Czy ANR może zaingerować w spadek?

Spadkobiercy mogą skorzystać z procedury sądowej dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku albo z poświadczenia dziedziczenia sporządzanego przez notariusza. W przypadku wyboru pierwszej opcji należy złożyć do sądu wniosek o nabycie spadku. Dziedziczenie może być ustawowe albo testamentowe. Według art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności do spadku powołane są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, należy się jego dzieciom w częściach równych. Przepis stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych. W testamencie natomiast spadkodawca może powołać do dziedziczenia osoby bliskie albo obce.

Artykuł 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego stwierdza, że jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje w wyniku m.in. orzeczenia sądu lub innego zdarzenia prawnego, w szczególności dziedziczenia oraz zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem jest nieruchomość rolna lub gospodarstwo rolne, ANR może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej odpowiadającej jej wartości rynkowej. Uprawnienie Agencji nie przysługuje, jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje:

• przez rolnika indywidualnego,

• w wyniku dziedziczenia ustawowego albo dziedziczenia przez rolnika indywidualnego;

• przez rolnika indywidualnego w wyniku zapisu windykacyjnego.

Jeżeli zatem nabycie spadku nastąpi w ramach dziedziczenia ustawowego, nie ma problemu – ANR nie ma prawa nabycia (wykupu). Wątpliwości pojawiają się, gdy jest testament, a spadkobiercami są np. osoby bliskie albo należące do kręgu osób dziedziczących z ustawy. Moim zdaniem w takiej sytuacji zasadna jest interpretacja, że skoro ustawodawca chroni osoby bliskie oraz spadkobierców ustawowych, prawo wykupu nie powinno mieć zastosowania. Jeżeli wystąpi wątpliwość, czy przysługuje prawo wykupu (nabycia) ANR, najlepiej zwrócić się z pytaniem właśnie do tej instytucji.

Do wykonywania uprawnienia z art. 4, czyli prawa wykupu lub nabycia, stosuje się odpowiednio przepisy art. 3 ust. 10 i 11 oraz przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące prawa pierwokupu, z tym że zawiadomienia dokonuje nabywca nieruchomości rolnej.  Spadkobiercy powinni poinformować ANR, że nabyli nieruchomości rolne  po uprawomocnieniu się postanowienia sądowego o stwierdzeniu nabycia spadku albo po wykonaniu poświadczenia dziedziczenia. Na ten temat są jednak również różne opinie, dlatego warto to też skonsultować z ANR.

Z przepisów wynika, że do zawiadomienia dołącza się wypis z ewidencji gruntów i budynków dotyczący nieruchomości rolnej stanowiącej przedmiot nabycia.