZSM, powinny wrócić do krajowego sektora, a nie być źródłem dodatkowego przychodu dla budżetu UE.
Waldemar Broś
Prezes Zarządu
Warszawa, 3 lipca 2015 r.
