Stosunkowo małe zainteresowanie eksochematami wśród rolników
Jak podała Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, do 30 czerwca wpłynęło ok. 1,2 mln wniosków o dopłaty bezpośrednie za 2023 r. Ze statystyk ARiMR wynika, że o dopłaty w ramach przynajmniej jednego ekoschematu ubiega się ok. 35 proc. wnioskujących rolników. Najczęściej gospodarze wybierali ekoschemat Rolnictwo węglowe (410 tys. wniosków) oraz ekoschemat Dobrostan zwierząt (85,6 tys. wniosków).
Ryczałt dla najmniejszych gospodarstw w kwocie 225 euro
Jak mówił na konferencji prasowej 22 czerwca Robert Telus, zainteresowanie ekoschematami wśród rolników z województw, gdzie średnia powierzchnia gospodarstwa na tle kraju jest niska, sięga 17–20%. To spowodowałoby z kolei, że większość mniejszych rolników otrzymałaby niższe dopłaty niż w ubiegłych latach – stąd decyzja o wprowadzeniu dla gospodarstw do 5 ha płatności ryczałtowej. Wyniesie ona 225 euro na gospodarstwo.
Ryczałt jest płatnością przejściową i ma być stosowany jedynie w tym roku ze względu na trudności związane z pierwszym rokiem przyznawania dopłat bezpośrednich na nowych zasadach.
Ryczałt albo normalne dopłaty bezpośrednie - rolnik ma czas na decyzję do końca sierpnia
Płatność ryczałtowa zastąpi wszystkie inne płatności z unijnego budżetu wypłacane z I filaru WPR (płatności: do pierwszych 30 ha, dla młodych rolników, związane z produkcją) i nie będzie obowiązkowa. Nie obejmuje natomiast płatności obszarowych z II filaru, tj. płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych i ONW. Zostaną one wypłacone niezależnie.
Jest przewidziana jedynie dla tych rolników, którzy złożyli wnioski o dopłaty bezpośrednie w ubiegłym roku (lub ich następców prawnych) i, oczywiście, złożą wniosek o dopłaty za 2023 rok.
Po spełnieniu dodatkowych warunków rolnik korzystający z płatności dla małych gospodarstw będzie mógł ubiegać się również o przejściowe wsparcie krajowe w formie uzupełniającej płatności podstawowej lub płatności niezwiązanej do tytoniu. Będzie miał prawo także do otrzymania zaliczki.
O tym, czy wziąć ryczałt, rolnicy muszą zadecydować do końca sierpnia. Od 1 do 31 sierpnia biura powiatowe Agencji mają przyjmować oświadczenia w tej sprawie.
Rolnictwo węglowe po nowemu
Kolejna istotna zmiana dotyczy dostępu do ekoschematu „Rolnictwo węglowe” i polega na zniesieniu warunku minimalnej liczby punktów. Oznacza to, że z poszczególnych praktyk w tym ekoschemacie mogą korzystać także te gospodarstwa, które nie spełniają warunku uzyskania minimalnej liczby punktów, która stanowi równowartość punktów, które rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25% powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki (5 pkt/ha).
Wychodząc naprzeciw głosom rolników, planuje się też zmiany w podejściu do łączenia poszczególnych praktyk w „Rolnictwie węglowym” na danej działce rolnej.
Zaproponowano, aby na jednej działce rolnik mógł łączyć:
-
praktyki „Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe” z praktykami: „Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji” oraz „Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo”;
-
praktyki „Wymieszanie słomy z glebą” z praktykami: „Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji” oraz „Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo”.
W pierwszym przypadku wzięto pod uwagę, że praktyki dotyczące stosowania nawożenia dotyczą upraw w plonie głównym. Z kolei celem międzyplonów jest głównie ochrona gleby przed erozją poprzez zapewnienie okrywy glebowej w okresie zimowym. Tym samym wszystkie służą innemu celowi i nie jest zasadne uniemożliwianie ich łączenia.
W drugim przypadku powołano się na fakt, że duża zawartość węgla w stosunku do azotu w słomie powoduje, że słoma wolno się rozkłada. Dlatego zasadnym jest umożliwienie stosowania nawozów bogatych w azot, co przyspieszy rozkład słomy, przyczyniając się do zwiększenia żyzności gleby. Jednocześnie mikroorganizmy rozkładające słomę będą pobierały nadmiar wolnego azotu z gleby, dzięki czemu ograniczone zostaną straty azotu do wód.
