Istotne jest to, czy Pana ojciec spełniał warunki do nabycia własności użytkowanych działek na podstawie Ustawy z 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.
Zgodnie z jej art. 1 ust. 1, nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników stają się z mocy samego prawa własnością tych rolników. Dzieje się tak, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez przewidzianej prawem formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku. Z kolei w myśl art. 1 ust. 2 ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw, rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy posiadają nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od pięciu lat, stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, chociażby nie zachodziły warunki określone w ust. 1.
Jeżeli jednak uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następuje tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć.
Jeśli zatem Pana ojciec nabył grunty na podstawie nieformalnej umowy i był ich posiadaczem samoistnym w dniu wejścia w życie ww. ustawy, tj. 4 listopada 1971 r., istnieją podstawy do stwierdzenia, że stał się ich właścicielem. Podobnie jeśli nie zawarł nieformalnej umowy, ale był samoistnym posiadaczem gruntów przez odpowiednio długi czas liczony do dnia wejścia w życie ustawy.
Poprzednio stwierdzenie nabycia własności na podstawie tej ustawy następowało w trybie administracyjnym, obecnie odbywa się w postępowaniu sądowym.
Ojciec Pana powinien złożyć wniosek do sądu właściwego dla miejsca położenia nieruchomości. We wniosku należy wskazać imiona, nazwiska i adresy uczestników postępowania. W tym wypadku będą to spadkobiercy poprzedniego właściciela nieruchomości. Konieczny będzie także aktualny odpis z księgi wieczystej. Jeżeli nieruchomość jej nie ma – stosowne zaświadczenie, aktualny wypis z ewidencji gruntów oraz kopia mapy ewidencyjnej. Sąd może zażądać zaświadczenia z urzędu gminy, że nieruchomość nie była przedmiotem postępowania uwłaszczeniowego w postępowaniu administracyjnym. Konieczne będzie też wskazanie dowodów (np. świadków) na okoliczność samoistnego posiadania nieruchomości.
Postępowanie jest wolne od opłat, w przeciwieństwie do postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie. Sąd po przeprowadzeniu rozprawy wyda postanowienie stwierdzające nabycie własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego. Po uprawomocnieniu stanowi ono podstawę do ujawnienia stanu własności w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów i budynków.
