Pieniądze na wymianę pieców i ocieplenie budynków – jak to działa?

Program „Czyste powietrze” został uruchomiony 19 września br. Ma być realizowany do końca czerwca 2029 r. Umowy na dofinansowanie będą podpisywane w trybie ciągłym do końca 2027 r. W ramach „Czystego powietrza” przewiduje się dofinansowanie w formie dotacji lub pożyczki, m.in. na:

Warunek: wymiana źródła ciepła. Jeśli w istniejącym budynku znajduje się piec kopciuch lub każdy, który nie spełnia nowych wymagań, osoba, która chce skorzystać ze wsparcia, musi koniecznie zaplanować wymianę pieca, by móc otrzymać wsparcie na inne wydatki. Jeśli natomiast ma już nowy piec lub inne nowe źródło ciepła, np. fotowoltaikę, może od razu wnioskować np. o docieplenie budynku lub wymianę okien i drzwi. Jeśli jednak wnioskodawca ma już zainstalowane jedno lub dwa źródła ciepła spełniające wymagania techniczne określone w programie, a uzyskanie zgody na rozpoczęcie budowy nastąpiło po 15 grudnia 2002 roku, wówczas może ubiegać się o dofinansowanie w formie pożyczki jedynie na mikroinstalację fotowoltaiczną i/lub na kolektory słoneczne.

Gdy budynek jest nowo budowany oraz planuje się zakup i montaż jednego lub dwóch źródeł ciepła wraz z przyłączami spełniającego wymagania techniczne określone w programie, wówczas można ubiegać się również o dofinansowanie mikroinstalacji fotowoltaicznej i kolektorów słonecznych. Gdy jednak nowo budowany dom posiada już zamontowane źródła ciepła, a nie został jeszcze oddany do użytkowania, wówczas można ubiegać się o dofinansowanie w formie pożyczki jedynie fotowoltaiki i solarów.

• Wymianę pieca lub termomodernizację trzeba wykonać do 24 miesięcy od daty zawarcia umowy o dofinansowanie. Dofinansowaniu podlegają przedsięwzięcia rozpoczęte do 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku, ale nie zakończone do tego czasu
  
  

Wymianie podlegają:

Źródłami ciepła dofinansowanymi w programie są natomiast:

Co ważne, nie jest możliwe zamontowanie źródła ciepła na potrzeby wyłącznie centralnej wody użytkowej. W przypadku natomiast montażu instalacji kolektorów słonecznych i mikroinstalacji fotowoltaicznej, można uzyskać wsparcie tylko w formie pożyczki. Ponadto przyjęto, iż koszt kwalifikowany za 1 kWp wynosi maksymalnie 6 000 zł i nie może przekroczyć jednostkowej wartości kosztu kwalifikowanego całej instalacji ustalonej na poziomie 30 tys. zł. Takie ograniczenia kosztów kwalifikowanych na budynek ustalono dla wszystkich elementów, które obejmuje wsparcie. Oprócz źródeł ciepła i elementów związanych z termomodernizacją, wsparcie przewiduje także dotacje na audyt energetyczny i dokumentację projektową (patrz tabela 1).

Tab. 1. Zależność dofinansowania od dochodu

Miesięczny dochód zł/osobę	Dotacja (procent kosztów kwalifikowanych do dotacji)	Pożyczka
		uzupełnienie do wartości dotacji	pozostałe koszty kwalifikowane
do 600	do 90%	do 10%	do 100%
601–800	do 80%	do 20%
801–1000	do 70%	do 30%
1001–1200	do 60%	do 40%
1201–1400	do 50%	do 50%
1401–1600	do 40%	do 60%
powyżej 1600	do 30%	do 70%

Źródło: NFOŚ

Zanim złoży się wniosek o wsparcie, należy wykonać bowiem audyt energetyczny lub przedstawić uproszczoną analizę energetyczną zweryfikowaną przez przedstawiciela WFOSiGW. Jest to konieczne do oceny potrzeb budynku. Wniosek można złożyć elektronicznie oraz na papierze. Zaletą formy elektronicznej jest m.in. to, że aplikacja internetowa udostępnia automatycznie wyliczenia niezbędne do wykonania uproszczonej analizy energetycznej. Jest to nic innego jak ocena stanu technicznego oraz wyliczenia kosztów modernizacji.

Intensywność dofinansowania zależy od miesięcznego dochodu na osobę w gospodarstwie domowym wnioskodawcy (tabela 2). Dochody liczy się tak samo, jak do Programu Rodzina 500 plus.

Dochód z prowadzenia gospodarstwa rolnego wylicza się, mnożąc liczbę hektarów przeliczeniowych (własnych i dzierżawionych) oraz stawki przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych w danym roku. Dochód ten jest ogłaszany corocznie przez GUS. Do wniosków składanych w bieżącym roku zastosowanie będzie miał dochód z ubiegłego roku, który ustalono na poziomie 3399 zł/ha przeliczeniowy. W przypadku, gdy osoby tworzące gospodarstwo domowe uzyskują dochody z gospodarstwa rolnego oraz dochody pozarolnicze, dochody te sumuje się.

Do powierzchni gospodarstwa wlicza się także grunty oddane w dzierżawę, z wyjątkiem ziemi oddanej w dzierżawę, na podstawie umowy dzierżawy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (czyli za rentę lub emeryturę rolniczą) lub w celu uzyskania renty strukturalnej z Unii. W przypadku, gdy rolnik dzierżawi gospodarstwo, które zostało oddane w dzierżawę za rentę lub emeryturę z KRUS, czynsz z tytułu dzierżawy pomniejsza dochód uzyskany z gospodarstwa. Dotyczy to także sytuacji, w której rolnik dzierżawi ziemię od KOWR.

