Spełnienie jednego z postulatów protestujących rolników
Właśnie pojawił się projekt ustawy o zwrocie podatku rolnego za 2024 rok. O jego obniżenie postulowali rolnicy już pod koniec 2023 roku, a na początku tego roku minister rolnictwa, Czesław Siekierski oraz jego zastępca – Stefan Krajewski – obiecywali strajkującym rolnikom, że rozwiążą ten temat. Prosili jednak o cierpliwość, gdyż „sprawa musi być rozwiązana ustawowo”. No i wreszcie mamy projekt tej ustawy, a patrząc na terminy w niej podane, to nowe prawo ma wejść w życie jeszcze w kwietniu. A jakie są szczegóły?
Kryzysowa sytuacja w rolnictwie i rosnący podatek rolny
W uzasadnieniu do zmiany prawa, ministerstwo rolnictwa zwraca uwagę na argumenty, które podnosili rolnicy, a które dobitnie też pokazują dane różnych instytucji.
Z badań prowadzonych przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej wynika, że w 2023 roku dochód z rolnictwa zmniejszył się o 19 % w stosunku do roku 2022 r. Wynikało to głównie ze spadku wartości produkcji zbóż oraz wartości produkcji mleka, przy jednocześnie rosnących kosztach energii i środków ochrony roślin oraz utrzymujących się na poziomie roku 2022 wartość zużycia pośredniego.
Co więcej, z badań przeprowadzanych przez Szkołę Główną Handlową wynika, że wskaźnik koniunktury w rolnictwie spadł w I kwartale 2024 r. o kolejne 1,7 pkt, do wysokości -24 pkt, co wynika ze spadku przychodów gospodarstw.
Jednocześnie rolnikom przyszło płacić podatek rolny po rekordowo wysokich stawkach. Zgodnie z prawem, podatek rolny jest obliczany od 1 ha przeliczeniowego gruntów o powierzchni powyżej 1 ha w równowartość pieniężnej 2,5 kwintala żyta lub równowartość pieniężną 5 kwintali żyta w przypadki gruntów o powierzchni do 1 ha. Problem w tym, że wartość żyta jest określana na podstawie średniej ceny skupu żyta za 11 kwartałów poprzedzających kwartał poprzedzający rok podatkowy. A to oznacza, że GUS musiał wziąć pod uwagę ceny żyta z 2022 roku, kiedy były one wysokie. W efekcie stawki podstawowe podatku rolnego wzrosły aż o 21%.
– Rok 2024 to kolejny bardzo trudny rok dla polskich producentów rolnych na skutek nadmiernego przywozu produktów rolnych z Ukrainy do Polski. Nadmierny import produktów rolnych doprowadził do problemów zarówno producentów rolnych, jak i podmiotów skupowych i wciąż ma odbicie w sytuacji jaka panuje na rynku. Zwiększenie obciążeń finansowych producentów rolnych z tytułu podatku rolnego w 2024 r. (...) nie ma uzasadnienia ekonomicznego – można przeczytać w uzasadnieniu do projektu ustawy.
Jakie będą stawki zwrotu podatku rolnego za 2024 rok?
Rząd proponuje, aby rolnik otrzymywał zwrot części podatku rolnego w kwocie stanowiącej iloczyn różnicy w cenie przyjętej do naliczania podatku rolnego w 2024 r. i przyjętej w 2023 r. oraz ilości ha przeliczeniowych określonych w nakazie podatkowym lub deklaracji podatkowej. Ujmując to prościej: podatek rolny za 2024 r. będzie taki sam jak za 2023 rok, a nadwyżka zostanie zaliczona jako zwrot podatku lub umorzona.
Rząd chce, żeby zwrot podatku następował w formie kompensaty części podatku rolnego przypadającej do zapłaty IV racie podatku, której płatność przypada do dnia 15 listopada 2024. W praktyce oznacza to, że ostatnią ratę podatku rolnego zapłacimy mniejszą o właśnie tę nadwyżkę.
Co z rolnikami, którzy już zapłacili cały podatek rolny za 2024 rok?
Podczas protestów część rolników także wskazywała, że niektórzy z nich zapłacili cały podatek z góry wraz z terminem płatności I raty. Rząd w swojej propozycji chce, żeby tacy rolnicy otrzymali zwrot nadpłaconego podatku na konto i to „bez zbędnej zwłoki”.
Gdzie i kiedy trzeba złożyć wniosek o zwrot części podatku rolnego za 2024 rok?
Stefan Krajewski, wiceminister rolnictwa, jeszcze na początku roku wskazywał, że jeśli chodzi o wypłatę nadpłaconego podatku rolnego brane są pod uwagę dwa warianty. Pierwszy zakładał, że będzie go realizować ARiMR, a drugi, że rozliczeniem zajmą się urzędy miast i gmin. W projekcie ustawy określono, że to właśnie magistrat będzie odpowiedzialny za zwrot części podatku rolnego.
Co ważne, częściowy zwrot podatku rolnego będzie realizowany na wyłącznie na wniosek podatnika podatku rolnego prowadzącego gospodarstwo rolne. Taki wniosek trzeba będzie złożyć od 2 do 31 maja 2024 r. w odpowiednim urzędzie gminy. Samorząd będzie miał czas do końca czerwca na wydanie decyzji o zwrocie części podatku rolnego.
Wniosek będzie miał tylko 2 strony, na których trzeba będzie podać swoje dane oraz wybrać czy wnioskujemy o:
- obniżenie należności z tytułu podatku rolnego za 2024 r.
- wypłatę kwoty zwrotu na rachunek bankowy.
Kto nie skorzysta ze zwrotu podatku rolnego?
Ze zwrotu części podatku nie będą mogli skorzystać właściciele użytków rolnych, których obszar nie przekracza 1 ha lub 1 ha przeliczeniowego oraz podatnicy podatku rolnego, którzy są dużymi przedsiębiorcami, czyli zatrudniają co najmniej 250 pracowników i których roczny obrót wynosi co najmniej równowartość w złotych 50 mln euro, lub roczna suma bilansowa wynosi co najmniej równowartość w złotych 43 mln euro.
Ile zyska przeciętne gospodarstwo na obniżeniu podatku rolnego?
Z wyliczeń przyjętych przez ministerstwo rolnictwa wynika, że średni zwrot do 1 ha przeliczeniowego wyniesie 38,95 zł. Przyjmując, że średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 11,42 ha – średni zwrot podatku rolnego na gospodarstwo wyniesie: 444,81 zł.
Jednak należy pamiętać, że każda gmina ma prawo ustalać indywidualnie wysokość podatku rolnego i nie może przekraczać podstawowej stawki. Dlatego część gospodarstw może otrzymać niższy zwrot części podatku, jeśli ich samorząd wprowadził niższe stawki.
Na zwrot części podatku rolnego rząd zaplanował wydać z budżetu państwa na 2024 r. dokładnie 292,9 mln zł, z czego niecałe 3 mln zł trafią do samorządów gminnych na realizację tego zadania.
Kiedy nowe prawo o umorzeniu części podatku rolnego wejdzie w życie?
Zgodnie z propozycją, prawo o zwrocie części podatku rolnego wejdzie w życie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Biorąc pod uwagę, że już od początku maja rolnicy mają składać wnioski do gmin o umorzenie lub zwrot części podatku rolnego, to proces legislacyjny musi przebiegać ekspresowo. Zwłaszcza, że na takie rozwiązanie musi jeszcze zgodzić się Komisja Europejska.
Paweł Mikos
