Odzyskanie gospodarstwa zabranego przez państwo

Pierwszym krokiem powinno być uzyskanie decyzji wojewody właściwego dla miejsca położenia gospodarstwa stwierdzającej nieważność decyzji potwierdzającej przejęcie nieruchomości rolnej na własność Skarbu Państwa.

Z wnioskiem o stwierdzenie nieważności mogą wystąpić spadkobiercy, jeśli właściciel zabranego gospodarstwa już nie żyje. Do wniosku należy dołączyć postanowienia sądowe lub akty poświadczenia dziedziczenia stwierdzające nabycie spadku po właścicielu nieruchomości, względnie po wszystkich zmarłych spadkobiercach po nim. We wniosku należy wskazać pierwotnego właściciela nieruchomości, obręb, w jakim nieruchomość była i aktualnie jest położona, jej numery ewidencyjne, powierzchnię oraz numer księgi wieczystej, w jakiej jest zapisana.

Podstawowym warunkiem uznania przez wojewodę nieważności decyzji stwierdzającej przejęcie nieruchomości rolnej na własność Skarbu Państwa jest dowiedzenie, że decyzja wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
Wydaje się, że w sytuacji opisanej przez Panią istnieją podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji. Według załączonego przez Panią dokumentu decyzja została skierowana do osoby nieżyjącej, gdyż została wydana w 1977 r. Ponadto nie zostały spełnione przesłanki uznania gospodarstwa za opuszczone.

W stosunku do osoby zmarłej nie można wszcząć i prowadzić postępowania, a w konsekwencji – wydać decyzji administracyjnej.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy z 13 lipca 1957 r. o zmianie dekretu z dnia 18 kwietnia 1955 r. o uwłaszczeniu i uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym, gospodarstwa rolne opuszczone przez właściciela po dniu 28 kwietnia 1955 r. mogły być przejęte na własność państwa bez odszkodowania i w stanie wolnym od obciążeń, z wyjątkiem służebności gruntowych, których utrzymanie było niezbędne. Zastosowanie tego przepisu wymagało spełnienia wyraźnie określonych przesłanek, a więc ustalenia, że przejmowane gospodarstwo ma cechy gospodarstwa rolnego oraz jest rzeczywiście opuszczone, a nie jest nieruchomością wskazującą tylko cechy opuszczenia.

Za gospodarstwo rolne opuszczone, w myśl § 1 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 5 sierpnia 1961 r. w sprawie opuszczonych gospodarstw rolnych, uważane było takie, na którym nie zamieszkiwał właściciel ani jego małżonek, dzieci lub rodzice, a przy tym gospodarstwo nie było w całości lub w większej części uprawiane oraz poddawane właściwym zabiegom agrotechnicznym przez właściciela bądź użytkownika albo dzierżawcę.

Jeśli wojewoda odmówi stwierdzenia nieważności decyzji, będzie przysługiwać odwołanie do ministra rolnictwa i rozwoju wsi, a następnie skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Odrębną kwestią jest możliwość fizycznego odzyskania gospodarstwa. Generalnie jest to możliwe tylko, gdy jego właścicielem jest nadal Skarb Państwa. W przypadku gdy przeszło ono na własność innego podmiotu, możliwe jest natomiast dochodzenie odszkodowania od Skarbu Państwa reprezentowanego przez właściwego wojewodę. Jeśli odszkodowanie nie zostanie wypłacone dobrowolnie, pozostanie wytoczenie sprawy przed sądem cywilnym.