Plan nawożenia na mniejszej powierzchni
W zapowiadanych zmianach do „Rolnictwa węglowego” znalazło się też doprecyzowanie wymogów w ramach praktyki „Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia”. Zaproponowano, aby na poziomie całego Planu Strategicznego wymóg opracowania planu nawożenia dotyczył co najmniej 50% sumy powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie.
Pozostawienie obowiązku opracowania planu nawożenia do wszystkich użytków rolnych mocno ogranicza dostęp do tej praktyki. W tym roku dotyczy to w szczególności rolników, którzy posiali oziminy jesienią ub.r. i nie zdążyli wykonać próbek glebowych, a tym samym nie mogli opracować planu nawożenia dla całego gospodarstwa.
Podobnie jak w przypadku ryczałtu, zmiany do wniosku dotyczące „Rolnictwa węglowego” rolnicy będą mogli składać w sierpniu.
Zmiany w utrzymywaniu okrywy zielonej na glebach (GAEC 6)
Resort rolnictwa zapowiada też nowe, bardziej realne podejście do realizacji normy GAEC 6 – „Minimalna okrywa glebowa w najwrażliwszych okresach”. Zaproponował wprowadzenie dodatkowego letniego terminu utrzymania okrywy glebowej, tj. od 1 czerwca lub od dnia zbioru plonu głównego do 15 października danego roku. Przy czym obowiązek utrzymania pokrywy (w postaci upraw ozimych, traw na gruntach ornych, międzyplonów ozimych, ścierniska, resztek pożniwnych, mulczu) na 80% gruntach ornych w okresie od 1 listopada do 15 lutego pozostanie. Pozostawiono też wymóg utrzymywania pokrywy w międzyrzędziach na plantacjach drzew owocowych.
Zaproponowano jednak wprowadzenie odstępstwa od obowiązku realizacji tej normy w przypadku upraw późno schodzących z pola.
Dobrostan zwierząt: zamiast rejestrów wypasu bydła wystarczy oświadczenie
Kolejna zmiana dotyczy prowadzenia rejestru wypasu lub wybiegu w ekoschemacie „Dobrostan zwierząt”, wariantów: dobrostan krów mamek utrzymywanych w pomieszczeniach lub w budynkach oraz dobrostan opasów, praktyk dotyczących zapewnienia wypasu i wybiegu. Rejestry mają być zastąpione stosownymi oświadczeniami.
Dopłaty ekologiczne dostępne przy mniejszej obsadzie zwierząt -- już od 0,3 DJP
Modyfikacje mają też objąć rolników występujących o płatności ekologiczne. Zachętą do ubiegania się o premię za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą oraz dopłat do upraw paszowych i do TUZ ma być zmiana warunku wejściowego. Ma być dostępna dla rolników zapewniających obsadę zwierząt na poziomie od 0,3 do 1,5 DJP/ha wszystkich użytków rolnych w gospodarstwie (obecnie dolny próg wynosi 0,5 DJP/ ha). Planuje się też odstąpienie od wymogu utrzymania obsady drzew w okresie 2 lat po zakończeniu realizacji zobowiązania ekologicznego w stosownych pakietach.
Również tutaj płatność ma być przyznawana na podstawie zmiany do wniosku złożonej w sierpniu.
Zanosi się na to, że rolnicy, doradcy i pracownicy ARiMR będą mieli bardzo pracowity sierpień.
Zgoda KE na zmiany w dopłatach i ekoschematach powinna przyjść szybko
Wszystkie przedstawione powyżej zmiany zostały 6 czerwca zaakceptowane przez Komitet Monitorujący Plan Strategiczny dla WPR na lata 2023–2027. Oficjalne pismo w sprawie przedstawionych zmian trafiło do Komisji Europejskiej 20 czerwca. Jak zapewnia Robert Telus, jest już przygotowana nowelizacja ustawy o Krajowym Planie Strategicznym, która obejmuje wszystkie modyfikacje i na początku lipca projekt zmian trafił do Sejmu. Zmiany muszą znaleźć też odzwierciedlenie w odpowiednich rozporządzeniach krajowych.
Robert Telus mówił, że zaprezentowane zmiany w Planie Strategicznym zostały już omówione z Januszem Wojciechowskim, unijnym komisarzem ds. rolnictwa. W związku z tym ma nadzieję, że zgoda nie powinna być wstrzymywana i nadejdzie szybko.
Czekają nas kolejne zmiany w ekoschematach
Szef resortu rolnictwa mówił również o tym, że ministerstwo przygląda się nadal ekoschematom i ma już pomysły na kolejne modyfikacje. Ze względów czasowych będą one brane pod uwagę dopiero w przyszłorocznej kampanii.
Magdalena Szymańska