Tab. 2. Na co wsparcie i do jakiej kwoty?

Nazwa elementu przedsięwzięcia	Jednostka	Maksymalny jednostkowy koszt kwalifikowany na jeden budynek
audyt energetyczny budynku	szt.	1000 zł
dokumentacja projektowa związana z modernizacją, przebudową dachu (części konstrukcyjnych dachu) wraz z dociepleniem	szt.	1000 zł
dokumentacja projektowa modernizacji instalacji wewnętrznych oraz wymiany źrodła ciepła	szt.	1000 zł
ekspertyza ornitologiczna i chiropterologiczna	szt.	500 zł
docieplenie przegród budowlanych	m2	150 zł
wymiana stolarki zewnętrznej	m2	700 zł
wymiana drzwi zewnętrznych/bram garażowych	m2	2000 zł
węzeł cieplny		10000 zł
kotły na paliwo stałe (biomasa)		20 000 zł
kotły na paliwo stałe (węgiel)		10000 zł
ogrzewanie elektryczne		10000 zł
kotły gazowe kondensacyjne, olejowe, zbiornik na gaz/olej		15000 zł
pompy ciepła powietrzne		30000 zł
pompy ciepła odbierające ciepło z gruntu lub wody		45000 zł
instalacje wewnętrzne ogrzewania i ciepłej wody użytkowej		15000 zł
wentylacja mechaniczna wraz z odzyskiem ciepła		10000 zł
kolektory słoneczne		8000 zł
mikroinstalacja fotowoltaiczna*		30000 zł
przyłącza i instalacja wewnętrzna gazowa/olejowa**		5000 zł
przyłącze cieplne***		10000 zł
przyłącze i instalacje wewnętrzne elektroenergetyczne***		8000 zł

Źródło: NFOŚ, * Koszt instalacji za 1kWp wynosi 6000 zł
** Tylko w przypadku podłączenia nowego źródła
*** Z wyłączeniem kosztu ponoszonego przez operatora sieci dystrybucyjnej w przypadku mikroinstalacji fotowoltaicznej

Maksymalny poziom dotacji jest iloczynem górnej dopuszczonej wartości kosztów kwalifikowanych, czyli 53 tys. zł i intensywności dofinansowania.

Załóżmy, że rolnik, który ma czteroosobową rodzinę i 25 ha średniej jakości ziemi, czyli 20 ha przeliczeniowych, chce wymienić starego kopciucha na nowy piec i ocieplić dom oraz wymienić tyle okien, ile pozwoli mu na to maksymalna kwota dotacji, czyli 53 tys. zł. Oprócz swoich gruntów, rolnik użytkuje jeszcze 10 ha (8 ha przeliczeniowych), które dzierżawi od sąsiada. Dzięki tej umowie sąsiad mógł przejść na emeryturę rolniczą. Za hektar dzierżawy płaci 1000 zł na rok.

Do dochodu gospodarstwa musi wliczyć wszystkie grunty, zarówno swoje, jak i dzierżawione, czyli łącznie 28 ha przeliczeniowych. Dochód z tej ziemi wg GUS wynosi 95 172 zł. Rolnik może sobie od tej kwoty odliczyć czynsz dzierżawny, czyli 10 000 zł. Po korekcie uzyskuje więc roczny dochód w kwocie 85 172 zł, miesięcznie 7098 zł, co daje 1774 zł na osobę na miesiąc. Według założeń programu „Czyste powietrze” kwalifikuje się jedynie do dotacji w wysokości 30%, czyli 15 900 zł. Resztę musi albo sfinansować pożyczką albo dołożyć z własnych środków. Pożyczka nie powinna być wyższa niż 70% kosztów, ale może też być mniejsza. Oprocentowanie pożyczki jest zmienne, tzn. nie więcej niż WIBOR 3M+70 punktów bazowych, ale nie mniej niż 2% rocznie. Rolnik ma prawo skorzystać z maks. 24-miesięcznego okresu karencji. Jest on liczony od daty wypłaty pierwszej transzy pożyczki do daty spłaty pierwszej raty kapitałowej. Pożyczkę należy spłacić do 180 miesięcy. Okres ten liczy się od daty wypłaty pierwszej transzy pożyczki. W okres spłaty wlicza się karencję. Warto zaznaczyć, iż od przyszłego roku osoby chcące skorzystać z „Czystego powietrza”, a mają takie dochody, które kwalifikują je jedynie do dotacji w wysokości 30%, otrzymają ją już tylko w formie ulgi podatkowej.

Z maksymalnej kwoty dotacji, czyli w wysokości 90% kosztów kwalifikowanych, nie skorzystają nawet emeryci pobierający najniższą pełną emeryturę rolniczą. Gdyby więc rodzina składająca się z dwóch emerytów lub jednego emeryta z KRUS chciała wymienić piec i załóżmy, że wnioskowałaby o najniższą możliwą kwotę, czyli 7 tys. zł, musiałaby dołożyć do tej inwestycji minimum 700 zł. Miałaby dwie możliwości: skorzystać z pożyczki albo wyłożyć brakującą kwotę z własnych środków.

Uruchomienie programu „Czyste powietrze” będzie wiązało się zapewne ze wzrostem cen na piece, materiały i usługi, które podlegają dofinansowaniu. Bardzo więc wątpliwe, czy za 7 tys. zł będzie można wymienić piec. Program miał z założenia likwidować ubóstwo energetyczne, czyli pomóc w wymianie źródła ciepła najuboższym, jednak bez wsparcia gmin, które mogłoby dołożyć najbiedniejszym mieszkańcom do dotacji, nie będzie to wcale takie łatwe.